Ελληνική οικονομία: Η ουκρανική και η ενεργειακή κρίση σε αριθμούς

Θα έχει κόστος η εισβολή στις ευρωπαϊκές οικονομίες και την ελληνική χωρίς ακόμα να μπορεί να υπολογιστεί η ακριβής επιβάρυνση -αν και οι τιμές σοκ στην ενέργεια και σε βασικά προϊόντα έχουν συρρικνώσει ήδη τα εισοδήματα. Από το οικονομικό επιτελείο μιλούν για συνέπειες στον αριθμό της οικονομικής μεγέθυνσης, με απώλεια πλούτου, στον πληθωρισμό, κυρίως μέσα από τα ενεργειακά προϊόντα, τα οποία κάθε μέρα αυξάνονται. Πιθανό κόστος θα υπάρξει στον τουρισμό, άμεσο και έμμεσο και ηπιότερα θα είναι τα χαρακτηριστικά όσον αφορά το ισοζύγιο, δηλαδή τις εισαγωγές, εξαγωγές ή άμεσες ξένες επενδύσεις.

Στους βασικούς κινδύνους για τα μακροοικονομικά, οι διεθνείς αναλυτές ακόμα συμπεριλαμβάνουν μία πιθανή νέα μετάλλαξη του ιού που σε αυτή την περίπτωση μπορεί να επηρεάσει τον τουρισμό και την κινητικότητα. Στο επίκεντρο είναι και η ενέργεια. Σύμφωνα με την UBS, η Ελλάδα προμηθεύεται το 20% των πετρελαίου που εισάγει από τη Ρωσία και περίπου το 32% του φυσικού αερίου. Η αύξηση του φυσικού αερίου και τιμές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας έχουν ως αποτέλεσμα οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου για τα νοικοκυριά συμβάλλοντας κατά 2,2% και 0,3% αντίστοιχα στον δείκτη τιμών καταναλωτή του Ιανουαρίου που ανήλθε σε 5,5% ετησίως. Όμως, ο ρωσικός τουρισμός αντιπροσώπευαν μόνο το 0,8% των αφίξεων ξένων τουριστών το 2021.

Τα καμπανάκια για τις αβέβαιες εξελίξεις χτύπησαν και από την Κομισιόν, η οποία εξέδωσε σ τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής το 2023 και οι οποίες θα αναθεωρηθούν την άνοιξη, σε συνάρτηση με τις εξελίξεις γύρω από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία και την άνοδο στις τιμές. Το υψηλό ποσοστό αβεβαιότητας περικυκλώνει τις οικονομίες, και αφήνει ανοιχτό το παράθυρο για δημοσιονομική ευελιξία και το 2023, καθώς είναι άγνωστο ακόμα πόσο θα διαρκέσουν οι κυρώσεις. Αυτό διαφαίνεται από τις δηλώσεις τόσο του αντιπρόεδρου της Κομισιόν Βάλντις Ντομπρόβσκις όσο και του επιτρόπου Οικονομικών Υποθέσεων Π. Τζεντιλόνι. Ο Ντομπρόβσκις τόνισε πως πρόκειται για μια δύσκολη περίοδο για την ευρωπαϊκή οικονομία και τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενές μας. Αναπόφευκτα, οι κυρώσεις μας θα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία. Ο Τζεντιλόνι δήλωσε πως χάρη στην κοινή μας απόκριση πολιτικής, οι οικονομίες μας μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τη θύελλα που προκάλεσε η πανδημία, και η νέα αυτή κρίση απαιτεί εξίσου στενό συντονισμό των οικονομικών και δημοσιονομικών μας αποφάσεων. Η αβεβαιότητα και οι κίνδυνοι έχουν αυξηθεί σημαντικά, και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι κατευθυντήριες γραμμές μας θα πρέπει να επικαιροποιηθούν ανάλογα με τις ανάγκες, το αργότερο την άνοιξη.

