Καθώς η ενεργειακή κρίση βαθαίνει, επανέρχεται στο προσκήνιο το άρθρο-ορόσημο του Amory Lovins «The road not taken» του 1976.
Σε αυτό περιγράφονταν δύο εναλλακτικές ενεργειακές διαδρομές. Το «σκληρό μονοπάτι» βασίζεται στην επικρατούσα πολιτική, με την επέκταση των μεγάλων σταθμών ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Tο «ήπιο μονοπάτι» συνδυάζει την άμεση και ξεκάθαρη δέσμευση για αποδοτική χρήση της ενέργειας με την ταχεία ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών και τη μεγάλη διείσδυσή τους σε επίπεδο τελικής χρήσης για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Το πρώτο έχει έναν σκληρά τεχνολογικό χαρακτήρα και η συγκεντρωτική παραγωγή βασίζεται σε μεγάλες εταιρείες, ενώ το δεύτερο δίνει έμφαση στους απαραίτητους κοινωνικούς μετασχηματισμούς για να καταστήσει τα ενεργειακά συστήματα αποκεντρωμένα, ανθρωποκεντρικά και ανανεώσιμα.
Για τον Lovins, τα δύο μονοπάτια είναι αλληλοαποκλειόμενα. Το πρώτο μονοπάτι της προέκτασης του παρελθόντος θα δημιουργήσει ανυπέρβλητα οικονομικά και κοινωνικοπολιτικά προβλήματα στο μέλλον. Το δεύτερο, αν και αντιπροσωπεύει μια ανατροπή της κατεστημένης κατάστασης, προσφέρει πολλά κοινωνικά, οικονομικά και γεωπολιτικά πλεονεκτήματα, συμπεριλαμβανομένης της παύσης «οπλοποίησης της ενέργειας» από τους παραγωγούς ορυκτών καυσίμων.
Διαπιστώνεται ότι όσο πιο έντονες οι κρίσεις τόσο περισσότερο επιβεβαιώνεται το δεύτερο μονοπάτι του Lovins. Το αναπτυξιακό μοντέλο «εξόρυξη – μεταφορά – καύση» που κατατρώει τους πεπερασμένους πόρους του πλανήτη δημιουργεί μια αλυσίδα τρομακτικής κερδοφορίας για τους βασικούς του συντελεστές και ακραίες ανισότητες. Τα νούμερα «προκαλούν». Μέσα στην ενεργειακή κρίση κόστους του 2021, τα τελευταία στοιχεία των ισολογισμών των Exxon Mobil, Chevron, Shell, BP δείχνουν ρεκόρ κερδών 7ετίας. Ενώ η διανομή του πλούτου εντείνει τη γνωστή τάση: Πλέον, το 1% του πληθυσμού έχει συλλέξει το 38% του παγκόσμιου πλούτου που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία 25 χρόνια. Αντίθετα, το φτωχότερο 50% έχει συλλέξει μόλις το 2% (World Inequality Report, 2021).
Για να καταλάβει κανείς πόσο ενεργοβόρο είναι το παρόν μοντέλο ανάπτυξης, αρκεί να αναλογιστεί ότι περισσότερο από το 40% της παγκόσμιας ναυτιλίας χρησιμοποιείται για να μεταφέρει καύσιμα (πετρέλαιο, άνθρακα, φυσικό αέριο και λιγότερο pellets). Με άλλα λόγια, σχεδόν τα μισά από τα προϊόντα που διακινούνται στις θάλασσες δεν είναι τελικά προϊόντα (αυτοκίνητα), ούτε καν πρώτες ύλες για την κατασκευή τους (χάλυβας). Είναι πόροι που καίμε για να τροφοδοτήσουμε τους μετασχηματισμούς που εξασφαλίζουν θέρμανση, ψύξη, φωτισμό και μετακίνηση. Στο μοντέλο αυτό, το 11% της ενέργειας που χρησιμοποιείται, σύμφωνα με το εξαιρετικό βιβλίο του Saul Griffith «Electrify», πάει απλά στην εξεύρεση περισσότερης ενέργειας.
Ενώ η ανανεώσιμη ενέργεια είναι διαφορετική. Χρειάζεται βέβαια η εξόρυξη λιθίου και κοβαλτίου για να φτιαχτεί ένα ηλιακό πάνελ ή μια ανεμογεννήτρια ή μια μπαταρία και επιπλέον να διασφαλιστεί πως θα γίνει με όρους κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευθύνης. Παρ’ όλα αυτά, μόλις φτιαχτεί και τοποθετηθεί το πάνελ, η διαδικασία ολοκληρώνεται. Για ένα τέταρτο του αιώνα θα βρίσκεται εκεί και ο Ηλιος θα παρέχει την ενέργεια απλά και μόνο με το να ανατέλλει. Με τη μετάβαση στην ηλιακή και στην αιολική ενέργεια δεν θα σταματήσει μόνο να απελευθερώνεται άνθρακας στην ατμόσφαιρα και να εξοικονομούνται χρήματα. Θα μειωθεί, επίσης, κατά το ήμισυ ο αριθμός των πλοίων που πηγαινοέρχονται. Επίσης, ιδιοκτήτης των πάνελ μπορεί να είναι ο κάθε πολίτης και όχι μια μεγάλη εταιρεία.
