Γαλλία – Προεδρικές εκλογές: Πού ψεύδονται οι δημοσκοπήσεις

Δέκα ημέρες πριν από την πρώτη ψηφοφορία των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία πόσο σίγουρος είναι κανείς ότι ο «χρησμός» των δημοσκοπήσεων θα επαληθευθεί; Πόσο βέβαιη είναι μια επανάληψη του «τελικού» του 2017 μεταξύ του Εμανουέλ Μακρόν και της Μαρίν Λεπέν; Πέρα από τη διαρκή απειλή να κάνει κάποια «χοντρή» γκάφα ένας εκ των δύο υποψηφίων που προβάλλονται ως επικρατέστεροι και πέρα από το ενδεχόμενο να συμβεί κάποιο «κοσμογονικό» γεγονός ικανό να εκτρέψει τον ρου των πραγμάτων, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα της εκλογικής αναμέτρησης. Και σε ό,τι αφορά τον πρώτο γύρο και σε ό,τι αφορά το δεύτερο.

Ποια είναι αυτά τα δεδομένα που καταγράφουν και προσπαθούν να ερμηνεύσουν οι δημοσκόποι και οι εκλογολόγοι;  Ο Πιερ-Αλέν Φουρμπουρί της οικονομικής γαλλικής εφημερίδας «Les Echos» αναφέρει κατ’ αρχάς τα αποτελέσματα των δύο πλέον πρόσφατων δημοσκοπήσεων. Εκείνης της OpinionWay-Kéa Partners για λογαριασμό της εφημερίδας του, «Les Echos», και του Radio classique, που δίνει στο σημερινό πρόεδρο ποσοστό επανεκλογής 55% και εκείνη της εταιρείας Elabe για λογαριασμό του καλωδιακού καναλιού BFMTV, του περιοδικού « L’Express» και της τηλεπικοινωνιακής SFR, που δίνει στο Μακρόν ποσοστό 52,5%.

Παρατηρεί κανείς ότι τα προ ολίγων εβδομάδων ποσοστά ασφαλείας (60%) για τον Μακρόν υποχωρούν. «Βρισκόμαστε μέσα στα περιθώρια ατυχήματος και ανατροπής των προβλέψεων. Ένα σοβαρό συμβάν τις τελευταίες ημέρες της προεκλογικής εκστρατείας μπορεί να αλλάξει το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας», προειδοποιεί ο αντιπρόεδρος της OpinionWay, Μπρουνό Ζανμπάρ. Ιδού οι παράγοντες εκείνοι που ενδεχομένως να διαψεύσουν τις δημοσκοπικές μετρήσεις, όπως τους σταχυολόγησε ο ρεπόρτερ της γαλλικής εφημερίδας.

Το αίνιγμα της αποχής

Το 2002, την δραματική εκείνη χρονιά που έκανε την πρώτη επίδειξη δύναμης η γαλλική ακροδεξιά, αφού ο Ζαν-Μαρί Λεπέν εκτόπισε από το δεύτερο γύρο το Σοσιαλιστή πρωθυπουργό Λιονέλ Ζοσπέν για να αντιμετωπίσει στο δεύτερο γύρο τον Ζακ Σιράκ (από τον οποίο και έχασε), η συμμετοχή στον πρώτο γύρο είχε σημειώσει αρνητικό ρεκόρ (28,4%).

