Το ποσό των 1,081 δισεκατομμυρίων ευρώ αν δεν αναλυθεί και μείνει στο …νούμερο κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει -έστω και σε μια πρώτη ανάγνωση- την επίδραση που θα έχει στην αγορά και στην εν γένει οικονομική ζωή του τόπου. Το ποσό αυτό αφορά το πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ’ΟΙΚΟΝ, ένα πακέτο ενίσχυσης δράσεων ενεργειακής εξοικονόμησης των νοικοκυριών, με στόχο εξοικονόμηση ενέργειας που χρηματοδοτείται με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Αν διαβάσει κανείς με σχετική προσοχή τα συνοδευτικά επίσημα κείμενα του προγράμματος θα διαπιστώσει ότι το πρόγραμμα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την αντικατάσταση κουφωμάτων, την αναβάθμιση συστημάτων ψύξης και θέρμανσης, την εγκατάσταση ηλιακών θερμοσιφώνων, τη χρήση αντλιών θερμότητας, τη χρήση «έξυπνων» συστημάτων ενεργειακής εξοικονόμησης και διαχείρισης οικιακών συσκευών, την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες κ.λπ.

Το έργο, εκτιμάται και δικαίως, ότι θα μειώσει το κόστος της θέρμανσης και ψύξης, καθώς και κατανάλωσης ηλεκτρικής  ενέργειας στις κατοικίες και θα έχει σημαντικές ωφέλειες από πλευράς οικονομικής δραστηριότητας και θέσεων εργασίας για τους παρόχους των εργασιών και τις σχετικές βιομηχανίες.

Για σκεφτείτε, πόσες επιχειρήσεις στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται στην παραγωγή συστημάτων αλουμινίου (τα καινούργια κουφώματα) αλλά και το πλήθος των μικρών επιχειρήσεων και επαγγελματιών που θα έρθει στο σπίτι για να τοποθετήσει τα κουφώματα. Το ίδιο μπορεί να υπολογίσει κανείς και για τα συστήματα θερμομόνωσης – δεκάδες προμηθευτές και ακόμη περισσότεροι επαγγελματίες της δράσης.

Με λίγα λόγια, τα επαγγέλματα και οι κλάδοι που θα επωφεληθούν από την υλοποίηση του προγράμματος θα προέρχονται από όλη την αλυσίδα της παραγωγής και του εμπορίου, συνυπολογίζοντας και τα συνεργεία με τους εξειδικευμένους  επαγγελματίες τεχνίτες και εργάτες.

Η μεγάλη εικόνα της ελληνικής οικονομίας

Η ενέργεια είναι το «ψωμί της οικονομίας». Περισσότερο εύστοχος χαρακτηρισμός της ενέργειας με βάση τα τρέχοντα δεδομένα της οικονομίας δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Ο χαρακτηρισμός αυτός «εισάγεται» στη δημόσια συζήτηση από δύο στελέχη του ανεξάρτητου μη κυβερνητικού οργανισμού διαΝΕΟσις – την Φαίη Μακαντάση και τον Ηλία Βαλεντή. Τα δύο στελέχη σε έκθεση τους (Outlook: Kίνδυνοι Kαι Προοπτικές Της Ελληνικής Οικονομίας- https://www.dianeosis.org/2022/03/outlook-tis-ellinikis-oikonomias/) που φιλοξενείται στο site της διαΝΕΟσις αναλύουν την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας εν μέσω της αβεβαιότητας για την πορεία της πανδημίας και νέων εστιών κινδύνου.

Ένα απόσπασμα της έκθεσης εδώ: «Η ενέργεια είναι ένα πρακτικά αναντικατάστατο ενδιάμεσο αγαθό που χρησιμοποιείται στην παραγωγή όλων των υπόλοιπων αγαθών και συνεπώς μπορεί να χαρακτηριστεί ως το “ψωμί της οικονομίας”. Η διατήρηση υψηλών ποσοστών ενεργειακής φτώχειας στην Ελλάδα επιβάλλει τη λήψη στοχευμένων μέτρων ενίσχυσης των ευάλωτων “τελικών καταναλωτών” της. Όμως τα μέτρα αυτά έχουν μειωμένο όφελος, διότι δεν μπορούν να προστατέψουν τα αδύναμα νοικοκυριά από τις έμμεσες επιδράσεις της ενεργειακής κρίσης. Καθώς το κόστος της ενέργειας υπεισέρχεται σε όλους τους κρίκους κάθε αλυσίδας αξίας, οι τεράστιες αυξήσεις της τιμής του αναπόφευκτα μετακυλίονται στην τιμή όλων των τελικών και ενδιάμεσων αγαθών. Τίθεται, επομένως, η ανάγκη για τον γενικότερο περιορισμό της “μετάδοσης” του “ιού” του υπέρογκου ενεργειακού κόστους μεταξύ των ιστών της οικονομίας, και ιδιαίτερα της παραγωγικής οικονομίας».

