Πώς θα προσαρμοστεί το Βόρειο Αιγαίο στην κλιματική αλλαγή

Ένα γενικών κατευθύνσεων κείμενο, δίχως σε βάθος ανάλυση των τομεακών πολιτικών και των μέτρων που πρέπει να υιοθετηθούν, είναι το πρώτο Περιφερειακό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) για το Βόρειο Αιγαίο, το οποίο πήρε την περιβαλλοντική έγκριση από τα υπουργεία  Περιβάλλοντος, Ανάπτυξης και  Υποδομών. Προ ημερών δημοσιεύθηκε η σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) – έπειτα από αξιολόγηση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) –  η οποία δίνει το «πράσινο φως» στο Σχέδιο που περιγράφει λεπτομερώς το ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον των νησιών του Βορείου Αιγαίου, κάνει εκτίμηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και των κλιματικών μεταβολών που ενδέχεται να επέλθουν λόγω της κλιματικής κρίσης και εξετάζει το πως οι κλιματικές αλλαγές θα επηρεάσουν σημαντικούς παραγωγικούς τομείς της περιφέρειας  (τουρισμός, γεωργία, αλιεία, ενέργεια κλπ.), το δομημένο περιβάλλον αλλά και τον φυσικό της πλούτο.

Ελλείψεις

Ωστόσο, τα μέτρα που προτείνονται είναι γενικόλογα, δίχως να προσδιορίζονται συγκεκριμένες περιοχές (εκτός λίγων εξαιρέσεων), για τις οποίες να προτείνονται αναλυτικά μέτρα για τις χρήσεις γης, την αυθαίρετη δόμηση κλπ. Σε κάθε περίπτωση, για τις χρήσεις γης στα νησιά του Βορείου Αιγαίου προτείνεται να δοθεί  προτεραιότητα στη διατήρηση της ακεραιότητας των παράκτιων οικοσυστημάτων και τοπίων και της γεωμορφολογίας των παράκτιων ζωνών. Για το σκοπό αυτό κρίνεται ως σημαντικός ο σχεδιασμός και ανάπτυξη ζωνών προστασίας μεταξύ του αιγιαλού και της οικιστικής ζώνης ανάπτυξης και η αποθάρρυνση οικιστικής και επιχειρηματικής ανάπτυξης σε παράκτιες περιοχές που αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους διάβρωσης, έως και απαγόρευση χρήσεων γης (όπου είναι απαραίτητο) σε συγκεκριμένες παράκτιες περιοχές που απειλούνται.

Επιπλέον, εφόσον στο πλαίσιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή προκύψει ανάγκη εγκατάλειψης παράκτιων περιοχών που κινδυνεύουν άμεσα, και μετεγκατάσταση κτιρίων και εγκαταστάσεων σε ασφαλέστερες και υψηλότερες τοποθεσίες, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για ανάλογες αλλαγές (πιθανές αλλαγές χρήσεων και δραστηριοτήτων και επικαιροποίηση των χωροταξικών σχεδίων). Στην περίπτωση αυτή, για τη  νέα χωροθέτηση των διαφόρων δραστηριοτήτων του πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα αλλά και άλλων ρυπογόνων δραστηριοτήτων θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο ορισμός ζωνών προστασίας έργων υδροληψίας για άντληση πόσιμου ύδατος.

Επίσης, προτείνεται να καταρτιστεί μακροπρόθεσμη στρατηγική ανακαίνισης των κτιρίων ιδιοκτησίας του Δημοσίου και χάρτης πορείας με μέτρα και μετρήσιμους δείκτες προόδου, για μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, προκειμένου να επιτευχθεί κτιριακό απόθεμα υψηλής ενεργειακής απόδοσης και να διευκολυνθεί η οικονομικά αποδοτική μετατροπή υφιστάμενων κτιρίων σε κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας. Μετά την καταγραφή του κτιριακού αποθέματος και τον εντοπισμό των περιοχών προτεραιότητας, θα προσδιοριστούν τα πλέον ενεργοβόρα υφιστάμενα δημόσια κτίρια, των οποίων η  ενεργειακή αναβάθμιση θα πρέπει να συνδυαστεί  με τις ανάγκες ανακαίνισής τους.

