Χιούστον έχουμε πρόβλημα: Τι λένε τα στελέχη του πετρελαϊκού κλάδου για την παγκόσμια ενεργειακή κρίση 

Ο MOHAMMAD BARKINDO, γενικός γραμματέας του Οργανισμού Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (OPEC), συλλογιζόταν για τις δραματικές γεωπολιτικές εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων καθώς ομιλούσε σε αίθουσα χορού στο Χιούστον αυτή την εβδομάδα. Χιλιάδες στελέχη του κλάδου του πετρελαίου συγκεντρώθηκαν στην παγκόσμια πετρελαϊκή πρωτεύουσα για το CERAWeek, το ενεργειακό συνέδριο που διοργανώνεται κάθε χρόνο από την S&P Global, την εταιρεία παροχής χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Ο ίδιος σημείωσε ότι το καρτέλ του ΟΠΕΚ από την ίδρυσή του το 1960 έχει ζήσει επτά επώδυνους κύκλους άνθησης και κατάρρευσης στο πετρέλαιο και πως ανησυχεί ότι η ρωσική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε άλλη μια τέτοια «καταστροφή».

Η προειδοποίησή του ήρθε σε μια μνημειώδη ημέρα για την ιστορία της ενέργειας. Σε αντίποινα για την αιματηρή και απρόκλητη επίθεση του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, στις 8 Μαρτίου, η Αμερική επέβαλε πλήρη απαγόρευση στις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και η Βρετανία είπε ότι κάνει κάτι ανάλογο σταδιακά μέσα σε αρκετούς μήνες. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν μίλησε για στόχευση της «κύριας αρτηρίας της ρωσικής οικονομίας». Καμία χώρα της ΕΕ δεν εντάχθηκε στο εμπάργκο, αλλά την ίδια μέρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη νέα ενεργειακή στρατηγική της, η οποία σχεδιάστηκε ρητά για να μειώσει την εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο, το οποίο αντιπροσωπεύει περίπου το 40% της συνολικής κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων κατά τα δύο τρίτα φέτος και τελείως «πολύ πριν από το 2030». Ο κ. Πούτιν στις 8 Μαρτίου αναφέρθηκε σε διάταγμα που απειλούσε να διακόψει τις εξαγωγές εμπορευμάτων -γεγονός που, δεδομένου του μεγάλου ρόλου της Ρωσίας σε όλα, από το σιτάρι μέχρι το νικέλιο, θα μπορούσε να βάλει τέλος στις παγκόσμιες αγορές. Η τιμή του αργού πετρελαίου Brent, του διεθνούς σημείου αναφοράς, εκτινάχθηκε πάνω από τα 130 δολάρια το βαρέλι. «Όταν αυτό τελειώσει, όπως κι αν τελειώσει, ο παγκόσμιος κλάδος πετρελαίου θα είναι διαφορετικός», συνοψίζει ο Daniel Yergin, ειδικός σε θέματα ενέργειας και αντιπρόεδρος της S&P Global.

Μια βραχυπρόθεσμη συνέπεια μπορεί να είναι η αποκατάσταση του ρόλου των μεγάλων πετρελαϊκών, που κατηγορούνται σήμερα ότι τροφοδοτούν την κλιματική κρίση. Η προοπτική ενός πετρελαϊκού σοκ έχει οδηγήσει ακόμη και τη φιλική προς το κλίμα κυβέρνηση του κ. Μπάιντεν να αγκαλιάσει τους λιγότερο αγαπητούς ενεργειακούς γίγαντες της Αμερικής. Αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Τζον Κέρι, του απεσταλμένου του προέδρου για το κλίμα, αναμένονταν αρχικά να ασκήσουν κριτική στα πετρελαϊκά στελέχη στο Χιούστον σχετικά με τις άτονες προσπάθειές τους για απαλλαγή από εκπομπές άνθρακα. Αντ ‘αυτού, έριξαν τους τόνους και ενθάρρυναν αθόρυβα τους διευθύνοντες συμβούλους πετρελαϊκών να αντλήσουν περισσότερο αργό για να αντισταθμίσουν την απώλεια της ρωσικής προσφοράς. Ο κ. Barkindo επικαλέστηκε με χαρά ένα πρόσφατο tweet του Elon Musk, του δισεκατομμυριούχου στο χώρο των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ότι «Πρέπει να αυξήσουμε αμέσως την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου». Στέλεχος πετρελαϊκής στο κοινό απολάμβανε τις έντονες ομιλίες τύπου «σας το είπαμε». Ο Τζον Χες, το επώνυμο αφεντικό εταιρείας πετρελαίου, υποστήριξε ότι «χρειαζόμαστε στην ενεργειακή μετάβαση μια ισχυρή βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου εδώ μέσα στο σπίτι μας».