Η Φαίη Μακαντάση και ο Ηλίας Βαλεντής δίνουν τη μεγάλη εικόνα της ελληνικής οικονομίας, κρατώντας μια κριτική ματιά «σε σημαντικές συσσωρευμένες θεμελιώδεις αδυναμίες» που έρχονται από το …κοντινό παρελθόν (την πρώτη δεκαετία του 21^ου αιώνα).  «Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα, μαζί με τον υπόλοιπο κόσμο, στη δίνη μιας παγκόσμια πανδημικής κρίσης, η οποία έχει προκαλέσει και μια συζυγή παγκόσμια οικονομική κρίση. Η πανδημία επέφερε ένα συνδυασμό αμφίπλευρων αρνητικών σοκ, στη συνολική προσφορά και ζήτηση, που είχαν ως αποτέλεσμα μια βαθιά και απότομη ύφεση το 2020 στο σύνολο των οικονομιών του κόσμου, με μεγαλύτερη, μάλιστα, ένταση στις πιο ανοικτές στο εξωτερικό εμπόριο οικονομίες. Από τα μέσα του 2021 φαίνεται όμως ότι η χώρα μας, όπως και η παγκόσμια οικονομία, ανακάμπτει από αυτή την ύφεση, αν και διατηρεί μεγάλου βαθμού αβεβαιότητες ως προς την πορεία της πανδημικής κρίσης ή εξαιτίας διάφορων νέων εστιών κινδύνου, όπως η ενεργειακή κρίση, το παγκόσμιο κύμα πληθωρισμού και ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Παρ’ όλα αυτά, θα είναι λάθος να θεωρούμε ότι με την παρέλευση της πανδημίας και των προαναφερόμενων αβεβαιοτήτων η ελληνική οικονομία θα έχει γυρίσει σε μια καλή κατάσταση, καθώς ούτε πριν από την πανδημία ήταν σε μια πραγματικά καλή κατάσταση. Η πανδημία βρήκε την οικονομία μας, στις αρχές του 2020, στο -25,2% του ΑΕΠ του 2008 και χωρίς ιδιαίτερη αναπτυξιακή “φόρα”. Η ελληνική οικονομική κρίση ξεκίνησε μεν με αφορμή την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2007-2008, αλλά οφειλόταν σε σημαντικές συσσωρευμένες θεμελιώδεις αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας και επιδεινώθηκε σημαντικά από την, κατά τεκμήριο, πολύ κακή πολιτικο-οικονομική αντιμετώπιση που είχε, με συνέπεια να είναι μία από τις βαθύτερες και πιο διαρκείς οικονομικές κρίσεις ανεπτυγμένης οικονομίας στη σύγχρονη ιστορία. Πολλές από αυτές τις αδυναμίες δεν έχουν ακόμα αντιμετωπιστεί πλήρως, παρά τις σημαντικές προσπάθειες που γίνονται. Επιπλέον, το ίδιο το βάθος της ύφεσης και η χρονική διάρκειά της αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες των δυνατοτήτων ανάκαμψης, καθώς η έντονη ή/και διαρκής υποαπασχόληση των πόρων της ελληνικής οικονομίας αφενός τους απαξίωσε και αφετέρου τους έδωσε κίνητρο να μετακινηθούν αλλού».

Τέλος, στην έκθεση υπάρχει και μια σημαντική επισήμανση για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που μαζί με άλλους πόρους (ΕΣΠΑ, ΚΑΠ) μπορούν να δημιουργήσουν μια δεξαμενή κεφαλαίων που μπορεί να κάνει τη διαφορά. «Η έλευση τα επόμενα έτη σημαντικών ευρωπαϊκών πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, σε συνδυασμό με το νέο ΕΣΠΑ και την ΚΑΠ, αποτελούν μια ευκαιρία ιστορικών διαστάσεων όχι μόνο για να καλύψουν πλήρως το υπερδεκαετές επενδυτικό κενό, αν κατευθυνθούν εξ ολοκλήρου σε επενδύσεις, αλλά επιπλέον να επιδιωχθεί μια ανακατεύθυνση της ελληνικής οικονομίας σε ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο που θα της δώσει διαρκή και διατηρήσιμη ώθηση για τις επόμενες δεκαετίες.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι σκόπιμο να επιδιωχθεί η μέγιστη στρατηγική στόχευση στη διάθεση αυτών των πόρων, αλλά και γενικότερα στην επενδυτική πολιτική της χώρας. Η στρατηγική αυτή στόχευση οφείλει να περιλαμβάνει πρώτα από όλα την εστίαση στους κλάδους εντάσεως εργασίας. Την παροχή, δηλαδή, σχετικά υψηλότερης προτεραιότητας και ισχυρότερων κινήτρων στις επενδύσεις σε επιχειρηματικές δραστηριότητες που στηρίζονται δηλαδή συγκριτικά περισσότερο στην εργασία έναντι των υπόλοιπων συντελεστών παραγωγής. Έτσι, κάθε μονάδα επιπλέον φυσικού κεφαλαίου θα δημιουργεί περισσότερες νέες θέσεις εργασίας, απομειώνοντας γρηγορότερα το απόθεμα αναξιοποίητου πόρου που ονομάζεται ανεργία. Επίσης, χρειάζεται ειδική μέριμνα για τη σχετικά μεγαλύτερη τόνωση των επενδύσεων που θα συνεισφέρουν περισσότερο στην ανταγωνιστικότητα και την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας».  Ολόκληρη η έκθεση εδώ: https://www.dianeosis.org/wp-content/uploads/2022/03/Outlook_final.pdf

