Τι σκέφτεται ο Πούτιν;

Η απόφαση του Βλαντίμιρ Πούτιν να διατάξει μια ολομέτωπη εισβολή στην Ουκρανία αψηφά κάθε πολιτική λογική, ακόμα και τη δική του πωρωμένη αυταρχική συλλογιστική. Με αυτή την απρόκλητη επίθεση, ο ρώσος πρόεδρος συμπεριλαμβάνεται σε μια μακρά σειρά παράλογων τυράννων, όπως ο Ιωσήφ Στάλιν, που πίστευε ότι η διατήρηση της εξουσίας του επέβαλλε μια συνεχή επέκτασή της. Η λογική αυτή έκανε τον Στάλιν να διαπράξει φριχτές θηριωδίες εναντίον του ίδιου του λαού του, προκαλώντας μεταξύ άλλων έναν λιμό που οδήγησε στον θάνατο εκατομμύρια Ουκρανούς.

Ενας άλλος κατά συρροήν δολοφόνος του 20ού αιώνα, ο Μάο Τσε Τουνγκ, είχε δηλώσει πως η πολιτική εξουσία πηγάζει από την κάννη του όπλου – ή, όπως φάνηκε, από έναν πυρηνικό πύραυλο. Ο Μάο απαίτησε από τον προπάππο μου, τον σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ, να εφοδιάσει την Κίνα με πυρηνικά όπλα, ώστε να μπορεί να κρατά αποτελεσματικά ομήρους τους αντιπάλους του, ξένους και εγχώριους.

Μόνο μια παρόμοια συλλογιστική μπορεί να εξηγήσει τις ενέργειες του Πούτιν στην Ουκρανία. Ποιος είναι λοιπόν ο ύστατος στόχος του; Θέλει να τιμωρήσει το ΝΑΤΟ καταστρέφοντας τη στρατιωτική υποδομή της Ουκρανίας; Ελπίζει να εγκαταστήσει μια κυβέρνηση αχυρανθρώπων; Η απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις ενδεχομένως να είναι καταφατική. Ο πραγματικός λόγος που εισέβαλε ο Πούτιν στην Ουκρανία ωστόσο είναι σαφώς λιγότερο πραγματιστικός και περισσότερο ανησυχητικός. Ο Πούτιν μοιάζει να έχει υποκύψει στην εγωπαθή εμμονή του με την αποκατάσταση της θέσης της Ρωσίας ως μεγάλης δύναμης, με δική της, σαφώς καθορισμένη σφαίρα επιρροής.

Ο Πούτιν ονειρεύεται μια διάσκεψη όπως εκείνες της Γιάλτας και του Πότσνταμ, όπου ο ίδιος και οι άλλοι ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων, ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν και ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, θα χωρίσουν τον κόσμο μεταξύ τους. Εκεί, αυτός και ο νέος σύμμαχός του, ο Σι, θα ένωναν πιθανότατα τις δυνάμεις τους προκειμένου να περιορίσουν τον τομέα δικαιοδοσίας της Δύσης – και να επεκτείνουν δραστικά τον ρωσικό.

Οπως και ο διαφωνών συγγραφέας και νομπελίστας Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, ο Πούτιν έχει δείξει από καιρό μια επιθυμία αποκατάστασης του ορθόδοξου χριστιανικού βασιλείου των Ρως – της βάσης του ρωσικού πολιτισμού – μέσω της οικοδόμησης μιας «Ρωσικής Ενωσης» που θα περιλαμβάνει τη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τις ρωσικά εθνοτικές περιοχές του Καζακστάν.

Ομως, παρά την προσπάθειά του να κάνει πραγματικότητα το όραμα του Σολζενίτσιν, οι στρατιωτικές ενέργειές του αποκλίνουν από αυτό. Ακόμα και μέσα στην εθνικιστική μανία του ο Σολζενίτσιν ουδέποτε λησμόνησε τη στοιχειώδη ηθική. Οσο και αν επιθυμούσε την αποκατάσταση της ιστορικής Ρωσίας, είναι αδύνατο να τον φανταστεί κανείς να υποστηρίζει τη σφαγή Ουκρανών (και Ρώσων) στην πορεία. Ο Πούτιν, αντιθέτως, υποστηρίζει ότι αγαπά την Ουκρανία, ενώ διατάζει ρωσικές δυνάμεις να βομβαρδίσουν τις πόλεις της.

O Πούτιν θεωρεί προφανώς ότι η Κίνα θα τον στηρίξει. Ενώ όμως εξαπέλυσε την εισβολή μόλις μερικές εβδομάδες αφότου συνήψε κάτι σαν συμφωνία συμμαχίας με τον Σι στο Πεκίνο, οι αντιδράσεις των κινέζων αξιωματούχων είναι πολύ απόμακρες με εκκλήσεις για «αυτοσυγκράτηση».

Δεδομένης της σχεδόν απόλυτης εξάρτησης του Πούτιν από την Κίνα για στήριξη στην αμφισβήτηση της αμερικανοδηγούμενης διεθνούς τάξης, το να πει ψέματα στον Σι δεν θα του προσέφερε κανένα πολιτικό ή στρατηγικό πλεονέκτημα. Αυτό είναι το τόσο ανησυχητικό: ο Πούτιν δεν μοιάζει πλέον ικανός για τους υπολογισμούς που υποτίθεται ότι καθοδηγούν τις αποφάσεις ενός ηγέτη. Αντί για ισότιμος εταίρος, η Ρωσία γίνεται επί του παρόντος ένα είδος κινεζικής υποτελούς χώρας.

Η εισβολή στην Ουκρανία έχει αποξενώσει και άλλους συμμάχους και υποστηρικτές του Πούτιν. Μερικοί από τους πιο πιστούς ακολούθους του στη Δύση, από τον τσέχο πρόεδρο Μίλος Ζέμαν μέχρι τον ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Ορμπαν, έχουν καταγγείλει τις πράξεις του. Τα παραληρήματά του όμως, και ίσως αυτό να είναι ακόμα πιο σημαντικό, έχουν αποξενώσει τους Ρώσους. Με αυτή τη βάρβαρη επίθεση στην Ουκρανία θυσίασε δεκαετίες κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης και κατέστρεψε τις ελπίδες που είχαν οι Ρώσοι για το μέλλον. Η Ρωσία θα είναι τώρα ένας παγκόσμιος παρίας για δεκαετίες.

Τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες, ο κόσμος μπορεί να περιμένει πολύ περισσότερα σημάδια ότι οι Ρώσοι δεν θέλουν αυτόν τον πόλεμο.

Ο σταλινισμός δεν πέθανε μέχρι που πέθανε ο Στάλιν. Το ίδιο και ο μαοϊσμός. Αραγε θα ισχύσει το ίδιο και για τον πουτινισμό;

Η Nina L. Khrushcheva, δισεγγονή του σοβιετικού ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ, είναι καθηγήτρια Διεθνών Υποθέσεων στη New School της Νέας Υόρκης