Σημειωτέον ότι το 2002 είχε καταγραφεί και η μεγαλύτερη ήττα των εταιρειών δημοσκοπήσεων στη Γαλλία, καθώς ουδείς δημοσκόπος ή εκλογολόγος είχε προβλέψει την εκλογή του Λεπέν αντί του Ζοσπέν στο δεύτερο γύρο. Τότε είχε απόσχει η ταχέως αποπολιτικοποιούμενη μεσαία τάξη, ενώ οι ψηφοφόροι του λαϊκιστή Λεπέν ντρέπονταν (ακόμα…) να αποκαλύψουν ότι θα τον ψήφιζαν. Η άνοδος του λαϊκισμού, όμως, τις τελευταίες δεκαετίες είναι ίσως μια από τις βασικές εταιρείες των δημοσκοπικών αστοχιών σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Εφέτος με την κατατονική καμπάνια, την απουσία τηλεοπτικών αναμετρήσεων μεταξύ των 12 υποψηφίων, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να κυριαρχεί στις ειδήσεις και συγκεντρώνει το μεγάλο ενδιαφέρον των ψηφοφόρων, ακόμα και με το ενδεχόμενο στο δεύτερο γύρο να επαναληφθεί το σκηνικό του 2017 με το Μακρόν και τη Μαρίν Λεπέν (κόρη και πολιτική διάδοχο του πρώην αλεξιπτωτιστή στον πόλεμο της Αλγερίας), οι προϋποθέσεις να ξεπεράσει η αποχή ακόμα και τα επίπεδα του 2002 είναι πολλές. Το υπογραμμίζουν αυτό οι ειδικοί.

Στο στάδιο που βρισκόμαστε, λένε, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε ποιος εν τέλει από τους υποψηφίους θα επωφεληθεί από την αναμενόμενη μεγάλη αποχή. Πιθανότατα η χαμένη να είναι η Λεπέν, δεδομένου ότι ελπίζει στην ψήφο των λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων, που φτάνουν πιο απρόθυμα μέχρι τις κάλπες. Για τον ίδιο λόγο η μικρή συμμετοχή δεν ωφελεί και τον υποψήφιο της ριζοσπαστικής Αριστεράς Ζαν-Λικ Μελανσόν, ο οποίος μάλιστα θεωρείται ότι καθυστέρησε πολύ να κινητοποιηθεί προεκλογικά.

Η μεγάλη εκλογική κινητικότητα
Σύμφωνα με τις καταγραφές της κοινής γνώμης, «οι μετακινήσεις ψηφοφόρων είναι μεγαλύτερες εφέτος από όσο ήταν προ πενταετίας», παρατηρεί ο Μπερνάρ Σανανές, πρόεδρος το Ινστιτούτου Elabe. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Ipsos για λογαριασμό του Cevipof, του Ιδρύματος Ζαν Ζωρές και της εφημερίδας «Le Monde», το ένα τρίτο των ψηφοφόρων δεν είναι βέβαιο ότι θα πάει να ψηφίσει. Και από τα άλλα δύο τρίτα το 37% δηλώνει ότι πιθανότατα θα αλλάξει γνώμη για το πού θα δώσει την ψήφο του – δεν έχει δηλαδή κατασταλάξει.

Αυτό δείχνει μια ασυνήθιστα μεγάλη εκλογική κινητικότητα, κατά τους ειδικούς. Και αποδίδεται στη δυσπιστία απέναντι στον πολιτικό κόσμο και στην είσοδο στη γαλλική πολιτική σκηνή του Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος «ψαρεύει και από τις δύο όχθες του πολιτικού φάσματος, εξάλλου ο ίδιος υπόσχεται γέφυρες μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς και υπέρβαση του κλασικού πολιτικού διπόλου», όπως δήλωσε ο Μπρουνό Ζανμπάρ.

Η κινητικότητα ενισχύεται από το γεγονός επίσης ότι έχουν πληθύνει οι υποψήφιοι της Αριστεράς και της άκρας Δεξιάς, αλλά και από το ότι υπάρχουν υποψήφιοι με πολιτικές θέσεις και προσωπικότητα που πολλοί ψηφοφόροι θεωρούν ότι δεν διαφέρουν μεταξύ τους. Η «Les Echos» αναφέρει τους ακροδεξιούς Λεπέν και Ζεμούρ, τους αριστερούς Μελανσόν και Ρουσέλ, αλλά και τον Εμμανουέλ Μακρόν με την υποψήφια της μετριοπαθούς, γκωλικής Δεξιάς Βαλερί Πεκρές.