Παλαιότερα η Ρωσία θεωρούνταν έμπιστος εταίρος. Τώρα, λέει ο κ. Yergin, θεωρείται «όχι απλώς αναξιόπιστη αλλά και ανεπιθύμητη». Εάν δεν θα μπορεί να  αγγίξει κανείς το ρωσικό πετρέλαιο, έλεγαν τα στελέχη του κλάδου του πετρελαίου μεταξύ καφέ και κοκτέιλ, το αργό μπορεί να φτάσει τα 200 δολάρια το βαρέλι φέτος. Ήταν νευρικοί γιατί, βάζοντας στην άκρη όλες τις (επίσημες) δηλώσεις επί σκηνής, πολλά από τα αφεντικά του πετρελαίου ανησυχούν χωρίς να το λένε δημόσια ότι η ρωσική κρίση μπορεί να ηχήσει τον θάνατο του κλάδου τους. Η νέα στρατηγική της ΕΕ ήδη διπλασιάζει τις πιο πράσινες εναλλακτικές λύσεις. Μια παρατεταμένη περίοδος αστάθειας και υψηλών τιμών που αποξενώνει τους καταναλωτές και εκνευρίζει τους επενδυτές μπορεί να δώσει και στους Αμερικανούς πολιτικούς την ώθηση που χρειάζονται για να επιταχύνουν την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα.

Θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν οι τιμές του πετρελαίου; Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, ξεκινώντας από το εμπάργκο. Η Αμερική εισάγει μόνο μια ασήμαντη ποσότητα προϊόντων πετρελαίου από τη Ρωσία, μια διαταραχή που μπορεί εύκολα να αντιμετωπιστεί. Η Helen Currie, επικεφαλής οικονομολόγος της ConocoPhillips, της αμερικανικής εταιρείας πετρελαίου, πιστεύει ότι η αμερικανική απαγόρευση δεν θα έχει μεγάλο αντίκτυπο επειδή τα αμερικανικά διυλιστήρια έβρισκαν ήδη τρόπους να «βελτιστοποιήσουν» την απώλεια αυτών των εισαγωγών. Στη διάσκεψη, οι καναδικές εταιρείες ενέργειας ισχυρίστηκαν ότι θα μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγή για να αντικαταστήσουν το ένα τρίτο των χαμένων ρωσικών εισαγωγών από «αύριο» κιόλας.

Αυτό μπορεί να αλλάξει εάν η Αμερική συσπειρώσει τον κόσμο γύρω από ένα παγκόσμιο εμπάργκο. Ωστόσο, ένα τέτοιο αποτέλεσμα φαίνεται απίθανο. Η ΕΕ είναι επιφυλακτική, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Η Κίνα και η Ινδία, που μισούν τις αμερικανικές κυρώσεις και αρνούνται να καταδικάσουν την εισβολή της Ρωσίας, δεν θα ενταχθούν σε αυτές. Ο Κένεθ Μέντλοκ του Πανεπιστημίου Ράις επισημαίνει μια πρόσφατη συμφωνία φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Κίνας που θα διευθετηθεί σε ευρώ και όχι σε δολάρια ως ένδειξη ότι οι δύο μπορούν να αντιμετωπίσουν τις αμερικανικές κυρώσεις. Ενδέχεται να εισάγουν περισσότερο ρωσικό αργό τύπου Urals, κυρίως επειδή διαπραγματεύεται με έκπτωση σε σχέση με το Brent, σύμφωνα με την S&P Global, πιθανώς ως αποτέλεσμα της «αυτοκυρώσεων» από ορισμένους εμπόρους εμπορευμάτων που ανησυχούν για το φήμη του ρωσικού πετρελαίου.

