Τι είναι η «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων» και γιατί την αρνείται η Δύση

Η «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων» είναι ένας όρος που δεν λείπει από καμία τοποθέτηση του προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τις τελευταίες ημέρες. Έφτασε, μάλιστα, να πει ότι η Δύση θα είναι υπεύθυνη για την ανθρωπιστική καταστροφή και θα έχει το αίμα των αμάχων στα χέρια της εάν δεν την επιβάλει.

Κάθε φορά, όμως, συναντά την κατηγορηματική άρνηση τόσο των ΗΠΑ όσο και του ΝΑΤΟ (για την Ευρώπη δεν γίνεται καν λόγος…). Η απάντηση που λαμβάνει είναι ότι κάτι τέτοιο βρίσκεται εκτός των επιλογών τους και πιθανότατα δεν θα αποτελέσει ποτέ μέρος τους σε αυτόν τον πόλεμο.

Τι είναι, όμως, η «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων»; Γιατί την ζητά τόσο απεγνωσμένα ο Ζελένσκι; Και ποιος είναι ο λόγος που του την αρνείται η Δύση;

Τι είναι η «ζώνη»

Το μέτρο αυτό έχει, θεωρητικά τουλάχιστον, στόχο να προστατεύει αμάχους από αέρος πλήγματα σε μια εμπόλεμη περιοχή ή να εγγυάται την ασφαλή απομάκρυνσή τους από εκεί. Απαιτεί την ανάπτυξη όλων εκείνων των μέσων (ραντάρ, αεροσκαφών, μονάδων αεράμυνας κ.λπ) που θα διασφαλίσουν ότι ο «εχθρός» δεν θα μπορεί να στέλνει τα εναέρια μέσα του εκεί, ενώ εάν παραβιάζει την απαγόρευση αυτά θα αναχαιτίζονται ή και θα καταρρίπτονται.

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, τέτοιου είδους ζώνες έχουν επιβληθεί σε μια σειρά περιπτώσεις – από το Ιράκ και τη Λιβύη μέχρι την πρώην Γιουγκοσλαβία, στη Βοσνία και το Κόσοβο. Σε καμία από αυτές, ωστόσο, η απέναντι πλευρά δεν ήταν ένας τόσο ισχυρός και σύγχρονος στρατός όπως συμβαίνει σήμερα στην Ουκρανία, με τη Ρωσία.

Αξίζει να σημειωθεί, άλλωστε, ότι ακόμη και στις προαναφερθείσες περιπτώσεις, οι ειδικοί αμφιβάλλουν κατά πόσο η εφαρμογή αυτού του μέτρου στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Απόδειξη η μελέτη του ινστιτούτου RAND για το Κόσοβο, που διαπιστώνει πολλά κενά, «παρά το ότι αντιμέτωπες ήταν μια παγκόσμιας κλάσης αεροπορική δύναμη με μια κατώτερου επιπέδου αεράμυνα».

Γιατί την έχει ανάγκη ο Ζελένσκι

Παρ’ όλα αυτά, ο Ζελένσκι δικαιολογημένα επιμένει στο αίτημά του προς τη Δύση. Κι αυτό οφείλεται σε δύο λόγους – έναν προφανή και έναν που αφορά τις επόμενες κινήσεις του.

Ο προφανής είναι ότι η συντριπτική ρωσική αεροπορική υπεροχή – αν και όχι καθολική, όπως επιμένουν οι ειδικοί, αναζητώντας τις αιτίες – δεν επιτρέπει στις ουκρανικές δυνάμεις να μετακινηθούν και να αναπτυχθούν όπως θα ήθελαν, με αποτέλεσμα να περιορίζονται κυρίως στους αστικούς ιστούς. Έτσι, αργά ή γρήγορα θα περικυκλωθούν πλήρως και θα βρεθούν σε εξαιρετικά δύσκολη θέση.

Ο άλλος λόγος έχει να κάνει με την εικόνα στη σκακιέρα του πολέμου στην Ουκρανία. Με απλά λόγια: Εάν ο Ζελένσκι έχει κατά νου να υποχωρήσει κάποια στιγμή και να δεχθεί ορισμένες από τις βασικές απαιτήσεις του Πούτιν, τότε θα μπορεί να ισχυριστεί ότι ο ίδιος και ο λαός του έκαναν ό,τι μπορούσαν, αλλά η Δύση δεν τους βοήθησε όσο θα έπρεπε. Και έτσι, εκτός των άλλων, θα είναι σε θέση να προβάλει και το επιχείρημα ότι τελικά δεν αξίζει η ένταξη στο ΝΑΤΟ…

Οι λόγοι της άρνησης

ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, πάντως, γνωρίζοντας όλα τα παραπάνω, συνεχίζουν να αρνούνται κατηγορηματικά. Ορισμένοι, μάλιστα, από αυτούς που εξοπλίζουν σήμερα την Ουκρανία κατηγορούν, εμμέσως πλην σαφώς, τον πρόεδρό της για «ανευθυνότητα».

«Ο μοναδικός τρόπος για να επιβάλουμε κάτι ανάλογο με ζώνη απαγόρευσης πτήσεων είναι να στείλουμε αεροσκάφη του ΝΑΤΟ στον ουκρανικό εναέριο χώρο και να καταρρίψουμε ρωσικά αεροσκάφη, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα γενικευμένο πόλεμο στην Ευρώπη. Ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να εμπλακούμε σε πόλεμο με τη Ρωσία», δήλωσε χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, περιγράφοντας σύντομα και περιεκτικά τις συνέπειες.

Ο ίδιος ο Πούτιν, άλλωστε, έχει διαμηνύσει πως κάθε χώρα η οποία θα συμμετείχε σε μια τέτοια επιχείρηση θα θεωρούνταν «συμμέτοχη στην στρατιωτική σύρραξη», με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Στο φόντο δε της διαταγής που έχει δώσει για επιφυλακή στο πυρηνικό οπλοστάσιο της Μόσχας, εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει ότι το σενάριο ενός Τρίτου και πυρηνικού Παγκοσμίου Πολέμου θα ήταν απολύτως ρεαλιστικό.

Υπάρχει εναλλακτική;

Για όλους αυτούς τους λόγους, ένα από τα εναλλακτικά σενάρια που εξετάζεται είναι η αποστολή στην Ουκρανία σοβιετικής κατασκευής μαχητικών, όπως τα Mig-29, τα οποία είναι διαθέσιμα στις χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας και γνώριμα στους πιλότους της χώρας.

Ακόμη κι αυτό, όμως, συναντά για την ώρα την αντίδραση των ΗΠΑ – ειδικά του Πενταγώνου – και αρκετών εταίρων τους, καθώς υπάρχει επίσης οι φόβος ότι η Μόσχα θα θεωρήσει την αποστολή τους έμμεση εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον πόλεμο. Γι’ αυτό και η σχετική πρόταση της Πολωνίας προκάλεσε αντιδράσεις στην Ουάσιγκτον και ανάγκασε την αντιπρόεδρο Καμάλα Χάρις να μεταβεί στην Βαρσοβία, για να ξεκαθαρίσει την κατάσταση.

Συμπέρασμα: Για την ώρα, ο Ζελένσκι δεν έχει να περιμένει πολλά περισσότερα από την αποστολή αντιαεροπορικών και αντιαρματικών όπλων – ενώ θα πρέπει να διασφαλίσει τον τρόπο που αυτά θα φτάσουν στις δυνάμεις του οι οποίες είναι σχεδόν περικυκλωμένες.