Με αυτό το μοντέλο ο κόσμος μας αποϋλοποιείται εντυπωσιακά και οι συμμέτοχοι στο παραγωγικό μοντέλο είναι εν δυνάμει όλοι. Δεν χρειάζονται εκατοντάδες χιλιάδες οχήματα μεταφοράς καυσίμου να κάνουν κύκλους τον πλανήτη καταναλώνοντας και ρυπαίνοντας. Το ατελείωτο δίκτυο αγωγών, που εμφανίζει τακτικά διαρροές και αποτελεί στόχο γεωπολιτικών διενέξεων, επίσης δεν χρειάζεται. Ασφαλώς, θα χρειαστούν γραμμές μεταφοράς για τη μετακίνηση των ηλεκτρονίων, αλλά είναι πολύ λιγότερο επικίνδυνες και παρεμβατικές. Αυτού του είδους οι αλλαγές του παραγωγικού μοντέλου ενέχουν μια πολύ σημαντική κοινωνική πρόκληση. Να βρουν νέες, καλές δουλειές οι άνθρωποι που μέχρι τώρα απασχολούνταν στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, ώστε η μετάβαση να είναι δίκαιη και να μην αφήνει κανέναν πίσω.
Γίνεται φανερό ότι όσο περισσότερο οξύνονται η ένταση και η έκταση του ενεργειακού προβλήματος τόσο περισσότερο εδραιώνεται η πεποίθηση της ενεργειακής αλλαγής, αν δεν θέλουμε να αναπαράγεται το παρωχημένο σύστημα που γεννάει κρίσεις.
Αυτό είναι το νέο διακύβευμα. Ενας κόσμος όπου δεν θα αφιερώνει τεράστιο τμήμα της οικονομίας του σε μια αλυσίδα κερδοσκοπίας που ρίχνει λάδι στη φωτιά που καίει τον πλανήτη, υποβαθμίζοντας τα οικοσυστήματα και επιτείνοντας τις ανισότητες.
Ο κ. Χάρης Δούκας είναι αν. καθηγητής του ΕΜΠ
Latest News
Τηλεργασία: Από τον έλεγχο στην εμπιστοσύνη
Ο σχεδιασμός και εφαρμογή σχετικών με την τηλεργασία πολιτικών ανθρώπινου δυναμικού είναι απολύτως απαραίτητες ενέργειες για την αντιμετώπιση των νέων συνθηκών και προσδοκιών των εργαζομένων
Γιατί δεν πέφτουν οι τιμές;
Η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων φαίνεται από τις επιδόσεις της Ελλάδας στους κρίσιμους δείκτες που δημοσίευσε πολύ πρόσφατα η Eurostat
Τράπεζες, επενδυτικές υπηρεσίες και καθήκον διαφώτισης πελατών
H τράπεζα οφείλει να παρέχει συμβουλές προσαρμοσμένες στο προφίλ του πελάτη
Οι μεγάλες προκλήσεις για την οικονομία της Κίνας
Η εμπειρία δείχνει ότι η κινεζική ηγεσία τείνει να δίνει υπερβολικές υποσχέσεις
Πώς θα προσδιοριστεί το ελάχιστο φορολογητέο εισόδημα των ατομικών επιχειρήσεων
Τι θα πρέπει να γνωρίζετε
Habemum papam στην τεχνητή νοημοσύνη: Tι σημαίνει για τη χώρα μας
Τι σημαίνει για την Ελλάδα η Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη που ενέκρινε το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ
Δημοσιονομικά προβλήματα ενόψει
Οι καιροί είναι δύσκολοι, τα συναισθήματα είναι έντονα – και η Γαλλία δεν έχει παράδοση στη δημιουργία συνασπισμών μεταξύ κομμάτων με πολύ διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις
Πώς να ρυθμίσετε τα χρέη στο Δημόσιο - Οι δόσεις και η αίτηση
Σε πόσες δόσεις μπορώ να πληρώσω – Συμπλήρωση της αίτησης – υπεύθυνης δήλωσης
Εργατικό δυναμικό, απασχόληση και ποιότητα της εργασίας στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό στην Ελλάδα είναι 75,4%
Εξαήμερη απασχόληση με τον νόμο 5053/2023 – Ποιους αφορά
Σε ποιες περιπτώσεις είναι νόμιμη η 6ήμερα εργασία