Έτσι, από τους 100 ψηφοφόρους της Μαρίν Λεπέν, που δηλώνουν ότι θα μπορούσαν να αλλάξουν γνώμη, οι 37 θα επέλεγαν ως δεύτερη επιλογή τον Ερίκ Ζεμούρ, οι 16 τη Βαλερί Πεκρές, οι 14 τον Εμμανουέλ Μακρόν και οι 10 τον Ζαν-Λικ Μελανσόν. Στις προεδρικές του 2017 ένας ψηφοφόρος στους πέντε άλλαξε πολιτική επιλογή την παραμονή ή και ανήμερα της διεξαγωγής του πρώτου γύρου!

Η αβεβαιότητα της «χρήσιμης ψήφου»

«Στον πρώτο γύρο επιλέγουμε, στο δεύτερο αποκλείουμε», συνηθίζουν να λένε οι Γάλλοι όταν μιλάνε για την εκλογή προέδρου. Αλλά οι αβεβαιότητες στην εφετινή αναμέτρηση είναι μεγαλύτερες από τις συνήθεις. Θα επιλέξουν οι ψηφοφόροι στον πρώτο γύρο τον υποψήφιο που τους πείθει και συμπαθούν περισσότερο ή θα ψηφίσουν αυτόν που έχει περισσότερες ελπίδες να κερδίσει τον μεγάλο ιδεολογικο-πολιτικό αντίπαλο στο δεύτερο γύρο; Θα ψηφίσουν δηλαδή από πεποίθηση ή από στρατηγική;

Κερδισμένος της «χρήσιμης ψήφου» θα είναι βεβαίως στον πρώτο γύρο ο Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος φαίνεται να συσπειρώνει περισσότερους ψηφοφόρους στο στρατόπεδό του μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αλλά ενδέχεται να βγει και χαμένος από την «στρατηγική ψήφο», εφόσον αποδειχθούν πολλοί όσοι ψηφίσουν απλώς να τον διώξουν από το Μέγαρο των Ιλισίων. Να αντιστραφεί, δηλαδή, ο κανόνας «στον πρώτο γύρο επιλέγω, στο δεύτερο αποκλείω».

Στο χώρο της Δεξιάς η «χρήσιμη ψήφος» φαίνεται να ευνοεί τη Μαρίν Λεπέν, στο μέτρο που οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι θα έχει καλύτερη τύχη στη μετωπική με τον Μακρόν από όσο ο Ερίκ Ζεμούρ. Και στο χώρο της Αριστεράς ευνοείται ο Ζαν-Λικ Μελανσόν.

Ασφαλώς σημαντικό ρόλο στην επιλογή των Γάλλων ψηφοφόρων παίζει και η περίφημη «παράσταση νίκης». Προ ολίγων εβδομάδων ο Μακρόν φαινόταν να συγκεντρώνει στο δεύτερο γύρο το 60% των ψήφων. Το ποσοστό αυτό, παρά τη συσπείρωση λόγω πολέμου στην Ευρώπη, μειώνεται – και είναι ένα ερώτημα αν δικαιούται ένα «φαβορί» να πανηγυρίζει, διότι ναι μεν κάποιοι θα τον ψηφίσουν επειδή θέλουν να είναι με τους νικητές, αλλά άλλοι ίσως θεωρήσουν βέβαιη τη νίκη του «εκλεκτού» τους υποψηφίου και βαρεθούν να σηκωθούν από τον καναπέ για να πάνε να τον… εκλέξουν.

Σύμφωνα με την OpinionWay, το ένα τέταρτο των Γάλλων ψηφοφόρων «εύχονται» να κερδίσει τις εκλογές και να ανανεώσει τη θητεία του ο Εμμανουέλ Μακρόν. Αλλά τα δύο τρίτα αυτού του 25% το «προβλέπουν» κι όλας. Κάτι που δείχνει ότι η «χαλαρή ψήφος» δεν θα είναι αμελητέα. Και ίσως αποδειχθεί λίαν επικίνδυνη για τον Μακρόν.