Ολοι οι θεοί είναι νεκροί, εκτός από τον θεό του πολέμου

Το παρόν αυτό γράφεται πέντε μέρες πριν τη δημοσίευσή του. Σ’ έναν κόσμο που αλλάζει τόσο επιθετικά μπορεί η απόσταση να αποδειχθεί και πέντε βδομάδες (με το παλιό ημερολόγιο δημιουργίας γεγονότων μείζονος σημασίας)… Αφορμή, ένα άρθρο της της Clare Malone στους «New York Times», η οποία υποστηρίζει πως το να παρακολουθείς έναν πόλεμο το 2022 είναι σαν να μεταβολίζεις συστατικά από το μπουφέ του ανθρώπινου πόνου.

Κάποια στιγμή, την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου, το μεσημέρι, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία άρχισε να εμφανίζεται στo μέσον των μέσων: Στο Internet. Τεράστια σύννεφα από μαύρο καπνό κάλυπταν τη φωτεινή μέρα του Χαρκόβου. Από την άλλη μεριά της χώρας, ένα κινητό τηλέφωνο, από ένα παράθυρο διαμερίσματος στο Λουτσκ, ζούμαρε σε έναν δρόμο, τον οποίο διέσχιζαν ταξί, αυτοκίνητα και λεωφορεία, για να αποκαλύψει μια τρομερή έκρηξη στο βάθος. Ενα σμήνος αιφνιδιασμένα πουλιά πετούσαν με ταχύτητα και οι ουκρανικές φωνές πίσω από την κάμερα κατέγραφαν το σοκ που ο αντίκτυπός του θα καταλάμβανε ολόκληρη την υφήλιο: Οι Ρώσοι έρχονται και έχουν φέρει μαζί τους τα τανκς, τις βόμβες και τους πυραύλους τους.

Παντού ατελείωτος αριθμός συνεντεύξεων από ανθρώπους στον δρόμο, τραυματίες στο νοσοκομείο, podcast που παράγονται μέσα στη νύχτα – μέσα από το φάσμα του θανάτου. Και εμείς πάλι γινόμαστε αναλυτές της πολυθρόνας, με τα επιχειρήματα σε bullet points. Τη μέρα εκείνη, άκουσα τερατωδώς αντιφατικά πράγματα: ο Πούτιν διακήρυττε την ανάγκη να «απο-ναζιστικοποιηθεί η Ουκρανία» και ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο πρώτος Εβραίος πρόεδρος της Ουκρανίας, παρακαλούσε για ειρήνη. Ανάμεσα στις ιστορικές εξηγήσεις της σχέσης της Ουκρανίας και της Ρωσίας, υπήρξαν ακραία συνωμοσιολογικές αναφορές ότι τον ρωσικό στρατό εισβολής θα ακολουθούσαν κινητά κρεματόρια.

Είμαστε τόσο κατακλυσμένοι από πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση, από κάθε οπτική γωνία, που ορισμένοι έχουν ονομάσει το φαινόμενο «πόλεμο TikTok».

Στην αίθουσα αναμονής ενός ιατρείου διάβασα ένα άρθρο για το πώς οι Ρώσοι σοκαρίστηκαν από την επιθετικότητα του Πούτιν, πώς οι αναλυτές απέκρουσαν την εμμονή του για την αποκατάσταση των συνόρων της ΕΣΣΔ στην απομόνωση της εποχής της πανδημίας. Καθώς πλήθη διαδηλωτών βγήκαν στους δρόμους στην Αγία Πετρούπολη, δημοσιεύματα στο Twitter έδειχναν βίντεο από τις ρωσικές αεροπορικές επιθέσεις σε αεροδρόμιο κοντά στο Κίεβο. Ο πρόεδρος Ζελένσκι ανακοίνωνε ότι εκατόν τριάντα επτά Ουκρανοί πέθαναν εκείνη την ημέρα. Αργότερα, θα έβλεπα ένα βίντεο με νοσοκόμες στην πόλη Ντνίπρο της Ανατολικής Ουκρανίας, να φροντίζουν τους μικρούς ασθενείς τους, ξαπλωμένους σε παγκάκια σε ένα αυτοσχέδιο καταφύγιο για βόμβες.