Νάρκη στα θεμέλια της οικονομίας

Αναλόγως των εξελίξεων φαίνεται ότι είναι αβέβαιο αν θα επαναληφθεί το βασικό σενάριο για την ανάκαμψη του 2022. Η προβλεψη δείχνει ρυθμό 4,5% ενώ το άλμα του πληθωρισμού και των ενεργειακών τιμών επιβαρύνει τις προοπτικές πληθωρισμό. Στο δυσμενές σενάριο του κρατικού προϋπολογισμού, η μείωση του ονομαστικού ρυθμού θα είναι κατά 1% το 2022 στο 3,5%. Δεδομένου των εξελίξεων δεν αποκλείεται και ένα πιο ακραίο σενάριο.

Ρεύμα: Υπερδιπλασιάστηκε σε 8 μέρες η τιμή ηλεκτρικής ενέργειας

Στην αγορά επόμενης ημέρας (day ahead market) του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας η μέση τιμή της χονδρεμπορικής ηλεκτρικής ενέργειας για αύριο αυξήθηκε κατά 28,56% σε σχέση με τη σημερινή με αποτέλεσμα να εκτοξευτεί… στα 362,22 ευρώ/MWh.Σε διάστημα οκτώ ημερών, και συγκεκριμένα από τις 24 Φεβρουαρίου οπότε και η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, η μέση τιμή της χονδρεμπορικής ρεύματος αυξήθηκε κατά 106%, καταδεικνύοντας τη ρευστότητα της κατάστασης στην αγορά ενέργειας αλλά και την αδυναμία πρόβλεψης της πορείας του κόστους και των επιπτώσεων.

Ανάλυση: Προϋπολογισμοί στον αέρα

Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, η έκρηξη της τιμής για αύριο δεν αποδίδεται μόνο στις επιπτώσεις που έχει προκαλέσει στην αγορά ενέργειας το «Ουκρανικό» αλλά και στο ενεργειακό μίγμα όπως έχει διαμορφωθεί. Οι ΑΠΕ, που περιορίζουν τις επιπτώσεις των ανατιμήσεων, έχουν συμμετοχή, λόγω των μη ευνοϊκών καιρικών συνθηκών μόλις κατά 16,25% για την παραγωγή των ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας που θα απαιτηθούν αύριο. Αντιθέτως, το ακριβότερο φυσικό αέριο συμμετέχει με 53,68%.

Σε υψηλό 30ετίας ο πληθωρισμός – Πού έχουν ξεφύγει οι τιμές

Ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη ανακοίνωσε ότι ο πληθωρισμός στις χώρες -μέλη του αυξήθηκε στο 7,2% τον Ιανουάριο του 2022, από 6,6% τον Δεκέμβριο του 2021 και μόλις 1,6% τον Ιανουάριο του 2021, φθάνοντας στο υψηλότερο ποσοστό από τον Φεβρουάριο του 1991. Εξαιρουμένης της Τουρκίας, ο πληθωρισμός στην περιοχή του ΟΟΣΑ αυξήθηκε στο 5,8%, μετά από 5,5% τον Δεκέμβριο του 2021. Ο ετήσιος πληθωρισμός στην περιοχή των G20 αυξήθηκε επίσης τον Ιανουάριο του 2022, φθάνοντας στο 6,5% σε σύγκριση με 6,1% τον Δεκέμβριο του 2021.

Έσπασαν τα φρένα στις ανατιμήσεις υγρών καυσίμων

Με τον πληθωρισμό να απειλεί πλέον να ξεφύγει από κάθε έλεγχο και να διαμορφώνεται σε 5,8% στην Ευρωζώνη το Φεβρουάριο σε ετήσια βάση από 5,1% ένα μήνα πιο πριν ( στην Ελλάδα σε 6,3%), η κατάσταση προδιαγράφεται ακόμη πιο δύσκολη. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις βρίσκονται ήδη αντιμέτωπα με μεγάλο κόστος ζωής και παραγωγής αντίστοιχα. Για το άμεσο μέλλον οι φόβοι είναι επίσης μεγαλύτεροι, καθώς τώρα υπάρχει ο κίνδυνος να μετακυλήσουν στους καταναλωτές νέες αυξήσεις, κυρίως στα καύσιμα και τα τρόφιμα.

