Ο νέος ψυχρός οικονομικός πόλεμος

Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μια περίοδος γεωστρατηγικών εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας και ευρύτερα της Δύσης με το ανατολικό μπλοκ που διήρκεσε από το 1947 (το δόγμα Τρούμαν) μέχρι το 1991 (διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης). Πολλές θερμές συρράξεις συνέβαιναν σε όλον τον κόσμο με την υποστήριξη των υπερδυνάμεων χωρίς να συγκρούονται απευθείας διότι βεβαίως αυτό θα οδηγούσε σ’ έναν μεταπυρηνικό κόσμο.

Η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει πάρει τη μορφή μιας οξύτατης ανθρωπιστικής κρίσης και μιας σοβαρής τοπικής στρατιωτικής σύγκρουσης. Αυτή, μέχρι στιγμής, ταιριάζει περισσότερο στη μορφή των πολέμων της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου και φαίνεται να μην οδεύουμε σε πυρηνική σύγκρουση. Η παραδοχή αυτή έχει σημασία γιατί μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε για το μέλλον!

Στο οικονομικό πεδίο όμως φαίνεται να έρχεται να επικαθήσει μια νέα κατάσταση που θα διέπει τις οικονομικές σχέσεις Δύσης – Ρωσίας, με την επόμενη δεκαετία να μοιάζει περισσότερο με έναν ψυχρό οικονομικό πόλεμο ενεργοποιώντας τις δυνάμεις της αντιπαγκοσμιοποίησης λόγω των εκτεταμένων κυρώσεων της Δύσης αλλά και τις απαντήσεις της Ρωσίας.

Ένα παρόμοιο περιστατικό είχε συμβεί με την Κριμαία το 2014 και πολλές από τις κυρώσεις που είχαν υιοθετηθεί τότε ισχύουν ακόμα και σήμερα, παρόλο που το οικονομικό σύστημα σ’ έναν βαθμό βρίσκει τρόπο να τις παρακάμπτει και σε έναν βαθμό με την πάροδο του χρόνου έχουν ατονήσει.

Όμως αυτήν τη στιγμή στο οικονομικό πεδίο η σύγκρουση των δύο πλευρών έχει πάρει οξύτατη μορφή και ξεπερνά κατά πολύ το πακέτο των κυρώσεων της Κριμαίας. Στη σημερινή ανάπτυξη της σύγκρουσης έχουν εξαιρεθεί ορισμένοι κρίσιμοι ενεργειακοί τομείς αλλά και μέρη του τραπεζικού τομέα που συνδέονται με τον ενεργειακό τομέα. Ετσι θα λέγαμε ότι δεν είναι ένας οικονομικός «πυρηνικός» πόλεμος αφού δεν οδηγεί στη διακοπή απολύτως ζωτικών οικονομικών επικοινωνιών και για τα δύο μέρη. Όμως σε μεσομακροπρόθεσμο επίπεδο η Ευρώπη έχει αναγκαστικά οργανώσει την πλεύση της προς την κατεύθυνση της μείωσης της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια. Δεδομένου ότι αυτό ήταν ένας διακαής πόθος των ΗΠΑ, είναι απίστευτο πώς στρατηγικά η Ρωσία δημιούργησε τις προϋποθέσεις αποκοπής της από την υπόλοιπη Ευρώπη! Η σκέψη ότι θα αυξήσει τις σχέσεις της με την Κίνα καταρχήν ακούγεται σωστή αλλά όταν δημιουργείς ένα μονοψώνιο για τα προϊόντα σου βγαίνεις τελικά χαμένος.

Επιπροσθέτως ο νέος ψυχρός οικονομικός πόλεμος αγγίζει εκατέρωθεν πρόσωπα και ζητήματα ιδιοκτησίας που είναι ιερές καταστάσεις για το καπιταλιστικό σύστημα. Είναι χαρακτηριστική η ανάμειξη των διεθνών δικαστικών συστημάτων που θα έχουν και σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα των πολιτικών, ακόμα και των οικονομικών σχέσεων. Η «επιλεκτική πτώχευση» εκ μέρους της Ρωσίας που ήδη εφαρμόζεται σε ιδιωτικές οικονομικές δραστηριότητες και ενδεχομένως να επεκταθεί και στο ρωσικό κράτος θα δημιουργήσει μεγάλες ζημιές σε συγκεκριμένες μεγάλες δυτικές και ρωσικές εταιρείες και επενδυτές, οδηγώντας σε μια δεκαετία οικονομικής απομόνωσης της Ρωσίας. Ετσι βάσιμα αναρωτιόμαστε εάν αυτό είναι μια παγκόσμια βιώσιμη κατάσταση ισορροπίας.

Τελικά δημιουργούνται προϋποθέσεις μιας μακροχρόνιας οικονομικής έντασης που μόνο φτωχότερους κάνει τους πολίτες και διαμορφώνει νέους μελλοντικούς δρόμους για τον κόσμο.

Ο Παναγιώτης Ε. Πετράκης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