Ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει το τοπίο στη διεθνή οικονομία – Κατακερματισμός, ύφεση και φτώχεια

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, σε μια αναλαμπή ειλικρίνειας, παραδέχθηκε ουσιαστικά ότι ο πόλεμος και η κρίση που βρίσκεται σήμερα σε πλήρη εξέλιξη δεν αφορά μόνο ή κυρίως το Ντονμπάς, την Ουκρανία και το μέλλον της, αλλά θα καθορίσει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων για τα επόμενα χρόνια.

Με αυτή την εκτίμηση δείχνουν να συμφωνούν πλέον όλοι. Οι ΗΠΑ και η Δύση διαμηνύουν σε όλους τους τόνους ότι έχει ζωτική σημασία η Ρωσία και ο Βλαντιμίρ Πούτιν να ηττηθούν και να «κοντύνουν». Όπως λένε, αυτό θα επιδράσει καθοριστικά στους παγκόσμιους συσχετισμούς, στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης ανάμεσα στον «κόσμο της δημοκρατίας» και τον «κόσμο του αυταρχισμού», όπως επιβάλλει η νέα κόκκινη γραμμή που προσπαθούν να χαράξουν.

Νέα παγκόσμια οικονομική τάξη

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, από την πλευρά του, κάνει ένα βήμα παραπέρα, καθώς η εκτίμησή του αφορά και την διεθνή οικονομία. «Μακροπρόθεσμα, ο πόλεμος ενδέχεται να αλλάξει ριζικά την παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική τάξη πραγμάτων, εφόσον το ενεργειακό εμπόριο μετατοπιστεί, οι εφοδιαστικές αλυσίδες αναπροσαρμοστούν, τα δίκτυα πληρωμών κατακερματιστούν και οι χώρες αναθεωρήσουν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα», σημειώνουν οι αναλυτές του ΔΝΤ, προσθέτοντας ότι «η αύξηση της γεωπολιτικής έντασης αυξάνει και τον κίνδυνο ενός οικονομικού κατακερματισμού, ειδικά στο εμπόριο και την τεχνολογία».

Διαβάστε ακόμη: Η εισβολή της Ρωσίας θα έχει «τεράστιες επιπτώσεις» στις παγκόσμιες προμήθειες τροφίμων

Σε αυτό το φόντο, προαναγγέλλεται η επί τα χείρω αναθεώρηση των προβλέψεων για τους ρυθμούς ανάπτυξης, στην έκθεση για την διεθνή οικονομία (World Economic Outlook) που θα δοθεί στη δημοσιότητα τον επόμενο μήνα και συγκεκριμένα στις 19 Απριλίου.

Απειλή και για την Ελλάδα

Προβλέπεται, επίσης, ότι «οι απότομες αυξήσεις στις τιμές τροφίμων και καυσίμων ίσως πυροδοτήσουν μεγαλύτερη απειλή κοινωνικών αναταραχών σε ορισμένες περιοχές, από την Υπο-Σαχάρια Αφρική και τη Λατινική Αμερική μέχρι τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία, τη στιγμή που η διατροφική ανασφάλεια είναι πιθανό να ενταθεί περαιτέρω σε τμήματα της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής».

Ειδικά οι χώρες που έχουν άμεση έκθεση στο εμπόριο, τον τουρισμό και τα χρηματοοικονομικά θα αισθανθούν αυξανόμενη πίεση, υπογραμμίζουν επίσης οι αναλυτές του ΔΝΤ – κάτι που, όπως είναι φανερό, αφορά άμεσα την Ελλάδα και τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, οι κοινωνίες και οι επιχειρήσεις των οποίων βιώνουν ήδη τις δυσμενείς συνέπειες της κρίσης και του πολέμου.

Απόδειξη για το παραπάνω αποτελεί και η προειδοποίηση που εξέδωσε την Τρίτη η Κομισιόν. Όπως είπε ο αντιπρόεδρός της, Βάλντις Ντομπρόφσκις, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ των «27» θα διαμορφωθεί για το 2022 κάτω από το 4%, μιας και οι εξελίξεις αλλάζουν τα δεδομένα και τις προβλέψεις. Κι αυτό – συμπληρώνουμε εμείς – σε μια στιγμή που στις τάξεις των εταίρων έχουν ανακύψει νέες διαφωνίες και συγκρούσεις αναφορικά με την ανάγκη επιπλέον πακέτων στήριξης και νέας έκδοσης κοινού χρέους, με τη μορφή ευρωομολόγων.

