Σύνοδος ΕΕ-Κίνας: Το δίλημμα της Ευρώπης και η «σκιά» του Πούτιν

Το πρωί της Παρασκευής, 1 Απριλίου, όταν η ηγεσία της ΕΕ βρεθεί «απέναντι» στον πρόεδρο και τον πρωθυπουργό της Κίνας, είναι σαφές ότι στις οθόνες και των δύο πλευρών θα υπάρχει μία «σκιά»: Του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Επισήμως, εξάλλου, το βασικό αντικείμενο αυτής της τηλεδιάσκεψης κορυφής – της πρώτης ανάμεσα στις δύο πλευρές μετά τον Ιούνιο του 2020 – δεν θα έχει σχέση με ό,τι προέβλεπε ο προγραμματισμός πριν την 24^η Φεβρουαρίου. Πλέον, αυτό που θα κυριαρχήσει θα είναι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι ραγδαίες αλλαγές που επιφέρει σε ολόκληρο τον κόσμο και, ειδικότερα, οι επιπτώσεις στις σχέσεις της Ευρώπης με την Κίνα.

Οι πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Κομισιόν, Σαρλ Μισέλ και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, όπως και ο «υπουργός Εξωτερικών» της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, γνωρίζουν ότι η σχέση αυτή δεν μπορεί να είναι ίδια στο φόντο των δραματικών εξελίξεων στην Ουκρανία. Καλούνται δε να επιλέξουν μια κατεύθυνση σε αυτό το κρίσιμο σταυροδρόμι – κάτι διόλου εύκολο, καθώς εκπροσωπούν τις κυβερνήσεις των «27», που δεν έχουν ενιαία στάση στο θέμα.

Οι δύο επιλογές

Θα κατατάξουν, άραγε, οριστικά και αμετάκλητα την Κίνα στο ίδιο στρατόπεδο με τη Ρωσία, κάτι που σημαίνει ότι αναγκαστικά (έστω και όχι άμεσα) θα πρέπει να υιοθετήσουν ανάλογη στάση απέναντί της; Μια σημαντική μερίδα πολιτικών και αναλυτών πιέζει ήδη προς αυτή την κατεύθυνση, προειδοποιώντας ότι η Ευρώπη «πιάστηκε κορόιδο» από τη Μόσχα και, έχοντας πάρει το μάθημά της, δεν πρέπει να επαναλάβει το ίδιο λάθος.

Ή, αντιθέτως, θα υιοθετήσουν μια πιο διαλλακτική στάση, όπως αυτή που έχει εκφράσει ο Μπορέλ: «Είμαστε πολύ, πολύ μακριά από το να θεωρήσουμε την Κίνα απειλή εξίσου μεγάλη με τη Ρωσία (…) Δεν είναι προς το συμφέρον μας να οδηγήσουμε τη Ρωσία προς την Κίνα, ώστε να συγκροτηθεί μια μεγάλη συμμαχία της Κίνας με τις χώρες που έχουν ανάλογες απόψεις και έτσι να υπάρξει ένα στρατόπεδο χωρών που δεν θα διαθέτουν το δικό μας δημοκρατικό σύστημα».

Οι ΗΠΑ πιέζουν

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες δείχνουν να είναι απολύτως ευθυγραμμισμένες με την ΕΕ στο ζήτημα της Ουκρανίας και των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, καλούν τους Ευρωπαίους να μην έχουν αυταπάτες όσον αφορά στην Κίνα. Και τους ζητούν, σε αυτό το πλαίσιο, να θέσουν επίσης (όπως έχει κάνει, εμμέσως πλην σαφώς και η Ουάσιγκτον) ένα τελεσίγραφο προς τον Σι Τζινπίνγκ και τον πρωθυπουργό της, Λι Κεκιάνγκ, που θα αποκαλύψει τις πραγματικές τους προθέσεις: Είστε με τη Ρωσία του Πούτιν ή με τη Δύση;

Το ερώτημα αυτό, όπως είναι φυσικό, δεν αφορά μόνο ή κυρίως την Ουκρανία, όσο κι αν ο πόλεμος δίνει την ευκαιρία να χαραχθούν πιο καθαρά οι διαχωριστικές γραμμές. Έχει να κάνει με τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων που έχει αρχίσει να συγκροτείται – όπως είπε και ο Τζο Μπάιντεν προτού έρθει στην Ευρώπη την περασμένη εβδομάδα, προσθέτοντας ότι οι ΗΠΑ έχουν στόχο να πρωταγωνιστήσουν σε αυτήν.

Πεκίνο-Μόσχα: Είμαστε μαζί

Η αλήθεια είναι ότι Πεκίνο και Μόσχα δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για ταλαντεύσεις. Οι δηλώσεις που έγιναν και τα ανακοινωθέντα που υπογράφηκαν τόσο κατά την επίσκεψη του Πούτιν στο Πεκίνο πριν την εισβολή όσο και κατά τη συνάντηση του Σεργκέι Λαβρόφ με τον Κινέζο ομόλογό του αυτή την εβδομάδα ξεκαθαρίζουν πως οι δύο χώρες πορεύονται μαζί, αναβαθμίζουν την πολιτική, ενεργειακή, οικονομική και στρατιωτική συνεργασία τους, απορρίπτουν τις κυρώσεις και πιέσεις της Δύσης και οικοδομούν, έτσι, μια «σχέση ακλόνητη σαν βράχο» και μια συνεργασία που «δεν έχει όρια».

