Πόλεμος στην Ουκρανία: Παρέμβαση των δημοσιογράφων που αποκάλυψαν τα Panama Papers για τις κυρώσεις στους ολιγάρχες

Τη δική τους άποψη για τον καταλληλότερο τρόπο εφαρμογής των κυρώσεων στους ρώσους ολιγάρχες και τον κύκλο του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, προκειμένου να τον αποκόψουν από πολύτιμους πόρους που διοχετεύονται μεταξύ άλλων και στην ουκρανική εισβολή, κατέθεσαν οι δημοσιογράφοι Φρέντερικ Μπερμάγερ και Μπαστιάν Ομπερμάγερ.

Πρόκειται για τους δημοσιογράφους που έφεραν στο φως μεταξύ άλλων τα Panama Papers και τα Paradise Papers – και πιο πρόσφατα τα Suisse Secrets – αποκαλύπτοντας τον πλούτο που κρύβεται στους λεγόμενους φορολογικούς παραδείσους.

Όπως τονίζουν σε άρθρο τους στον Guardian, κομβικό για την ουσιαστική εφαρμογή των κυρώσεων, αλλά και για την αποτροπή του παράνομου πλουτισμού στο μέλλον, είναι η καταπολέμηση των φορολογικών παραδείσων σε όλο τον πλανήτη – εν ανάγκη ακόμη και μέσω της επιβολής κυρώσεων στα ίδια τα κράτη που παρέχουν τη δυνατότητα τόσο μεγάλης μυστικότητας στους «κλεπτοκράτες» όπως τους χαρακτηρίζουν.

Συγκεκριμένα γράφουν:

Πριν επτά χρόνια, μια ανώνυμη πηγή που χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο «Τζον Ντόου» μας παρείχε τα δεδομένα που μετατράπηκαν στα «Έγγραφα του Παναμά». Επρόκειτο για αρχεία συνολικού όγκου 2,6 terrabyte της παναμικής νομικής εταιρείας, Mossack Fonseca. Η διαρροή αποδείχθηκε ότι είχε έντονο το ρωσικό στοιχείο. Ανακαλύψαμε εταιρείες-βιτρίνες που συνδέονταν με τους φίλους του Βλαντίμιρ Πούτιν από το τζούντο, Μπόρις και Αρκάντι Ρότενμπεργκ, τον ολιγάρχη Άλισερ Ουσμάνοφ και τη σύζυγο του εκπροσώπου του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ. Το σημαντικότερο, όμως, ήταν ότι πέσαμε επάνω στο όνομα του Σεργκέι Ρολντούγκιν, ενός επαγγελματία τσελίστα και νονού της μεγαλύτερης κόρης του Πούτιν, που κατείχε κεντρικό ρόλο στο δίκτυο των μυστικών offshore συμφωνιών και των τεράστιων δανείων αξίας $2 δισ. που εκείνη την εποχή περιγράφονταν ως το κλειδί για τον εντοπισμό της κρυμμένης περιουσίας του Πούτιν.

Όλος αυτός ο κρυφός πλούτος είχε σημασία όταν δημοσιεύσαμε τα Έγγραφα του Παναμά το 2016, δυο χρόνια μετά την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας. Τώρα, μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία. Βουλευτές της Βρετανίας, της ΕΕ, των ΗΠΑ και του Καναδά έχουν επιβάλει κυρώσεις σε ρωσικές τράπεζες, ρωσικές εταιρείες και πρόσωπα που ανήκουν στο στενό κύκλο του Πύτιν. Αυτό περιλαμβάνει τους ρώσους ολιγάρχες, όπως επίσης και τους φίλους, τους θαυμαστές και τους υποστηρικτές του Πούτιν που τον βοήθησαν να αναπτύξει το κλεπτοκρατικό σύστημά του, αποκρύπτοντας τον πλούτο του σε λογαριασμούς με τα ονόματά τους ή απλώς υποστηρίζοντάς το με στόχο τον δικό τους πλουτισμό. Άτομα όπως ο τσελίστας Ρολντούγκιν, οι αδερφοί Ρότενμπεργκ και ο Ουσμάνοφ.

Πλέον, ο δυτικός κόσμος έχει αποφασίσει ότι θέλει να επιβληθούν κυρώσεις στους φίλους του Πούτιν για αυτή την κλεπτοκρατία και το α προβλήματα που έχουν προκαλέσει και από τα οποία έχουν ωφεληθεί. Εισαγγελείς και ερευνητές όπως και ειδικές αστυνομικές μονάδες αναζητούν πλέον τα πλούτη των φίλων του Πούτιν. Κατάσχουν γιοτ, αεροσκάφη και πολυτελείς βίλες. Όμως αυτά που εντοπίζουν κατά πάσα πιθανότητα είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Για να χτυπήσουν πραγματικά τον Πούτιν και τους φίλους του εκεί που πονάνε, θα πρέπει να πάνε στην Ελβετία, τον Παναμά, την Κύπρο και τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους. Δυστυχώς, οι ερευνητές κατά πάσα πιθανότητα δεν θα βρουν εκεί κάποιον να τους βοηθήσει. Η μυστικότητα είναι το εμπόρευμα αυτών των κρατών.

Οι οικονομολόγοι τα αποκαλούν φορολογικούς παραδείσους. Όμως το καταλληλότερο όνομα για αυτές τις περιοχές όπου άπληστοι δικηγόροι, φοροτεχνικοί, σύμβουλοι και άλλοι απατεώνες βοηθούν τους πλούσιους και ισχυρούς να κρύψουν ή – όπως το θέτουν οι ίδιοι – να «οχυρώσουν» τις περιουσίες τους, θα ήταν «μαύρες τρύπες». Αυτοί οι πρόθυμοι βοηθοί εξυπηρετούν τους ολιγάρχες που θέλουν να εξαφανίσουν τις περιουσίες τους από τα μάτια των αρχών.

Όταν λάβαμε τη διαρροή που μετατράπηκε στα Έγγραφα του Παναμά, ανακαλύψαμε πέρα από τον Ρολντούγκιν και δεκάδες ακόμη αηδιαστικά πλούσιους Ρώσους. Όταν λάβαμε τα Paradise Papers, μια άλλη διαρροή δεδομένων από offshore, τα ονόματα των ολιγαρχών Ρομάν Αμπράμοβιτς, Άλισερ Ουσμάνοφ και Όλεγκ Ντεριπάσκα εμφανίστηκαν μαζί με εκείνο της Όλγκα Σουβάλοβα, της συζύγου του πρώτου αναπληρωτή πρωθυπουργού της Ρωσίας. Πάνω από ένα χρόνο πριν λάβαμε τα Suisse Secrets, άλλη μια διαρροή, και εντοπίσαμε σε αυτή την αδερφή του Άλισερ Οσμάνοφ με μια περιουσία περίπου δυο δισεκατομμυρίων ελβετικών φράγκων.

Οι κυρώσεις είναι ισχυρό εργαλείο εξωτερικής πολιτικής. Ορισμένοι τις αποκαλούν «εργαλείο σύγχρονου πολέμου». Κατανοούμε την ιδέα της άσκησης πίεσης στο στενό κύκλο του Πούτιν. Όμως γιατί να σταματήσουμε εκεί; Ας αντιμετωπίσουμε το ίδιο το πρόβλημα αντί για τα συμπτώματά του. Ας αλλάξουμε το σύστημα ώστε οι κυβερνήσεις να μην είναι αναγκασμένες να στηρίζονται σε κυρώσεις για να αποτρέψουν τον Πούτιν και άλλους κλεπτοκράτες από τη συγκέντρωση μεγαλύτερης εξουσίας.

Πρώτα από όλα, θα πρέπει να βρεθούν στο στόχαστρο οι ίδιοι οι φορολογικοί παράδεισοι. Δεν αρκεί να αντιμετωπιστούν οι κερδοσκόποι αυτών των κρατών, αλλά και τα ίδια. Εν ανάγκη, θα πρέπει να επιβληθούν κυρώσεις στις ίδιες τις μαύρες τρύπες, προκειμένου να επέλθει αλλαγή όχι μόνο στην Ουκρανία, αλλά και σε όλο τον κόσμο.

Οι ρώσοι ολιγάρχες δεν είναι οι μόνοι που απολαμβάνουν μια πολυτελή ζωή που χρηματοδοτείται από κλεμμένα χρήματα. Η κλεπτοκρατία και η διαφθορά σίγουρα δεν είναι ένα καθαρά ρωσικό φαινόμενο.

Ας σκεφτούμε τη Βενεζουέλα. Ας σκεφτούμε την Κίνα. Ας σκεφτούμε την Αγκόλα.

Η αντιμετώπιση των συστημικών αιτιών της κλεπτοκρατίας και της διαφθοράς, αναπόφευκτα θα φέρει στο στόχαστρο τόσο τις νομικές δομές όσο και τους επαγγελματίες στη Δύση που εξυπηρετούν τους κλεπτοκράτες. Τις δικηγορικές εταιρείες, τους συμβούλους και τους διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων στη Ζυρίχη, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, που τείνουν συχνά χείρα βοηθείας προς τους ολιγάρχες. Εκείνους που κερδίζουν από περιοχές όπως οι Νήσοι Κεϊμάν και η Ελβετία – και ναι, οι ΗΠΑ – που εξακολουθούν να προσφέρουν μεγάλη μυστικότητα. Κερδίζουν από περιοχές χωρίς δημόσια αρχεία ιδιοκτησίας ακινήτων και εταιρειών.

Οι υπερασπιστές αυτής της μυστικότητας ισχυρίζονται ότι προέχει το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα. Όμως ας δούμε την πραγματικότητα κατάματα: η οικονομική μυστικότητα είναι η μηχανή της παγκόσμιας διαφθοράς και κλεπτοκρατίας. Διευκολύνει υπερβολικά τις διεφθαρμένες ελίτ που ληστεύουν ολόκληρες ηπείρους, τους διακινητές ναρκωτικών και εκείνους που ξεπλένουν βρώμικο χρήμα και επιτρέπει τη χρηματοδότηση βάναυσων πολέμων. Βοηθά τον Πούτιν και τους φίλους του.

Ευτυχώς, στα τέλη του 2020, η κυβέρνηση των ΗΠΑ επιτέλους ψήφισε νομοθεσία που απαιτεί μια καταγραφή της ιδιοκτησίας των αμερικανικών εταιρειών. Αντίστοιχα μητρώα υπάρχουν σε δεκάδες κράτη, επειδή αναγκάζουν τις εταιρείες να αποκαλύψουν ποιοα άτομα κερδίζουν από αυτές και δυσκολεύουν τους κλεπτοκράτες και τα κοράκια τους από το να κρύβουν τα παράνομα χρήματά τους. Όμως η αμερικανική Εταιρική Νομοθεσία Διαφάνειας, είναι ανεπαρκής. Αναγκάζει τους τελικούς ωφελούμενους να αποκαλύψουν την ταυτότητά τους μόνο στις αρχές και μόνο υπό συγκεκριμένες συνθήκες.

Όχι όμως και στο κοινό. Και αυτό είναι ένα τεράστιο λάθος.

Για όσο καιρό εξαρτόμαστε μόνο από τις αρχές και την αστυνομία, οι κλεπτοκράτες, οι αυταρχικοί ηγέτες και οι φίλοι του Πούτιν θα μπορούν να παρακάμπτουν τις κυρώσεις ευκολότερα και θα συνεχίσουν να κρύβουν τα παρανόμως αποκτημένα κέρδη τους. Η αμοιβαία νομική υποστήριξη μεταξύ των υπηρεσιών της αστυνομίας απαιτεί χρόνια και δεν καταφέρνει να διαρρήξει τα πολλαπλά επίπεδα μυστικότητας που χρησιμοποιούν οι κακοποιοί σε όλο τον κόσμο. Οι δημοσιογράφοι και τα μέλη της κοινωνίας των πολιτών έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά πιο αποτελεσματικοί. Μπορούν να συνεργαστούν γρήγορα και αποτελεσματικά σε διεθνές επίπεδο, μπορούν να εργαστούν με διαρροές (πράγμα που η αστυνομία δεν έχει μάθει ακόμη να κάνει) και να τις συνδέουν με δημοσίως διαθέσιμα στοιχεία. Νέες κυβερνητικές ομάδες εργασίας που δημιουργούνται για να κυνηγήσουν τα μετρητά των ολιγαρχών του Πούτιν δεν αρκούν. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ανοίξουν τα μητρώα: μητρώα εταιρειών, μητρώα πλοίων, μητρώα αεροσκαφών, μητρώα ακινήτων.

Αν δώσετε την ερευνητική δύναμη στους πολίτες, στοιχηματίζουμε ότι δεν θα απογοητευτείτε.