Ο Antoine Halff της Kayrros, γαλλικής εταιρείας ανάλυσης δεδομένων, επιβεβαιώνει ότι οι Ευρωπαίοι, Ιάπωνες και Νοτιοκορεάτες αγοραστές «δεν αγγίζουν το ρωσικό αργό». Αλλά ακούει ψίθυρους ότι κάποιοι μεγάλοι οίκοι εμπορευμάτων μπορεί να λαμβάνουν αθόρυβα παραδόσεις. Τα στοιχεία της Kayrros αποκαλύπτουν μια τεράστια αύξηση στις μεταφορές του αργού πετρελαίου τις τελευταίες δύο εβδομάδες, κάτι που ο κ. Halff εκτιμά ότι αντιπροσωπεύει ρωσικά δεξαμενόπλοια που απορρίφθηκαν από τον αρχικό τους προορισμό, αναζητώντας νέους αγοραστές. Συνολικά, πιστεύει, ότι 3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (bpd) ρωσικού αργού θα μπορούσαν να αποκλειστούν από την αγορά, από τα συνολικά περίπου 4,5 εκατομμύρια bpd (βαρέλια την ημέρα) που διακινούνταν πριν από τον πόλεμο.

Το προφανές μέρος για να ψάξει κανείς για αυτή την ποσότητα βαρελιών είναι ο ΟΠΕΚ. Ο κ. Barkindo έβαλε σε πάγο τέτοιες ιδέες, δηλώνοντας στο Χιούστον ότι «κανείς δεν μπορεί να αντικαταστήσει» την πιθανή απώλεια της ρωσικής παραγωγής, την οποία προσδιορίζεται σε περίπου 8 εκατομμύρια bpd (βαρέλια την ημέρα) συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων πετρελαίου: «Ο (υπόλοιπος) κόσμος δεν έχει τόση δυναμικότητα», λέει. Μεγάλο μέρος του μικρού περιθωρίου (αύξησης παραγωγής) που υπάρχει, ίσως 2 εκατομμύρια bpd, βρίσκεται στη Σαουδική Αραβία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Βρισκόμενοι όμως μακριά από το να βιαστούν να ενταχθούν στο άρμα της Αμερικής, οι ηγέτες αυτών των χωρών – δυσαρεστημένοι με την πολιτική της στη Μέση Ανατολή – φέρεται να έχουν αρνηθεί ακόμη και να δεχτούν τα τηλεφωνήματα του κ. Μπάιντεν. (Ο κ. Barkindo κατέστησε επίσης σαφές ότι η Ρωσία δεν θα εκδιωχθεί από τη συμφωνία του ΟΠΕΚ+ λόγω της εισβολής της στην Ουκρανία, σημειώνοντας ότι το καρτέλ παρέμεινε ουδέτερο ακόμη και εν μέσω πολέμου μεταξύ των μελών του —Ιράν και Ιράκ τη δεκαετία του 1980 και Ιράκ με το Κουβέιτ το 1990-91.)

Αν όχι οι Άραβες σεΐχηδες, τι γίνεται με τους Αμερικανούς παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου; Οι λεγόμενοι Frackers μπορούν να φέρουν πετρέλαιο στην αγορά πολύ πιο γρήγορα από τους συναδέλφους τους. Μετά από κατάρρευση πριν από μερικά χρόνια, η αμερικανική παραγωγή σχιστόλιθου αναμένεται να αυξηθεί φέτος κατά περίπου 750.000 bpd. Αλλά ακόμη και η περαιτέρω αυτή αύξηση της παραγωγής δεν θα ήταν αρκετή για να αντισταθμίσει το χαμένο ρωσικό αργό. Ο Scott Sheffield, επικεφαλής της Pioneer Natural Resources, της αμερικανικής εταιρείας πετρελαίου με μεγάλες εκμεταλλεύσεις σχιστολιθικού πετρελαίου, λέει ότι ο κλάδος θα μπορούσε να αυξήσει την παραγωγή κατά 1,5 εκατ. bpd εντός 18 μηνών —αλλά μόνο εάν υπάρξει «μια αλλαγή στη φιλοσοφία της κυβέρνησης Μπάιντεν για τα ορυκτά καύσιμα στη χώρα του». Λέει ότι θα απαιτήσει επίσης να πειστούν οι πολύπαθοι επενδυτές, οι οποίοι έχουν χάσει δισεκατομμύρια στο παρελθόν στοιχηματίζοντας σε μη αποδοτικές εταιρείες σχιστολιθικού πετρελαίου, ότι οι υψηλότερες τιμές του πετρελαίου δικαιολογούν το κυνήγι της αύξησης της παραγωγής. Και τόσο ο κ. Sheffield όσο και η Vicki Hollub, διευθύνουσα σύμβουλος της αμερικανικής Occidental Petroleum επισημαίνουν εμπόδια της εφοδιαστικής αλυσίδας σε οτιδήποτε -από χάλυβα και άμμο για fracking μέχρι οδηγούς φορτηγών.

