Δημόσιες επενδύσεις και οικονομική διακυβέρνηση

Ο Γάλλος Ζαν Μονέτ, οραματιστής της ευρωπαϊκής ενοποίησης και συντάκτης του περίφημου σχεδίου Σουμάν, έλεγε πως η Ευρώπη σφυρηλατείται στις κρίσεις της. Πραγματικά η κρίση της πανδημίας οδήγησε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μία μοναδική «χαμιλτονιανή» στιγμή καθώς η δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας συνιστά μία θαρραλέα κίνηση αμοιβαιοποίησης του χρέους.

Δημόσιες επενδύσεις

Στον πυρήνα των προωθούμενων πολιτικών για την δυναμική ανάκαμψη των ευρωπαϊκών οικονομιών βρίσκεται η τόνωση των δημοσίων επενδύσεων. Στην προηγούμενη δεκαετία της οικονομικής κρίσης οι μειωμένες δημόσιες επενδύσεις καθυστέρησαν τον παραγωγικό  μετασχηματισμό της οικονομίας και υπονόμευσαν την δυνητική ανάπτυξη. Σήμερα γίνεται παραδεκτό πως οι δημόσιες επενδύσεις μοχλεύουν σημαντικούς ιδιωτικούς πόρους. Πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ υπολόγισε πως μία αύξηση των δημοσίων επενδύσεων κατά 1% ΑΕΠ οδηγεί σε αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων κατά 10% αλλά και σε 2,7% αύξηση του συνολικού ΑΕΠ.

Ωστόσο η αξιακά απαράδεκτη και γεωπολιτικά αποσταθεροποιητική ρωσική επιθετικότητα απέναντι στην Ουκρανία προσθέτει ακόμη έναν παράγοντα οικονομικής αβεβαιότητας που ενισχύει τις πληθωριστικές πιέσεις και κατ’ επέκταση αυξάνει το κόστος των επενδύσεων. Και πρέπει να σημειωθεί πως, οι απαιτήσεις σε δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις για την βιώσιμη ανάκαμψη των ευρωπαϊκών οικονομιών είναι ιδιαίτερα αυξημένες. Υπολογίζεται πως μόνο οι επενδυτικές ανάγκες στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης πριν τη διαμόρφωση των νέων συνθηκών (υψηλό ενεργειακό κόστος, κ.ά.) ανέρχονταν στο 2% του κοινοτικού ΑΕΠ.

Ισορροπία

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αναζητηθεί η βέλτιστη ισορροπία ανάμεσα στη δημοσιονομική υπευθυνότητα και την ενδυνάμωση της ανάπτυξης. Στην πρόσφατη Ανακοίνωσή της για τον οδηγό δημοσιονομικής πολιτικής για το έτος 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνει πως για τα κράτη με υψηλό δημόσιο χρέος η σταθεροποίηση της οικονομίας δεν πρέπει να γίνει σε βάρος των επενδύσεων.

Είναι λοιπόν σημαντικό οι δημόσιες επενδύσεις να μην αποτελέσουν τροχοπέδη για τη θωράκιση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Αντίθετα, στη συζήτηση που δειλά εισάγεται στα ευρωπαϊκά όργανα για την οικονομική διακυβέρνηση στα επόμενα χρόνια, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προτάσεις που ζητούν την εξαίρεση συγκεκριμένων κατηγοριών δαπανών, όπως οι «πράσινες», από τους κανόνες για το έλλειμμα («χρυσός κανόνας»). Ακόμη, επανέρχεται η παλαιότερη ιδέα για την εξαίρεση των επενδυτικών δαπανών της Πολιτικής Συνοχής από το Σύμφωνο Ανάπτυξης και Σταθερότητας. Παράλληλα με τους δημοσιονομικούς κανόνες ξεκινά η εξίσου ενδιαφέρουσα συζήτηση για το κανονιστικό πλαίσιο των χρηματοδοτικών μέσων, με κύριο ζητούμενο την ευελιξία στην εφαρμογή των Διαρθρωτικών Ταμείων.

Η Ελλάδα, ως χώρα με υψηλό δημόσιο χρέος, δεν μπορεί παρά να υποστηρίξει αυτές τις θέσεις. Άλλωστε η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, τόσο με το σχέδιο Ελλάδα 2.0 όσο και με το νέο Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2021-2027, κατέδειξε την ετοιμότητά της να προχωρήσει σε ένα φιλόδοξο επενδυτικό πρόγραμμα για την ενίσχυση της αναπτυξιακής προοπτικής της οικονομίας.

Ο Δημήτρης Σκάλκος είναι γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων.