Κάρολιν Κισέιν: Βρισκόμαστε σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο

Σήμα συναγερμού για την απεξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο χαρακτηρίζει την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία η Κάρολιν Κισέιν, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης για τη γεωπολιτική της ενέργειας, την ασφάλεια και την κλιματική αλλαγή.

Η Κάρολιν Κισέιν που βρίσκεται στην Ελλάδα υπό την αιγίδα του ΠΜΣ American Studies του Πανεπιστημίου Πειραιώς και του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων (CfIR) με την υποστήριξη της Πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ελλάδα, μιλώντας στα «ΝΕΑ», αναφέρεται σε πιθανή αναζωογόνηση του EastMed, στον ρόλο της Τουρκίας καθώς και στον περιφερειακό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Ελλάδα ως γέφυρα μεταξύ Ευρώπης – Βόρειας Αφρικής – Μέσης Ανατολής.

Εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οδηγούμαστε σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο;

Πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο ακόμα και πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Σήμερα γίνεται πιο επικίνδυνος και αποσταθεροποιητικός, καθώς οι εξελίξεις οξύνουν και βαθαίνουν τις παγκόσμιες διαιρέσεις. Βιώνουμε έναν γεωπολιτικό σεισμό, που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο η Δύση αναχαιτίζει τη Ρωσία, ενώ ταυτόχρονα θέτει εμπόδια σε τολμηρές ρωσικές κινήσεις πέρα από την Ουκρανία.   Η ΕΕ είναι περισσότερο ενωμένη και το ΝΑΤΟ περισσότερο αποφασιστικό, καθώς διαγράφεται μια ξεκάθαρη ιδεολογική τομή ανάμεσα στη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη και σε ισχυρά αυταρχικά καθεστώτα που εκπέμπουν ανελευθερία. Η ΕΕ οφείλει, με τη βοήθεια των ΗΠΑ, να ενισχύσει τις δομές ασφάλειας. Πιστεύω ότι στο νέο ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας  έχει σημαντική θέση η Ανατολική Μεσόγειος, ιδιαίτερα οι χώρες-μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ που συμμετέχουν στον EastMed.

Τι σημαίνει η ακύρωση του Nord Stream 2 από τη Γερμανία και τι φέρνουν η ενεργειακή κρίση και η κρίση του σιταριού στην Ευρώπη;

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι σήμα συναγερμού για την ΕΕ ώστε να τερματίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Αλλά για να το κάνει, απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις και μια μεγάλη στροφή στην ενεργειακή πολιτική. Η αποκοπή από το ρωσικό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αποτελεί τεράστια πρόκληση και πολιτική νάρκη.   Η Γερμανία έκανε στροφή 180 μοιρών με την αναστολή του Nord Stream 2, ο οποίος είναι πλέον νεκρός. Εκτός από την παραγωγή των ΗΠΑ, υπάρχουν άλλες εναλλακτικές πηγές προμήθειας φυσικού αερίου, όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Κύπρος, που μπορούν να αντισταθμίσουν την απομάκρυνση από το ρωσικό φυσικό αέριο.  Ενα αλληλένδετο πρόβλημα είναι η κρίση σιτηρών. Κινδυνεύουν προπάντων οι ευάλωτες οικονομίες που αντιμετώπιζαν ήδη πληθωρισμό τροφίμων. Οι προθεσμιακές τιμές (futures) των σιτηρών αυξάνονται σε ιστορικά ύψη διασπείροντας φόβους για ένα παγκόσμιο σοκ αγαθών, καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποκλείει την καίρια ουκρανική πηγή εξαγωγών σιτηρών. Οι σημερινές αυξήσεις στις τιμές των αγαθών έχουν συνέπειες πέρα από τα οικονομικά μεγέθη. Μπορεί να οδηγήσουν σε πολιτική αστάθεια – ειδικά σε εύθραυστες χώρες και περιοχές. Η Αραβική Ανοιξη του 2011 εν μέρει πυροδοτήθηκε από τις αυξημένες τιμές σιτηρών.