Έτσι, μένουν τα στρατηγικά αποθέματα. Την περασμένη εβδομάδα, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA), ο ημι-επίσημος φορέας που εκπροσωπεί χώρες που καταναλώνουν ενέργεια, ανακοίνωσε ότι θα απελευθερώσει περίπου 60 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου που κατέχουν τα μέλη του, που ισοδυναμεί με το 4% των συνολικών τους αποθεμάτων. Στις 9 Μαρτίου, ο IEA ανακοίνωσε ότι ήταν έτοιμος να διαθέσει περισσότερες ποσότητες. Παρόλο που τέτοια αποθέματα δεν μπορούν να αναπληρώσουν μια μόνιμη απώλεια της ρωσικής παραγωγής, θα μπορούσαν να κάνουν τη μεγάλη διαφορά για μερικούς μήνες, μέχρι να κατευναστεί η κρίση ή να ξεκινήσουν εναλλακτικές πηγές εφοδιασμού. Ο κ. Halff, ο ίδιος πρώην εκπρόσωπος του IEA, επισημαίνει ότι η άνοδος της τιμής του πετρελαίου μετά την είδηση της αρχικής απελευθέρωσης 60 εκατομμυρίων βαρελιών υποδηλώνει ότι (η απελευθέρωση στρατηγικών αποθεμάτων αυτού του ύψους) ήταν «υπερβολικά μικρή», αλλά ότι μια μεγαλύτερη απελευθέρωση 120 εκατομμυρίων βαρελιών είναι τεχνικά εφικτή με ρυθμό 2 εκατ bpd ή περισσότερο. Ο κ. Hess υποστηρίζει την άμεση απελευθέρωση στην αγορά 120 εκατομμυρίων βαρελιών αυτόν τον μήνα, επιπλέον 120 εκατ βαρελιών τον επόμενο μήνα και περισσότερα αργότερα εάν χρειαστεί.

Οι τιμές του πετρελαίου ενδέχεται να μην εκτοξευτούν ξανά βραχυπρόθεσμα. Η τιμή του Brent έπεσε πάνω από 5% στις 9 Μαρτίου, καθώς ο κλάδος αφομοιώνει τέτοιες σκέψεις. Αλλά ακόμα κι αν η ρωσική κρίση επιλυθεί αρκετά σύντομα – κι αυτό είναι ένα μεγάλο αν – ο κόσμος μπορεί να έχει κολλήσει για τα επόμενα χρόνια σε μια επισφαλώς ισορροπημένη, βαθιά ασύνδετη και ασταθή αγορά πετρελαίου. Οι τιμές θα μπορούσαν να αυξηθούν ξανά. Εάν ξεπεράσουν τα 150 δολάρια το βαρέλι και παραμείνουν υψηλά, πιστεύει η κ. Hollub, αυτό θα κατέστρεφε τη ζήτηση – μια προοπτική που, λέει, προκαλεί «μεγάλη ανησυχία και πολύ άγχος».

Αυτός ο φόβος ήταν έκδηλος στο Χιούστον μεταξύ των αφεντικών του πετρελαίου, που προτιμούν τόσο η προσφορά όσο και η τιμή του πετρελαίου να είναι σχετικά σταθερές. «Ποτέ δεν έχω δει πιο απαισιόδοξο γκρουπ», αναφέρει ο Μπομπ Ντάντλεϊ, πρώην αφεντικό της BP, ο οποίος τώρα ηγείται της Πρωτοβουλίας για το Κλίμα Πετρελαίου και Αερίου, η οποία ενώνει ενεργειακές εταιρείες που ανησυχούν για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Όπως είπε ο Τζακ Φούσκο, αφεντικό της Cheniere, του μεγαλύτερου εξαγωγέα υγροποιημένου φυσικού αερίου της Αμερικής στους μεγάλους της ενέργειας αυτή την εβδομάδα, «Οι αναταράξεις μόλις έχουν αρχίσει».