Ουκρανία: Φόβοι για έξαρση φτώχειας και κοινωνικές αναταραχές στην αφρικανική Ήπειρο και τη Μέση Ανατολή

Η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση απειλεί με παγκοσμίων διαστάσεων αναταράξεις την αγορά των δημητριακών. Δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός «σιτοβολώνας της Ευρώπης» που περιγράφει αυτήν ακριβώς τη γεωγραφική περιοχή που έχει τυλιχθεί στις φλόγες του πολέμου. Οπως όλα δείχνουν, η Ευρώπη, η Αφρική και η Μέση Ανατολή θα πληγούν περισσότερο από τις κυρώσεις της διεθνούς κοινότητας κατά της Μόσχας.

Η αμερικανική ήπειρος και η Ωκεανία θα αντιμετωπίσουν ανατιμήσεις, αλλά έχουν τη δική τους αξιόλογη παραγωγή σιτηρών, ενώ δισεκατομμύρια Ασιατών – περίπου ο μισός πληθυσμός της Γης – προτιμούν το ρύζι που καλλιεργούν στην ασιατική ήπερο.

Οποια κι αν είναι η διάρκεια του πολέμου, η ουκρανική γεωργική παραγωγή θα χρειαστεί χρόνια για να αποκατασταθεί, εκτιμούν οι ειδικοί. Και αν κάποιοι ρισκάροντας το κεφάλι τους – ή έστω την πολιτική τους καριέρα –πρότειναν στους «πλούσιους» Ευρωπαίους να φάνε παντεσπάνι εφόσον δεν έχουν ψωμί, στις χώρες της Μέσης Ανατολής, του Μαγκρέμπ αλλά και της Υποσαχάριας Αφρικής οι άζυμες πίτες και το κουσκούς αποτελούν βασικό, καθημερινό είδος διατροφής που η έλλειψή του ή η εκτίναξη των τιμών στα ύψη θα μπορούσε να προκαλέσει επισιτιστική κρίση, πείνα και κατά συνέπεια λαϊκές εξεγέρσεις.

Η επιστροφή της πείνας

Τα τελευταία χρόνια η Ρωσία και η Ουκρανία έχουν εξελιχθεί σε κορυφαίες στον κόσμο σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων. Η απουσία των εξαγωγών από τις διεθνείς αγορές θα προκαλέσει μια αποδιοργάνωση παγκοσμίων διαστάσεων, διότι η εξάρτηση πολλών χωρών από τη ρωσο-ουκρανική παραγωγή είναι οιονεί απόλυτη στη λεκάνη της Μεσογείου, στην Αίγυπτο για παράδειγμα, στη Συρία, στη Λιβύη, στην Τυνησία, όπως και σε χώρες της Μαύρης Αφρικής. «Ο πόλεμος στην Ουκρανία επαναφέρει την απειλή της πείνας και της εξέγερσης των λαών, της γεωπολιτικής αστάθειας. Κινδυνεύουμε με μια επανάληψη όσων είδαμε μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008» δήλωσε στην οικονομική εφημερίδα «Les Echos» ο Μαρκ Ζριμπί της FranceAgriMer.

Ηδη η ομαλή ροή σιτηρών στις χώρες του Μαγκρέμπ έχει διαταραχθεί. Στο σαφώς πιο «ευκατάστατο» οικονομικά Μαρόκο η κυβέρνηση έχει εγκρίνει επιχορηγήσεις ύψους 350 εκατ. ευρώ για το αλεύρι και κατάργησε τους τελωνειακούς δασμούς στις εισαγωγές σίτου. «Η Τυνησία δεν έχει αυτή την πολυτέλεια. Τον Δεκέμβριο φορτηγά πλοία αρνήθηκαν να ξεφορτώσουν το σιτάρι που μετέφεραν λόγω αδυναμίας πληρωμής των εισαγωγέων, σύμφωνα με τον εγχώριο Τύπο» αναφέρεται σε άλλο ρεπορτάζ της «Les Echos».

«Το 60% των εισαγωγών σίτου στην Τυνησία προέρχεται από την Ουκρανία και τη Ρωσία και τα διαθέσιμα διαρκούν μέχρι τον Ιούνιο» δήλωσε στη γαλλική εφημερίδα ο υπουργός Γεωργίας της χώρας Αμπντελχαλίμ Γκασμί. Η Αλγερία, δεύτερη αφρικανική χώρα σε κατανάλωση σιταριού και πέμπτη στον κόσμο σε εισαγωγές δημητριακών, ανακοίνωσε ότι τα αποθέματά της διαρκούν για ένα εξάμηνο. Μακράν η πρώτη χώρα εισαγωγής σιτηρών στον κόσμο είναι βέβαια η Αίγυπτος, που είναι ταυτόχρονα και η δεύτερη μεγαλύτερη πελάτισσα της Ρωσίας σε ό,τι αφορά το εμπόρευμα αυτό.

Οδομαχίες για το ψωμί

Στα μέσα Ιανουαρίου το Κάιρο πρόλαβε και εισήγαγε 3,5 τόνους ρωσικών σιτηρών, σύμφωνα με τη S&P Global. Αν και τα τελευταία χρόνια η Αίγυπτος έχει αυξήσει τις εισαγωγές σιτηρών από τη Ρουμανία, το 2021 πραγματοποίησε το 50% των συνολικών εισαγωγών της από τη Ρωσία και το 30% από την Ουκρανία. Στις αρχές της εβδομάδας η κυβέρνηση του Καΐρου διαβεβαίωσε ότι έχει αποθέματα σιτηρών που αρκούν για να τραφούν τα 103 εκατ. κατοίκων της χώρας για ακόμα εννέα μήνες.

Σημειωτέον ότι η αιγυπτιακή κυβέρνηση επιδοτεί το 70% του συνολικού πληθυσμού της χώρας με πέντε άρτους ημερησίως. Αλλά παραδέχεται ότι «δεν είναι δυνατόν πλέον να προμηθεύεται σιτάρι σε τιμές προ κρίσης».

Διότι ήδη η τιμή στη Euronext έχει εκτιναχθεί στο επίπεδο-ρεκόρ των 344 ευρώ τον τόνο, ενώ στην αγορά εμπορευμάτων του Σικάγο η τιμή του σίτου έχει εκτιναχθεί στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 14 ετών (από την εποχή της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης δηλαδή). Αφού μείωσε το βάρος της επιδοτούμενης γαλέτας, η κυβέρνηση του Καΐρου σκέφτεται τώρα να αυξήσει την τιμή της. Κάτι ανάλογο είχε πράξει το 1977 ο τότε πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ με αποτέλεσμα να ξεσπάσει η «εξέγερση του ψωμιού», που δεν καταλάγιασε παρά μόνο όταν η τιμή επανήλθε στα προηγούμενα.