
Όλοι ευχόμαστε ο πόλεμος να τελειώσει σύντομα. Ωστόσο, ακόμα και αν σιγήσουν τα όπλα σήμερα, οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου δεν αναστέλλονται, ούτε μπορούν να αποφευχθούν: ενεργειακή κρίση, ελλείψεις προϊόντων, ανατροπή προσδοκιών. Ολα αυτά διαπιστώνονται ήδη με τη μορφή της έξαρσης τιμών, της μείωσης δραστηριότητας, της αναθεώρησης σχεδίων – έχουμε ήδη εισπράξει το οικονομικό κόστος του κ. Πούτιν.
Το σενάριο του σύντομου πολέμου είχε εκτυλιχθεί τη δεκαετία του 1970. Τότε ο αραβοϊσραηλινός πόλεμος του Γιομ Κιπούρ διήρκεσε λιγότερο από τρεις εβδομάδες και δεν επεκτάθηκε. Ωστόσο ο πόλεμος εκείνος εμπέδωσε τον στασιμοπληθωρισμό και παγκόσμιας εμβέλειας οικονομικά προβλήματα που δεν λύθηκαν παρά μόνο είκοσι χρόνια αργότερα.
Πώς οι σύντομες και εντοπισμένες εχθροπραξίες οδήγησαν σε μόνιμη οικονομική μετάσταση; Ο πόλεμος του 1973 οδήγησε στη συνειδητοποίηση του οριστικού τέλους της φθηνής ενέργειας. Τα οικονομικά προβλήματα που ακολούθησαν δεν είχαν σχέση με τον πόλεμο, αλλά με το πώς οι κυβερνήσεις τότε αντέδρασαν στο νέο καθεστώς ενέργειας – το οποίο γενικεύθηκε σε επιδείνωση των όρων εμπορίων σε βάρος των καταναλωτών ενέργειας – πλούσιων και φτωχών. Συγκεκριμένα, αντί να φροντίσουν να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα, πολλές χώρες προσπάθησαν είτε να την αρνηθούν είτε να αναβάλουν τις αλλαγές. Αποτέλεσμα ήταν η εδραίωση πληθωρισμού στο εσωτερικό και υπερχρέωσης στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Μεγάλη Βρετανία, η οποία μέσω αλλεπάλληλων κυβερνήσεων, προσφυγής στο ΔΝΤ και εργασιακής αναταραχής οδηγήθηκε σε χαμένη δεκαετία και στο σοκ του θατσερισμού.
Οσο ακόμη η έκβαση και η διάρκεια του σημερινού πολέμου είναι άγνωστες, το 1973 μπορεί να μας προσφέρει δύο διδάγματα.
Πρώτον, ότι τα πράγματα δεν πρόκειται να επιστρέψουν στα ήρεμα νερά προ του πολέμου. Ολοι πρέπει να ετοιμαστούν για προσαρμογές, των οποίων η έκταση και ακόμα και η κατεύθυνση δεν είναι γνωστές σήμερα. Το χειρότερο είναι να προσποιηθούμε ότι η ακινησία είναι μια εφικτή (και, πολύ χειρότερα, επιθυμητή) λύση.
Δεύτερον, ότι η περίοδος προσαρμογής δεν θα έχει απεριόριστη διάρκεια. Χρειάζεται βοήθεια για προσαρμογή, αλλά η βοήθεια αυτή πρέπει να σταματήσει όταν η προσαρμογή ολοκληρωθεί.
Στη διαχείριση κρίσεων, το βασικό εργαλείο της κυβέρνησης είναι η κοινωνική πολιτική. Είναι αυτή που μπορεί να απορροφήσει τους κραδασμούς ενός ισχυρού οικονομικού σοκ, να υποστηρίξει (εκ των υστέρων) όσους χάνουν. Αλλά επίσης είναι αυτή που (εκ των προτέρων) μπορεί να στηρίξει την προσαρμογή και να διευκολύνει τις διαρθρωτικές αλλαγές που απαιτούνται προκειμένου να ανοίξει η οικονομία νέους δρόμους. Πρέπει να παρηγορεί τους χαμένους, να διευκολύνει πρωτοβουλίες από όσους αντιδρούν. Δεν πρέπει να καλλιεργεί την ψευδαίσθηση ότι κατέχει μόνιμες λύσεις, δημιουργώντας έτσι νέες εξαρτήσεις.
Παλαιότερα οι οικονομικές κρίσεις οδηγούσαν σε έξαρση συνταξιοδοτήσεων ή σε προβληματικές επιχειρήσεις. Ετσι, ένα παροδικό πρόβλημα εξελισσόταν – μέσω της ενθάρρυνσης εξαρτήσεων – σε μόνιμη διαρθρωτική υστέρηση.
Σήμερα, μια έξυπνη κοινωνική πολιτική – με δυνατότητα να αξιολογεί, να διακρίνει και να πρωτοτυπεί – μπορεί να προστατεύσει από τις επιπτώσεις του πολέμου όσο αυτός διαρκεί αλλά και να προετοιμάσει τη χώρα να αντιδράσει όταν αυτός τελειώσει. Μια τέτοια στοχευμένη πολιτική άρχισε να διαμορφώνεται στην εποχή των μνημονίων και να εξελίσσεται κατά την πανδημία. Ας ελπίσουμε τα διδάγματα των τελευταίων χρόνων να απομακρύνουν τα φαντάσματα του 1970.
Ο Πλάτων Τήνιος είναι οικονομολόγος, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς


Latest News

Ο Δαίδαλος και οι Μινώταυροι
Η ανθρώπινη δημιουργικότητα – στο πλαίσιο της Τεχνητής Νοημοσύνης – επιβάλλεται να σέβεται ηθικούς κανόνες και αξίες.

Η ΕΚΤ επιμένει σε χαμηλότερα επιτόκια – Πώς το αντιλαμβάνονται οι επενδυτές
Μολονότι η Πρόεδρος της ΕΚΤ, Christine Lagarde, προτείνει αυξημένη προσοχή σχετικά με την επόμενη ημέρα της Ευρωζώνης, η μείωση των επιτοκίων αποδεικνύει ότι η ευρωπαϊκή οικονομία δεν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.

Αναδιάταξη της οικονομικής τάξης
Ο κίνδυνος που ενέχει αυτή η ανορθόδοξη οικονομική πολιτική είναι ότι η προσδοκώμενη αύξηση εσόδων από δασμούς είναι πιθανό να μην αποδώσει

Αναπάντεχη η ανθεκτικότητα στην αγορά κρυπτονομισμάτων – Τί αναμένεται για τη συνέχεια
Σε μια αγορά όπου κυριαρχεί η έντονη μεταβλητότητα, θα περίμενε κανείς να δει υπερβολές μετά από τέτοια αναταραχή στις χρηματαγορές. Κι όμως, φαίνεται ότι οι μεγάλοι πάικτες κρυπτονομισμάτων κάτι περιμένουν.

Η «παγίδα Kindleberger» και η κινεζική απάντηση στους δασμούς Τραμπ
Η ίδια δυναμική που χαρακτήρισε τον πρώτο εμπορικό πόλεμο του Τραμπ εμφανίζεται ξανά

Άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις
Η απόφαση του Τραμπ να κλιμακώσει τον εμπορικό πόλεμο έχει άμεσες επιπτώσεις στις διεθνείς αγορές και στις στρατηγικές μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών

Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός – Στην αφετηρία μιας νέας φάσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις
Ο Κώστας Υφαντής γράφει στο in για το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και τι θεωρεί η Ελλάδα νομικά διεκδικήσιμο
![Οι αλλαγές που υπάρχουν στα φορολογικά έντυπα για τα εισοδήματα του φορολογικού έτους 2024 από ακίνητα [Β]](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2025/02/akinita15-1-600x400.jpg)
Πώς να συμπληρώσετε το έντυπο Ε2 και Ε1 για τα ακίνητα
Φορολογία εισοδημάτων από ακίνητα και οι αλλαγές στα έντυπα Ε2 και Ε1 για την απεικόνιση των εισοδημάτων από ακίνητα

Η μεγάλη εικόνα
Οι έμμεσες επιπτώσεις του δασμολογικού πολέμου για την ελληνική οικονομία φαίνονται να είναι σημαντικότερες από τις άμεσες

Οι εορτές του Πάσχα και λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων
Με την ευκαιρία των εορτών του Πάσχα, κρίνουμε σκόπιμο να αναφερθούμε πως αντιμετωπίζονται από την εργατική νομοθεσία οι ημέρες αυτές