Τα νέα από την Ουκρανία: κανείς δεν την αποκαλεί πια κρίση Σάινφελντ (βασισμένο σε μια δημοφιλέστατη σειρά, όπου πραγματικά δεν συμβαίνει τίποτα). Τι είναι όμως αυτή η κρίση και πώς μας αιφνιδίασε; Μπορεί να τη βιώνει κανείς σαν μια κρίση πανικού για τα πάντα: το σοκ της γυμνής δύναμης, ο θιγόμενος αυταρχικός, 70 ετών πλέον, ξεδοντιασμένο αιλουροειδές στην όψη, που νομίζει πως έφτασε η ώρα του και απειλεί σε απευθείας μετάδοση. Θα μπορούσε να θυμίζει τον αμερικανικό πόλεμο στο Ιράκ και την επίθεση στη Σερβία που δημιούργησε το Κοσσυφοπέδιο. Μοιάζει επίσης με ένα θανατηφόρο μικρόβιο του Ψυχρού Πολέμου που έμεινε αδρανές για δεκαετίες, αλλά επέστρεψε για να μας θυμίσει τα κουρελιασμένα σύνορα που παρείχαν ειρήνη στην Ευρώπη, αλλά όχι μια κοινή αίσθηση ασφάλειας.

Λέει ο David Remnick στον «New Yorker»: Μέχρι πριν από αρκετές εβδομάδες, δεν πίστευα ότι μπορεί να είναι ρεαλιστικό. Και τότε παρατήρησα ότι ο Πούτιν γέρασε, πολύ γρήγορα, και άρχισε να μιλάει όπως ο Στάλιν πριν από τον θάνατό του.

Ο Πούτιν έχει ένα όνειρο: να αναδημιουργήσει τη Σοβιετική Ενωση και θεωρεί προδότες όσους δεν αγαπούν τη Ρωσία, αλλά καταλαβαίνουν τη ρωσική γλώσσα. Η προσπάθειά του είναι να καταλάβει την Ουκρανία, να ανατρέψει τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνησή της και να απορροφήσει το κράτος στην ιμπεριαλιστική συνθήκη ενός Ρωσικού Κόσμου που μόλις αρχίζει.

Mακάρι ο Πούτιν να είχε απλώς κίνητρο την επιθυμία να κρατήσει την Ουκρανία εκτός ΝΑΤΟ. Η όρεξή του έχει μεγαλώσει πολύ περισσότερο. Ο Πούτιν βρίσκεται στη δίνη ενός αυτοκρατορικού, μεγαλομανούς στροβίλου. Οπως είπε η Fiona Hill, μια από τις κορυφαίες εμπειρογνώμονες για τη ρωσική πολιτική στη Ρωσία, σε μια συνέντευξη στο Politico, ο Πούτιν πιστεύει ότι υπάρχει κάτι που ονομάζεται «Russky Mir» ή «Ρωσικός Κόσμος». Οτι οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι είναι «ένας λαός» και ότι είναι η αποστολή του να σχεδιάσει αυτόν τον κόσμο «συγκεντρώνοντας όλους τους ρωσόφωνους σε διαφορετικά μέρη που ανήκαν κάποια στιγμή στον ρωσικό τσάρο». Ούτε για πιλότο σειράς του Netflix δε θα έστεκε αυτό.

Το μόνο που κατάφερε ο Πούτιν, λέει ο μέγας στοχαστής Χαράρι, είναι να σπείρει μίσος στην καρδιά του κάθε Ουκρανού. Κάθε μέρα που αυτός ο πόλεμος συνεχίζεται, κάθε μέρα που ένας ακόμη Ουκρανός άμαχος ή στρατιώτης πέφτει νεκρός, το μίσος θα φουντώνει όλο και περισσότερο και πλέον μπορεί να κρατήσει για ολόκληρες γενιές. Οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι δεν μισούνταν πριν τον Πούτιν. Ηταν αδέρφια. Και τώρα, εξαιτίας του είναι εχθροί. Αυτή είναι η κληρονομιά που αφήνει πίσω του ο ρώσος πρόεδρος.

Και βέβαια η Ευρώπη και οι ΗΠΑ δεν είναι αθώες περιστερές. Ειδικά η Ευρώπη ως η βάση των ιδεών της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας του λόγου δεν επιτρέπεται να κλείνει ΜΜΕ που διακινούν ρωσική προπαγάνδα, ούτε να απαγορεύει να παίζονται έργα ρώσων καλλιτεχνών, ούτε να εκδιώκει ρώσους φοιτητές από τα πανεπιστήμιά της.

Στα social και στα sites έχει γραφεί κάθε πιθανό και απίθανο σενάριο. Σε λίγο θα μπαίνουν και τα γεωπολιτικά και ο πόλεμος στο Στοίχημα. Η εποχή μας είναι ήδη η επόμενη. Να μάθουμε γρήγορα καλά τα εργαλεία της γιατί με αυτά θα δημιουργούμε, θα εκπαιδευόμαστε θα διαχειριζόμαστε τη ζωή μας. Η «νοσταλγίτιδα» και η «ψυχολογίτιδα» είναι εχθροί και της τέχνης και της προόδου. Προσοχή, δεν εννοώ η μνήμη και η εμβάθυνση, φυσικά.

Ο κ. Αλέξης Σταμάτης είναι συγγραφέας.