Στη Λέσβο

Πάντως, στην περιβαλλοντική έγκριση του ΠεΣΠΚΑ Βορείου Αιγαίου, γίνεται ειδική αναφορά για τον ποταμό Τσικνιά της Λέσβου. Ειδικότερα, επισημαίνεται να  διορθωθεί, πριν την έγκριση του Σχεδίου, το προτεινόμενο στη  ΣΜΠΕ ως αντιπλημμυρικό έργο κατασκευής φράγματος Τσικνιά, σε έργο ύδρευσης. Προτείνεται να συσχετιστεί με τις προβλέψεις της μελέτης φράγματος Τσικνιά, η προτεινόμενη εκτροπή του ρέματος Αχέρωνα προς τον Τσικνιά και η πιθανή αύξηση της πιθανότητας πλημμύρας στην περιοχή Σκάλας Καλλονής. Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή λόγω της ύπαρξης της νεκρόπολης της αρχαίας πόλης Αρίσβης. Για το λόγο αυτό οι σχετικές μελέτες να υποβληθούν μεταξύ άλλων και στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου.

Για την οριοθέτηση των υδατορεμάτων θα πρέπει να γίνεται κατά τρόπον ώστε να μην προϋποθέτει διευθέτηση με κάλυψη τμημάτων τους, ή έντονες επεμβάσεις, που συνεπάγονται σοβαρή περιβαλλοντική τους υποβάθμιση, όπως επένδυση της διατομής τους με σκυρόδεμα, ευθυγραμμίσεις εκτεταμένων τμημάτων (απαλοιφή μεανδρισμών) κ.λπ. Επίσης, προτείνεται να θεσπισθεί ζώνη προστασίας των ρεμάτων πλάτους 50 μέτρων από τις όχθες και εκατέρωθεν αυτών, σε όλα τα ρέματα που διασχίζουν την περιοχή Natura 2000.

Ο τουρισμός

Για τον τουρισμό, μεταξύ άλλων, προτείνεται ο εκσυγχρονισμός υφιστάμενων πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων τουρισμού στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, με έμφαση στην ενέργεια και αναβάθμιση των κτιρίων με στόχο την προσαρμογή τους στην κλιματική αλλαγή και την βελτίωση των θερμικών συνθηκών στον περιβάλλοντα χώρο. Ακόμη, προτείνονται γενικές κατευθύνσεις μέτρων για την ορθή διαχείριση των υδάτων και των δασών, τη θωράκιση της βιοποικιλότητας και των υγροτόπων, τη διασφάλιση της ευστάθειας της ηλεκτροδότησης, την προστασία των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς, τη διαχείριση κινδύνων πλημμύρας, κατολισθητικών και διαβρωτικών φαινομένων, τις μεταφορές κλπ. Γενικότερα, στο πλαίσιο του Σχεδίου, δεν τίθενται περιορισμοί στην εγκατάσταση και λειτουργία εγκαταστάσεων εξυπηρέτησης σκοπών εθνικής άμυνας σε οποιαδήποτε περιοχή ή ζώνη του.

Στην  Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου ανήκουν δέκα κατοικημένα νησιά, εκ των οποίων πέντε  είναι μεγάλα σε έκταση (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λήμνος, Ικαρία)  και πέντε μικρότερα (Άγιος Ευστράτιος, Οινούσσες, Ψαρά, Φούρνοι, Θύμαινα) καθώς και  πολλά ακατοίκητα νησιά και μεγάλος αριθμός βραχονησίδων. Την περιβαλλοντική έγκριση του Περιφερειακού Σχεδίου Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή  Βορείου Αιγαίου – αναμένεται ότι θα ακολουθήσουν το επόμενο διάστημα και οι εγκρίσεις για  τις υπόλοιπες 12 Περιφέρειες.

Είναι αξιοσημείωτο ότι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε εγκρίνει τη στρατηγική της Ε.Ε. για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή τον Απρίλιο του 2013.  Το 2015 ετέθη σε δημόσια διαβούλευση το κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στη Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ). Το 2016 εγκρίθηκε ενώ θεσμοθετήθηκαν και οι διαδικασίες εκπόνησης και έγκρισης των ΠεΣΠΚΑ. Ένα χρόνο αργότερα εξειδικεύτηκε με υπουργική απόφαση το περιεχόμενό τους και ξεκίνησαν να εκπονούνται.