ΟΤ FORUM: Ο πόλεμος στην Ουκρανία και το υδρογόνο

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ως μείζονα γεωπολιτική αναταραχή που ίσως σταθεί αφορμή για την επαναχάραξη ιδεολογικο-πολιτικών, πολιτισμικών και εν τέλει αξιακών συνόρων στον πλανήτη με άξονα (γι’ άλλη μια φορά) τη διάκριση ανάμεσα στη δημοκρατία και τον αυταρχισμό, ανέδειξε συν τοις άλλοις την εξάρτηση της καθημερινότητας των ανθρώπων σε κάθε γωνιά της γης από τους υδρογονάνθρακες. Βρισκόμαστε στην απαρχή μιας νέας πετρελαϊκής κρίσης, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που καταβάλλει η Δύση να την αποκρύψει και να την καμουφλάρει, υιοθετώντας κραυγαλέες (κατά πολλούς εξοργιστικές) εξαιρέσεις στις πολιτικές κυρώσεων κατά της Μόσχας, που εφαρμόζει.

Ρίχνοντας μια ματιά στην σχεδόν πενηντάχρονη ιστορία των πετρελαϊκών κρίσεων, αρχής γενομένης από εκείνη που ξέσπασε μετά τον ατυχή για τον αραβικό κόσμο πόλεμο του 1973 με το Ισραήλ, διαπιστώνει κανείς ότι ουδέποτε συζητήθηκε σοβαρά το ενδεχόμενο να αποκτήσει ο κόσμος εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Έπρεπε να προκύψει η κλιματική κρίση για να αρχίσει να επενδύεται χρήμα στην «πράσινη» ενέργεια.

Και όμως! Πέρα από τον Αίολο και τον ήλιο, που προσφέρουν την καθαρότερη ενέργεια, πέρα από τη δαιμονοποιημένη (όχι αδίκως) πυρηνική ενέργεια που φαίνεται πως επανακάμπτει ασμένως (για να καλυφθεί το κενό στην Ευρώπη από τον αποκλεισμό, στο μέλλον, των ρωσικών υδρογονανθράκων), το επενδυτικό χρήμα παρακάμπτει ένα στοιχείο που βρίσκεται σε αφθονία στον πλανήτη, το υδρογόνο.

Απαξάπαντες (επιστήμονες, πολιτικοί, εθνικές κυβερνήσεις) αναγνωρίζουν ότι το υδρογόνο είναι «το νέο καύσιμο». Αλλά επίσης όλοι παραπέμπουν την χρήση του στις ελληνικές καλένδες. Ασφαλώς η απεξάρτηση από το πετρέλαιο προσκρούει όχι μόνο σε οικονομικο-επιχειρηματικά αλλά και σε γεωπολιτικά προσκόμματα – τι θα απογίνουν οι πετρελαιοπαραγωγικές χώρες της Μέσης Ανατολής που στηρίζουν σχεδόν απολύτως την οικονομία τους στις εξαγωγές υδρογονανθράκων;

Γιατί όμως, ενώ ήδη τα τελευταία χρόνια επενδύονται δισεκατομμύρια για την ανάπτυξη τεχνολογιών όπως η ηλεκτροκίνηση στα αυτοκίνητα για παράδειγμα, δεν χρηματοδοτείται αναλόγως και η τεχνολογία της υδρογονοκίνησης;

Η υστέρηση της ανάπτυξης του υδρογόνου ως του απόλυτα φιλικού προς τον πλανήτη καυσίμου είναι ένα «φαινόμενο» που θα τεθεί επί τάπητος στο Συνέδριο με το γενικό τίτλο «Ο Κόσμος που Αλλάζει», το οποίο διοργανώνει στις 29 και 30 Μαρτίου ο ΟΤ. Μπορεί το υδρογόνο να γίνει το «νέο καύσιμο» που θα «κινήσει τη Γη» τον 21ο αιώνα;

Κρίσιμα ερωτήματα

Στον τομέα του αυτοκινήτου η αλήθεια είναι ότι το παιχνίδι μοιάζει να το κερδίζει η ηλεκτροκίνηση. Κάτι που, σημειωτέον, δεν σημαίνει ότι η νέα αυτή τεχνολογία συνιστά και απεξάρτηση της αυτοκίνησης από τον άνθρακα, διότι αν για να παράξει κανείς ηλεκτρισμό καίει πετρέλαιο ή, ακόμα χειρότερα, λιγνίτη, όλοι αντιλαμβάνονται ότι η σκοπούμενη «φιλικότητα προς το περιβάλλον» πάει περίπατο. Επίσης, θα πρέπει να επισημάνει κανείς ότι η «οικολογική» ανακύκλωση των συσσωρευτών ηλεκτρικού ρεύματος δεν είναι προφανής.

Σε ό,τι αφορά τα (μικρά τουλάχιστον) αυτοκίνητα φαίνεται πως το παιχνίδι το κέρδισε η ηλεκτροκίνηση. Είναι τεράστια τα ποσά που έχουν επενδυθεί για την κατασκευή μπαταριών που θα εξασφαλίζουν στα οχήματα ικανοποιητική αυτονομία, που θα πρέπει να αποσβεστούν. Αλλά το υδρογόνο διεκδικεί με αξιώσεις να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα για να κινήσει τα βαριά φορτηγά οχήματα, τα πλοία, τα αεροπλάνα και επίσης τη λεγόμενη «βαριά βιομηχανία».