Κάτι ανάλογο διεμήνυσε και η επικεφαλής της ΕΚΤ. Η κρίση θα επιφέρει «χαμηλότερη ανάπτυξη και θα αυξήσει τον πληθωρισμό, ο οποίος ήδη έφτασε στο επίπεδο-ρεκόρ του 5,8% τον Φεβρουάριο», δήλωσε χαρακτηριστικά η Κριστίν Λαγκάρντ – προβλέποντας, ωστόσο, ότι η οικονομία της ευρωζώνης «πιθανότατα θα αναπτυχθεί ισχυρά το 2022, εξαιτίας της αποδρομής της πανδημίας».

Η Γερμανία σε τροχιά ύφεσης

Τα «σύννεφα» είναι εμφανή και στην εικόνα που παρουσιάζει η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ και της ευρωζώνης. Όπως είναι γνωστό, το ΑΕΠ της Γερμανίας συρρικνώθηκε κατά 0,3% το τελευταίο τρίμηνο του 2021, ενώ δεν αποκλείεται ο δείκτης να είναι «κόκκινος» και στο πρώτο τρίμηνο του 2022 – κάτι που, επισήμως, σημαίνει πως η χώρα έχει εισέλθει σε ύφεση.

«Μια ύφεση καθίσταται ολοένα πιο πιθανή. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας επιδεινώνουν την οικονομική εικόνα της Γερμανίας», προειδοποίησε μιλώντας στους Financial Times ο Άκιμ Βάμπαχ, πρόεδρος ενός από τα μεγαλύτερα ινστιτούτα της χώρας, του ZEW.

Από την πλευρά της, η γερμανική Handelsblatt επέλεξε ένα… τρομολαγνικό τίτλο για το πρώτο θέμα στην ιστοσελίδα της: «Τυφώνας πείνας» απειλεί τον πλανήτη και ειδικά ορισμένες περιοχές του, εξαιτίας της κρίσης και, ειδικότερα, της απαγόρευσης που επέβαλε η Μόσχα (και το Κίεβο) στις εξαγωγές σιτηρών.

Το παράδειγμα της Τουρκίας

Αξίζει να σημειωθεί, μάλιστα, ότι ο τίτλος δεν προέρχεται από κάποια εκτίμηση των συντακτών της οικονομικής εφημερίδας, αλλά από τις δηλώσεις που έκανε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες: «Οφείλουμε να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν προκειμένου να αποτρέψουμε ένα τυφώνα πείνας και μια κατάρρευση του παγκόσμιου διατροφικού συστήματος».

Όπως είναι προφανές, ο κίνδυνος είναι πολύ πιο μεγάλος και άμεσος για τις πιο φτωχές και «αναπτυσσόμενες» χώρες, καθώς και για τα πιο αδύναμα στρώματα στις κοινωνίες των «ανεπτυγμένων» και πλούσιων χωρών. Γι’ αυτή τη κατηγορία, άλλωστε, ακόμη και η παραμικρή αύξηση στις τιμές βασικών ειδών μπορεί να αποβεί μοιραία και για ωθήσει εκατομμύρια στην ένδεια και τη φτώχεια.

Το τι μπορεί μια τέτοια εξέλιξη να σημαίνει ίσως αποτυπώνεται στην περίπτωση της Τουρκίας. Εισάγοντας τεράστιες ποσότητες σιτηρών και ενέργειας από τη Ρωσία, ένα «κραχ» μπορεί να αποτελέσει τη χαριστική βολή για τον Ταγίπ Ερντογάν και την κυβέρνησή του. Ίσως αυτός, πέρα από τις – δεδομένες – γεωπολιτικές φιλοδοξίες, είναι ένας βασικός λόγος για την προσπάθεια της Άγκυρας να εμπλακεί άμεσα στην κρίση και να τα έχει καλά και με τη Μόσχα και με το Κίεβο.