Η γκάμα των επιλογών

Ο Γιάννης Χάμπας από τον Τομέα Βιομηχανίας, Ανάπτυξης, Δικτύων και Περιφερειακής Πολιτικής του ΣΕΒ  γράφει για το νέο Αναπτυξιακό Νόμο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ (Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 25 Φεβρουαρίου 2022).

Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι «η βασική διαφοροποίηση του νέου αναπτυξιακού νόμου είναι στη δομή του» και αυτό το στηρίζει σε μια σειρά δεδομένων: «Μέσω των δεκατριών καθεστώτων που προβλέπει, ενισχύονται, παραδοσιακά, επενδυτικά έργα που εντάσσονται στις κατηγορίες αγροδιατροφής, μεταποίησης, εφοδιαστικής αλυσίδας, τουρισμού, νέας επιχειρηματικότητας καθώς και μεγάλων επενδύσεων. Για πρώτη φορά, εισάγονται καθεστώτα που ενισχύουν, στοχευμένα, επενδυτικά σχέδια ψηφιακού μετασχηματισμού, πράσινης μετάβασης, επιχειρηματικής εξωστρέφειας και συμμετοχής σε ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας. Επιπρόσθετα, ξεχωριστή σημασία έχει δοθεί σε επενδυτικά σχέδια που υλοποιούνται σε περιοχές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως αυτές των περιοχών των Εδαφικών Σχεδίων Δίκαιης Μετάβασης καθώς και των περιφερειακών ενοτήτων Έβρου, Ροδόπης και Ξάνθης».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η γκάμα των επιλογών σε σχέση με το είδος της ενίσχυσης: «Διαφοροποιήσεις παρατηρούνται και στα είδη των ενισχύσεων που προβλέπονται. Για επενδυτικά έργα μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, προβλέπεται η επιλογή ανάμεσα σε επιχορήγηση, φορολογική απαλλαγή, επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης και επιδότηση του κόστους δημιουργούμενης απασχόλησης. Η χρήση του κινήτρου της επιχορήγησης καταργείται ουσιαστικά για επενδύσεις μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων, ωθώντας τες σε περισσότερο ανταποδοτικές επενδύσεις ώστε να εκμεταλλευτούν το κίνητρο της φορολογικής απαλλαγής.

Στοχεύοντας στην γρηγορότερη ένταξη και έναρξη των επενδυτικών έργων, διευρύνεται σε περισσότερα καθεστώτα η εφαρμογή της άμεσης αξιολόγησης, αποφεύγοντας έτσι τις καθυστερήσεις που προκύπτουν από τη συγκριτική. Θεσπίζονται συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα στην αξιολόγηση και στην πιστοποίηση ολοκλήρωσης των επενδυτικών σχεδίων, αποσκοπώντας στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων. Πλέον, η αξιολόγηση των επενδυτικών σχεδίων θα πραγματοποιείται από τη Γενική Διεύθυνση Ιδιωτικών Επενδύσεων για έργα άνω του 1 εκ €, και θα ολοκληρώνεται είτε εντός 30 ημερών, στις περιπτώσεις που εφαρμόζεται άμεση αξιολόγηση, είτε εντός 45 ημερών από τη λήξη υποβολών του καθεστώτος, στις περιπτώσεις που εφαρμόζεται συγκριτική αξιολόγηση. Για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των λιμναζόντων επενδύσεων που αναμένουν τον έλεγχο ολοκλήρωσης, ανατίθεται ο έλεγχος, κατ’ επιλογή της επιχείρησης, σε ορκωτό ελεγκτή – λογιστή ή ελεγκτική εταιρεία, ενώ η απόφαση ολοκλήρωσης και έναρξης της παραγωγικής λειτουργίας της επένδυσης θα εκδίδεται εντός 40 ημερών από την υποβολή της έκθεσης τελικού ελέγχου. Η υπηρεσία θα διενεργεί δειγματοληπτικούς ελέγχους για την διαπίστωση της ορθότητας των εκθέσεων ελέγχου ολοκλήρωσης».