Φωτιά στις τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων

Ο Οικονομικός Ταχυδρόμος παρουσιάζει αποκαλυπτικό πίνακα που βασίζεται σε στοιχεία της Trading Economics, τα οποία δείχνουν τις μεγάλες αυξήσεις σε ενέργεια, τρόφιμα, πρώτες ύλες και βιομηχανικά υλικά που έχουν καταγραφεί την τελευταία εβδομάδα μετά τα δραματικά γεγονότα, αλλά και σε ορίζοντα μηνός και έτους. Τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά και προκαλούν μεγάλο προβληματισμό. Μετά την εισβολή στην Ουκρανία οι τιμές του πετρελαίου μπρεντ εκτοξεύτηκαν πάνω από 110 δολάρια το βαρέλι καταγράφοντας ούτε λίγο ούτε πολύ αύξηση κατά 22% μέσα σε μια και μόνη εβδομάδα, ανεβάζοντας την αύξηση σε ορίζοντα 12μήνου στο 75%. Το φυσικό αέριο κάνοντας άλμα έως 80% μέσα σε ορίζοντα εβδομάδας (!) είναι αυξημένο κατά σχεδόν 1.000% από πέρσι τέτοια εποχή. Πάντως στο φυσικό αέριο το τελευταίο διάστημα οι διακυμάνσεις είναι συνεχείς και πολύ έντονες καθότι η Ρωσία είναι από τους βασικούς προμηθευτές της Ευρώπης.

Τράπεζες: Η διάρκεια της κρίσης στο Ουκρανικό θα καθορίσει το κόστος

Μία εντονότερη και κατά τα φαινόμενα μεγαλύτερης του αναμενόμενου διάρκειας, μακροοικονομική διαταραχή, καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ελληνικές τράπεζες μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. «Η ενίσχυση των πληθωριστικών πιέσεων και η επίδρασή τους στα εισοδήματα νοικοκυριών και επιχειρήσεων φαίνεται πως είναι αναπόφευκτη» σχολιάζουν σχετικά τραπεζικές πηγές. Ως εκ τούτου, σημειώνουν οι ίδιοι κύκλοι, «η νέα αναταραχή θα επηρεάσει τη δυνατότητα εξυπηρέτησης των ανοιγμάτων προς δανειολήπτες. Επιπλέον, το κλίμα αβεβαιότητας που έχει διαμορφωθεί, θα καταστήσει πιο επιφυλακτικούς όσους προγραμματίζουν να επενδύσουν στην εγχώρια αγορά».

Τουρισμός: Χάνεται η ρωσική τουριστική αγορά

Θα περάσουν χρόνια για να έρθουν και πάλι στην Ελλάδα οι Ρώσοι τουρίστες, ενώ η εβδομάδα που διανύουμε είναι πολύ κρίσιμη και για την πορεία των κρατήσεων από τις αγορές της υπόλοιπης Ευρώπης. Η χώρα μας υπολόγιζε φέτος να υποδεχόταν περισσότερους από 250.000 Ρώσους τουρίστες, και μέχρι 350.000 εφόσον λυνόταν και τα θέματα με τις πτήσεις τσάρτερ, όμως λόγω του πολέμου, έχουν ανατραπεί όλα. Η εκτίμηση παραγόντων του ελληνορωσικού τουριστικού επιχειρείν, είναι ότι τα κλειστά εναέρια σύνορα όπως και οι κυρώσεις θα κρατήσουν πολύ ανεξάρτητα από το πότε θα γίνει η κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα ο ρώσος τουρίστας να χαθεί για χρόνια από τη χώρα μας. Πάντως το κενό, λόγω του μικρού αριθμού τους, αν και ξοδεύουν αναλογικά περισσότερα από άλλους τουρίστες, μπορεί να καλυφθεί από άλλες «πηγές» υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι η κρίση δεν θα παραταθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το κλείσιμο εργοστασίων και η αγωνία για τις πρώτες ύλες