EastMed. Σχέδιο υλοποιήσιμο ή μη;

Ο αγωγός EastMed θα μπορούσε να στηρίξει και τους δύο στρατηγικούς πυλώνες της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ, δηλαδή τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών και τη διαφοροποίηση των διαδρομών. Η ραγδαία μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία μπορεί να προωθήσει  μεγαλύτερη ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρόλο που οι ΗΠΑ τράβηξαν το χαλί, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δύναται να την αναζωπυρώσει μεταβάλλοντας και την αμερικανική στάση.

Κάθε αγωγός θέτει τεχνικές δυσκολίες και o EastMed αποθάρρυνε λόγω του μήκους του που τον καθιστούσε τον μεγαλύτερο υποθαλάσσιο αγωγό στην υφήλιο. Είναι επίσης προβληματική η τουρκική εμπλοκή, με την Αγκυρα να δυσκολεύει τα πράγματα  θέτοντας ζητήματα κυριαρχίας σε διάφορα σημεία. Πολλοί διασυνοριακοί αγωγοί φέρνουν πιο κοντά αντιμαχόμενες χώρες μέσω της οικονομικής συνεργασίας εφόσον συμπράττουν για την ασφαλή μεταφορά και πώληση αερίου.

Οι στενές περιφερειακές συνεργασίες της Ελλάδας, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, τη μεταμορφώνουν από έναν περιφερειακό παίκτη της ΕΕ σε μια διαμεσογειακή δύναμη που συνδέει την Ευρώπη με τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο πλέγμα συνεργασιών με τις χώρες της περιοχής στην οικονομία και στο εμπόριο συνδέοντάς τες επιπλέον με τη δυτική αρχιτεκτονική ασφάλειας. Κάτι τέτοιο θα ενδυναμώσει την ελληνική εθνική ασφάλεια και θα αναδιατάξει την ισορροπία δυνάμεων στην περιφέρεια και στην ΕΕ. Οι δεσμοί της Ελλάδας με την Αίγυπτο και το Ισραήλ είναι ιδιαίτερα σημαντικοί σαν άξονας σταθερότητας και ανάπτυξης.

Παράγοντας Τουρκία. Είναι εμπόδιο για την ένταξή της σε μια ενεργειακή συμμαχία οι κινήσεις απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο;

Η Τουρκία επιδιώκει μια φαινομενικά ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική αλλά μάλλον κινείται πλέον πιο πραγματιστικά τηρώντας λεπτές ισορροπίες. Ως σημαντική δύναμη στη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο, καλείται σήμερα να εξισορροπήσει τη σχέση με τη Ρωσία εκπληρώνοντας ταυτόχρονα τις υποχρεώσεις προς το ΝΑΤΟ, κινήσεις αντιθετικές. Η Τουρκία υποστηρίζει την κυριαρχία της Ουκρανίας και έχει στενές οικονομικές σχέσεις μαζί της, αλλά ταυτόχρονα συνδέεται στενά και με τη Ρωσία. Επομένως, περπατά σε τεντωμένο σκοινί. Τώρα έχει μια ευκαιρία να γίνει πιο συνεργατικός παίκτης και σύμμαχος στην περιοχή.

Η Ρωσία υποστηρίζει ότι δεν είναι δυνατό να απομονωθεί. Ποιος ο ρόλος της Κίνας στη νέα πραγματικότητα;

Η Κίνα επιδιώκει να μείνει ουδέτερη ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία, ιδιαίτερα λόγω των εμπορικών σχέσεών της με τις δύο χώρες.   Η Κίνα διαθέτει κεφάλαια να επενδύσει, τεχνολογία να πουλήσει και αρπακτική όρεξη για πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άλλα αγαθά. Εχει την ευκαιρία να αντικαταστήσει τις δυτικές εταιρείες στην αγορά αγαθών της Ρωσίας. Στους προσεχείς μήνες, με δεδομένη την πίεση των κυρώσεων και τους περιορισμούς στη διακίνηση κεφαλαίων, οι ρωσικές εμπορικές επιχειρήσεις θα αναζητήσουν οικονομική αρωγή και δεν θα υπάρχουν πολλές πηγές για να στραφούν.