Γιατί, λοιπόν, το σκέφτεται ακόμη η Ευρώπη; Γιατί δεν πρόκειται να στείλει, στη συνάντηση της Παρασκευής, το ξεκάθαρο μήνυμα «ή είστε μαζί μας ή είστε εναντίον μας;».

Η απάντηση, για μια ακόμη φορά, βρίσκεται στην οικονομία. Αυτή που έκανε τη Γερμανία και άλλες χώρες να διστάσουν τόσο προτού συνυπογράψουν τις κυρώσεις κατά της Μόσχας και αναγκάζει ως και τώρα την ΕΕ να μην συναινεί στην επιβολή ενεργειακού εμπάργκο και να συζητά μυστικά ακόμη και την πληρωμή σε ρούβλια για το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο.

Κίνα, ο σημαντικότερος εταίρος

Μια προσεκτική ματιά στα δύο παραπάνω διαγράμματα αρκούν ώστε να πείσουν για το πόσο μεγάλο είναι το διακύβευμα. Όπως φαίνεται εκεί, το μερίδιο της Κίνας στο ευρωπαϊκό εμπόριο αυξήθηκε στις διετία που μεσολάβησε από το τέταρτο τρίμηνο του 2019 ως το ίδιο διάστημα του 2021 – ενώ την ίδια στιγμή, το αντίστοιχο των ΗΠΑ παρέμεινε σταθερό και του Ηνωμένου Βασιλείου μειώθηκε (λόγω και του Brexit).

Έτσι, σε επίπεδο εισαγωγών, η Κίνα είναι πρώτη με μεγαλύτερη διαφορά, καθώς τα δικά της προϊόντα αντιστοιχούν περίπου στο 22,5% του συνόλου που εισήλθαν στις αγορές των «27». Στις εξαγωγές, η Κίνα έρχεται τρίτη, με ποσοστό κοντά στο 10% επί του συνόλου, πίσω από τις ΗΠΑ (18,5%) και τη Βρετανία (13%).

Συνολικά δε, πέρυσι η αξία του εμπορίου ΕΕ-Κίνας διαμορφώθηκε στα 828,1 δισ. δολάρια, έχοντας αυξηθεί κατά 27,5% σε ετήσια βάση. Έτσι, η Κίνα παρέμεινε ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των «27», με βάση την αξία των διμερών συναλλαγών.

Θα… πονέσει το «διαζύγιο»

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, είναι σαφές ότι σε οικονομικό επίπεδο (εξαιρουμένου του ενεργειακού), ένα «διαζύγιο» με την Κίνα, την πολυπληθέστερη και ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά του πλανήτη, θα κοστίσει στους Ευρωπαίους πολύ περισσότερο από ό,τι η ρήξη με τη Ρωσία. Γι’ αυτό και θα είναι πολύ πιο προσεκτικοί στις κινήσεις τους.

Είναι ο λόγος, άλλωστε, για τον οποίο η επενδυτική συμφωνία που υπογράφηκε ανάμεσα στις δύο πλευρές την τελευταία ημέρα του 2020 – μετά από ασφυκτική πίεση της Γερμανίας (και προσωπικά της Ανγκελα Μέρκελ), της οποίας η εξάμηνη προεδρία στην ΕΕ ολοκληρωνόταν την ίδια ημέρα… – έχει μπει «στον πάγο», αλλά δεν έχει ακυρωθεί. Είναι δε απίθανο να δεχτεί την χαριστική βολή στην τηλεδιάσκεψη κορυφής της Παρασκευής.

«Γνωρίζουμε πως είμαστε σε μία περίπλοκη φάση στις σχέσεις μας με την Κίνα», δήλωσε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Βάλντις Ντομπρόφσκις, αναγνωρίζοντας πρακτικά τη μεγάλη δυσκολία που υπάρχει για να ληφθούν οριστικές αποφάσεις, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.

Άλλο Ρωσία, άλλο Κίνα…

Παρ’ όλα αυτά, οι Ευρωπαίοι δεν έχουν την πολυτέλεια να διαχειριστούν τις θέσεις των Κινέζων ως… πρωταπριλιάτικο αστείο. Καθώς δε έχουν σπάσει τα ταμπού με τις βαριές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, που λίγο απέχουν από το να κόψουν οριστικά τον ομφάλιο λώρο που τους συνέδεε μαζί της, δεν αποκλείεται να επιλέξουν το «μαστίγιο» αντί του «καρότου».

Σίγουρα, πάντως, είναι σε θέση να αντιληφθούν ότι – όπως εύστοχα το διατύπωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Τσεχίας, Γιαν Λιπάφσκι – «εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένας τυφώνας, μέσα από τον ίδιο φακό η Κίνα είναι η ίδια η κλιματική αλλαγή».