Αλευροβιομήχανοι και χαλυβουργοί σε πρώτη φάση επεξεργάζονται εναλλακτικά σχέδια για προμήθεια πρώτων υλών πέραν των εμπλεκόμενων χωρών στη σύρραξη, ενώ εταιρείες που διατηρούν παραγωγικές εγκαταστάσεις, ή εμπορικά γραφεία για την προώθηση των προϊόντων τους, βάζουν ως πρώτη προτεραιότητα την ασφάλεια των εργαζομένων τους. Ανήσυχοι βεβαίως είναι και οι εξαγωγείς που έχουν εμπορικές σχέσεις με τις δύο χώρες, καθώς επίσης και οι εκπρόσωποι της τουριστικής βιομηχανίας. Σήμερα στην Ουκρανία, σύμφωνα με το γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων στο  Κίεβο, δραστηριοποιούνται περί τις 45 ελληνικές εταιρείες, που συγκεντρώνονται κατά κύριο λόγο σε Οδησσό, Κίεβο, Χάρκοβο και Λβιβ. Οι εν λόγω εταιρείες δραστηριοποιούνται κυρίως στον χώρο της εμπορίας τροφίμων, φρούτων και λαχανικών, επιλογής προσωπικού για την ελληνική ναυτιλία, παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών, τουρισμού και εστίασης.

Ο «λογαριασμός» των κυρώσεων στη Ρωσία: Κερδισμένοι και χαμένοι

Οι ανησυχίες ότι οι βαριές κυρώσεις, που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία θα πλήξουν σημαντικά και ευρωπαϊκά οικονομικά συμφέροντα, έχουν αρχίσει και αποτυπώνονται ήδη στα ταμπλό των χρηματιστηρίων. Μεγάλες χαμένες οι τράπεζες, ειδικότερα μετά τον αποκλεισμό της Ρωσίας από το σύστημα SWIFT, με την Credit Suisse να μιλά για το ενδεχόμενο να δούμε καταστάσεις ανάλογες με εκείνες που προκάλεσε η κατάρρευση της Lehman Brothers. Εκτιμάται ότι εξαιτίας του SWIFT αρκετοί συναλλασσόμενοι δεν θα εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους και θα προκληθούν υπεραναλήψεις οι οποίες, για να καλυφθούν, θα πρέπει οι Kεντρικές Τράπεζες – και κυρίως η FED, εφόσον οι διεθνείς συναλλαγές της Ρωσίας γίνονται σε δολάρια – να παρέμβουν ρίχνοντας δολάρια στην αγορά.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία δυναμιτίζει την ελληνική οικοδομή

______________________________________

Οι καθηγητές κ. Παντελής Κωστής (Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ) και Παναγιώτης Πετράκης (Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ) γράφουν στον Οικονομικό Ταχυδρόμο για τις νέες εξελίξεις στην Ενέργεια, τις Τιμές και για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Οι πρόσφατες δυσάρεστες εξελίξεις στις σχέσεις Ρωσίας – Ουκρανίας έχουν σαφώς αυξήσει τους κινδύνους και την αβεβαιότητα.

Ένας από τους σημαντικότερους μηχανισμούς μετάδοσης των συνεπειών της εισβολής στην Ουκρανία είναι μέσω των υψηλότερων τιμών του φυσικού αερίου. Μάλιστα, η Ευρώπη έτσι και αλλιώς αντιμετώπιζε μια μεγάλη ενεργειακή κρίση που χαρακτηρίζεται από ιστορικά χαμηλά αποθέματα αερίου, με τη Ρωσία να είναι ο κυριότερος προμηθευτής ενέργειας για την Ευρώπη.

