Στη ζυγαριά των αλλεπάλληλων οικονομικών κρίσεων

Βρισκόμαστε ξεκάθαρα σε μια νέα μεγάλη και άγνωστης διάρκειας οικονομική κρίση. Η ρωσική εισβολή και φυσιολογική δυτική αντίδραση σε αυτήν, οδηγεί σε μια νέα περιπέτεια την παγκόσμια οικονομία.

Ασφαλώς οι οικονομικές κρίσεις δεν είναι κάτι νέο. Σε τακτά διαστήματα, διαχρονικά, οι κοινωνίες ταλανίζονταν από κρίσεις. Αποτέλεσμα κατά κύριο λόγο παραγόντων όπως ξηρασίες, πλημμύρες, σεισμοί, λιμοί, επιδημίες και βέβαια πόλεμοι.

Τις τελευταίες δεκαετίες είχαμε μάθει λίγο διαφορετικά. Εκδηλώνονταν μιας νέας γενιάς κρίσεις. Από συναλλαγματικές, τραπεζικές και κερδοσκοπικές, μέχρι δημοσιονομικές και κρίσεις χρέους.

Η αλήθεια είναι ότι δύσκολα μπορούσε να φανταστεί κάποιος ότι τον 21ο αιώνα θα χτυπήσουν διαδοχικά δύο «παλαιάς κοπής» κρίσεις. Πρώτα πανδημία και μετά πόλεμος. Σίγουρα ασυνήθιστο φαινόμενο, ειδικά για την Ελλάδα μια χώρα που μόλις είχε εξέλθει ή προσπαθούσε να εξέλθει, από μια κρίση χρέους. Αλλά και αυτό το «αυτή τη φορά είναι διαφορετικά» είναι μέρος της ιστορίας των κρίσεων. Είναι αυτή η σιγουριά, η αυτοπεποίθηση που πολλές φορές δημιουργείται ότι το «κακό» είναι μακριά και έρχεται η αδυσώπητη πραγματικότητα να τη διαψεύσει.

Το θέμα είναι αν μπορούμε να τα καταφέρουμε παρά τη σφοδρότητα της κρίσης και με δεδομένα τα γνωστά άλυτα προβλήματα μας. Αν μπορούμε να τα καταφέρουμε πραγματικά, «αυτή τη φορά διαφορετικά».

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πού βρισκόμασταν ως χώρα, πριν από το ξέσπασμα της κρίσης. Εκ πρώτοις είχαμε στη διάθεσή μας κονδύλια της ΕΕ άνω των 80 δισ. ευρώ έως το 2027. Η κυκλική ανάκαμψη μετά τη 10ετή κρίση και τα lockdown Covid-19, έδειχνε πιθανή. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις του παρελθόντος, που συνεχίζονται ακόμη, βελτίωναν την ανταγωνιστικότητα, προσελκύοντας επενδύσεις. Επιπλέον, η οικονομία συνέχιζε να απολαμβάνει άφθονη ρευστότητα και εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα δανεισμού, τα οποία η αλήθεια είναι ότι οδηγούνταν προς το τέλος τους. Η οικονομία εμφάνιζε επιπλέον ισχυρή ζήτηση και σημαντική αύξηση της κατανάλωσης, ενώ στο… βάθος αχνοφαίνονταν και η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Αυτά ήταν τα θετικά.

Παρά τις θετικές προοπτικές ωστόσο γνωρίζαμε ότι, οι κίνδυνοι είναι υψηλότεροι από πέρυσι που συνδέονται με τις πληθωριστικές πιέσεις που διαβρώνουν το διαθέσιμο εισόδημα (κατανάλωση) άρα και τα περιθώρια κερδοφορίας των εταιρειών. Γνωρίζαμε ότι υπήρχε θέμα με τις γεωπολιτικές εντάσεις (Ουκρανία, Τουρκία) οι οποίες δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν. Επίσης αναμένονταν εγχώριες πολιτικές εξελίξεις (εκλογικός κίνδυνος) λόγω κυρίως της απλής αναλογικής, ενώ θεωρούνταν πιθανό οι αυστηρότερες δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές εάν εφαρμόζονταν απότομα να επιβραδύνουν την ανάκαμψη.

Μετά από όσα έγιναν, αυτό που σίγουρα έχει αλλάξει είναι η εκτίμηση για τη φετινή ανάπτυξη. Από το κύμα ακρίβειας αναμένεται να ενταθούν οι πληθωριστικές πιέσεις, άρα θα υπάρξει ακόμα μεγαλύτερη επιβράδυνση της κατανάλωσης. Δεν γνωρίζουμε επίσης πόσο θα επηρεαστούν κάποιες επενδύσεις που βρίσκονταν λίγο πριν από το τελικό στάδιο και πρόσκαιρα έχουν παγώσει.

Από την άλλη η κρισιμότητα των στιγμών, δείχνει να μεταθέτει τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής, γεγονός που ήδη αποτυπώνεται με μείωση των επιτοκίων των ελληνικών ομολόγων. Στην ίδια κατεύθυνση πυκνώνουν οι συζητήσεις για συνέχιση της δημοσιονομικής ευελιξίας και για το 2023, ενδεχομένως με έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν που ίσχυε στην πανδημία.

Η ζυγαριά δεν είναι ακόμα σαφές προς ποια πλευρά θα γείρει. Αν η ζημιά της κρίσης θα οδηγήσει σε πολλά βήματα πίσω την ελληνική οικονομία ή αν η προστατευτικές πολιτικές που θα εφαρμόσει η Ευρώπη θα της δώσουν τη δυνατότητα να επουλώσει όχι μόνο τις τρέχουσες πληγές, αλλά και ορισμένες από αυτές που κουβαλάει από τις προηγούμενες κρίσεις.