Εν προκειμένω, το υδρογόνο ίσως εξελιχθεί σε κλειδί για την επίτευξη των φιλόδοξων περιβαλλοντικών στόχων που θέτουν οι κυβερνήσεις παρέχοντας ενέργεια σε μεταφορικά μέσα που διανύουν μεγάλες αποστάσεις και δεν μπορούν να μπουν εύκολα στην πρίζα, όπως είναι τα πλοία και οι σιδηρόδρομοι. Πώς όμως θα μετατρέπεται το υδρογόνο που βρίσκεται άφθονο στη φύση σε καύσιμο;

Γκρι, μπλε και πράσινο

Η διαδικασία δεν είναι τόσο απλή. Τελείως σχηματικά θα λέγαμε ότι μοιάζει να είναι η αντίθετη με εκείνη για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, δηλαδή αντί για τη σχάση του ατόμου απαιτείται η συμπίεσή του. Το σημαντικό είναι, ωστόσο, η διαδικασία παραγωγής καυσίμου υδρογόνου να είναι κι αυτή… οικολογική. Γι’ αυτό οι ειδικοί διακρίνουν τρεις τύπους υδρογόνου: το γκρι, το μπλε και το πράσινο.

Το γκρι παράγεται από φυσικό αέριο ή άνθρακα και έχει μεγάλο αποτύπωμα άνθρακα. Το μπλε παράγεται επίσης από ορυκτά καύσιμα, αλλά το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπεται συλλέγεται και επαναχρησιμοποιείται. Το πράσινο υδρογόνο είναι προϊόν ηλεκτρικής ενέργειας η οποία παράγεται από ανανεώσιμες πηγές και έχει μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Σήμερα το γκρι υδρογόνο είναι το φθηνότερο και παράγεται ως επί το πλείστον στην Κίνα (έχει το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής), κυρίως από λιγνίτη. Η Ρωσία επίσης εκμεταλλεύεται τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου για να παράξει γκρι και μπλε υδρογόνο.

Η πετρελαϊκή ΒΡ μελετά την κατασκευή έως το 2027 μιας μονάδας παραγωγής μπλε υδρογόνου στο Τίσαϊντ της Αγγλίας, με στόχο να συλλέγει το εκπεμπόμενο διοξείδιο του άνθρακα και να το αποθηκεύει στο έδαφος. Το Μαρόκο, το Βέλγιο, ο Καναδάς, ακόμα και η Σαουδική Αραβία και το Ομάν έχουν σχέδια παραγωγής μπλε υδρογόνου.

Η Αυστραλία, αντίθετα, σχεδιάζει τη δημιουργία μιας μονάδας παραγωγής πράσινου υδρογόνου από 10 εκατ. φωτοβολταϊκά πάνελ και 1.500 ανεμογεννήτριες που θα εγκαταστήσει σε μια έκταση με εμβαδόν όσο ολόκληρη η επικράτεια του… Λουξεμβούργου.

Έστιν ουν τραγωδία…

Εν κατακλείδι, θα πρέπει να σημειώσει κανείς ότι το πόσο εκμεταλλεύσιμες και συμφέρουσες από εμπορικής απόψεως καθίστανται όλες ανεξαιρέτως οι τεχνολογικές καινοτομίες είναι κάτι που εξαρτάται από το χρήμα που επενδύεται σ’ αυτές. Ευτυχώς ή δυστυχώς, τις αποφάσεις για τη μεγάλη ενεργειακή μετάβαση που χρειάζεται να πετύχει ο πλανήτης για να επιβιώσει θα τις πάρουν οι πολιτικές ηγεσίες. Και δυστυχώς αφορμή για τη λήψη των απαραίτητων πολιτικών αποφάσεων διαδραματίζουν συχνά οι τραγωδίες.

Eτσι, η καταστροφή στο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα το 2011 στάθηκε αφορμή για να μετατραπεί την τελευταία δεκαετία η Ιαπωνία στη χώρα με τις μεγαλύτερες φιλοδοξίες σε ό,τι αφορά την χρήση του υδρογόνου. Διαθέτει σήμερα η Ιαπωνία το μεγαλύτερο δίκτυο πρατηρίων εφοδιασμού υδρογόνου για αυτοκίνητα και επιταχύνει την χρήση του καυσίμου αυτού στη βαριά βιομηχανία, κυρίως στις χαλυβουργίες της.

Aποκορύφωμα της ιαπωνικής στροφής προς το «νέο καύσιμο» ήταν οι «υδρογονοκίνητοι» Ολυμπιακοί Αγώνες που διοργάνωσε το Τόκιο πέρυσι. Όλα εκεί λειτούργησαν με υδρογόνο. Το Ολυμπιακό Χωριό πήρε ενέργεια με το υδρογόνο που παρήγαγαν τεράστια φωτοβολταϊκά πάνελ που εγκαταστάθηκαν στην αποκλεισμένη, μετά το πυρηνικό ατύχημα, ζώνη της Φουκουσίμα. Ακόμα και τα αυτοκίνητα Toyota Mirai, που εξυπηρέτησαν αθλητές, προπονητές και παράγοντες το 15θήμερο της παγκόσμιας αθλητικής γιορτής, «έτρεξαν» χάρη στις κυψέλες υδρογόνου που διέθεταν.

Είθε η τραγωδία της Ουκρανίας να σταθεί αφορμή για την ανάπτυξη της τεχνολογίας του υδρογόνου σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σημείωση:  

«Ο Κόσμος που Αλλάζει»: 

Oι τεκτονικές αλλαγές που συντελούνται στις μέρες μας στο επίκεντρο του πρώτου OT FORUM του Οικονομικού Ταχυδρόμου.

Στις 29-30 Μαρτίου στο Παλαιό Χρηματιστήριο (Σοφοκλέους 10)