Βέβαια, η άμεση ανταπόκριση των τιμών του φυσικού αερίου στην κλιμάκωση της σύγκρουσης μέχρι τώρα κρίνεται μέτρια, με τις τιμές να αυξάνονται περίπου κατά 10%, το οποίο είναι εντός του εύρους των τιμών που παρατηρήθηκαν μέχρι στιγμής για το 2022 (Διάγραμμα 1). Βεβαίως, η άνοδος δεν είναι ασήμαντη, ειδικά σε σύγκριση με τα χαμηλά επίπεδα τιμών πριν από την εμφάνιση της πανδημίας, επίπεδα στα οποία είχαν βασίσει τα επενδυτικά τους σχέδια πολλοί βιομηχανικοί κλάδοι.

Διάγραμμα 1. Τιμή φυσικού αερίου (Δολάρια ΗΠΑ / MBTU)

Πηγή: Oxford Economics.

Ο άμεσος αντίκτυπος της εισβολής στην Ουκρανία φαίνεται να μετριάστηκε από τα βελτιωμένα επίπεδα αποθήκευσης λόγω των μεγαλύτερων εισαγωγών LNG και τη χαμηλότερη ζήτηση. Στο μετριασμό των επιδράσεων έπαιξαν επίσης ρόλο α) οι προσδοκίες για περιορισμένες μόνο κυρώσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ στη Ρωσία, καθώς και β) ο χαμηλός κίνδυνος η Ρωσία να σταματήσει εντελώς τις συμβατικές μακροπρόθεσμες παραδόσεις αερίου μέσω των υφιστάμενων αγωγών, και γ) το πέρασμα του χειμώνα.
Οι υψηλότερες τιμές του φυσικού αερίου θα προσθέσουν μεγαλύτερη δυναμική στις πληθωριστικές πιέσεις στην Ευρώπη (Διαγράμματα 2 και 3). Η Oxford Economics (με τους οποίους συνεργαζόμαστε) εκτιμά ότι εάν οι τιμές του φυσικού αερίου είναι 20% υψηλότερες από τις αναμενόμενες (επιπλέον αύξηση 10% πάνω από την ήδη σημειωθείσα αύξηση), αυτό θα μπορούσε να αυξήσει τον πληθωρισμό της Ευρωζώνης φέτος κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από την αρχική πρόβλεψή για 3,9% λόγω υψηλότερων τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό θα περιόριζε την αναμενόμενη ανάκαμψη στις καταναλωτικές δαπάνες για το 2022, καθώς συνεπάγεται πτώση των πραγματικών εισοδημάτων των νοικοκυριών.

Διάγραμμα 2. Πληθωρισμός (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή των τιμών, %)

Πηγή: Oxford Economics – Global Economic Model.

Διάγραμμα 3. Εναρμονισμένος δείκτης καταναλωτή για την ενέργεια (HICP) (2015=100)

Πηγή: Oxford Economics – Global Economic Model.

Το Διάγραμμα 4 παρουσιάζει την εξέλιξη των τιμών του αερίου, του πετρελαίου και του άνθρακα στην Ελλάδα καθώς και εκτιμήσεις για την εξέλιξή τους έως το 2024. Η αύξηση της τιμής του αερίου θα πρέπει να αναμένεται να συνεχιστεί έως το καλοκαίρι. Στη συνέχεια πάντως προβλέπεται αξιόλογη μείωση.

Διάγραμμα 4. Δείκτες εγχώριας τιμής αερίου, πετρελαίου και άνθρακα στην Ελλάδα (2010=100)

Πηγή: Oxford Economics – Global Economic Model.