ΔΝΤ: Ανάπτυξη 3,5% φέτος – Περιορισμένη η έκθεση στον πόλεμο στην Ουκρανία

Θετική για την ελληνική οικονομία είναι η έκθεση του προσωπικού του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, μετά την «υβριδική επίσκεψ» που πραγματοποίησαν, με επικεφαλής τον Ντένις Μπότμαν, στο διάστημα μεταξύ 17-31 Μαρτίου.

Στην έκθεση επισημαίνεται ότι η Ελλάδα ανέκαμψε σημαντικά από τη σοβαρή ύφεση που προκλήθηκε από την πανδημία και έχει προχωρήσει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις

Το Ταμείο «βλέπει» αύξηση του ΑΕΠ κατά 3,5% και πληθωρισμό 4,5% το 2022. Εκτιμά ότι η ανάπτυξη της οικονομίας θα παραμείνει ισχυρή, κυρίως λόγω των περιορισμένων εμπορικών και χρηματοοικονομικών δεσμών με τη Ρωσία – πέραν βέβαια της υψηλής ενεργειακής εξάρτησης από τους υδρογονάνθρακες της Μόσχας.

Σημαντικότερες θεωρούνται οι έμμεσες επιπτώσεις του πολέμου, λόγω της αύξησης του ενεργειακού κόστους που θα διατηρήσει ψηλά τον πληθωρισμό, «ροκανίζοντας» το διαθέσιμο εισόδημα.

Επισημαίνει τους κινδύνους από το ενδεχόμενο οι εξελίξεις στην Ουκρανία να οδηγήσουν σε ελλείψεις στην ενέργεια και πλήγμα στον τουρισμό. Κίνδυνο αποτελεί παράλληλα ενδεχόμενη επανάκαμψη της πανδημίας του κορωνοϊού καθώς και πιθανές δυσκολίες στην υλοποίηση των δράσεων που εντάσσονται στο Ταμείο Ανάκαμψης.

Αναφορικά με τον τραπεζικό κλάδο επισημαίνει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην εκκαθάριση των κόκκινων δανείων, ζητά όμως παράλληλα κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών. Και εκτιμά ότι οι κίνδυνοι που απορρέουν από το υψηλό χρέος είναι μεσοπρόθεσμα διαχειρίσιμοι.

Το ΔΝΤ επικρίνει τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και την πλήρη κατάργηση του φόρου αλληλεγγύης, τονίζοντας ότι μεταφέρουν βάρη στις επόμενες γενιές.

Ειδικότερα το ΔΝΤ αναφέρει τα εξής:

Δυναμική ανάκαμψη

1. Η ελληνική οικονομία ανέκαμψε δυναμικά από τη σοβαρή ύφεση που προκλήθηκε από την COVID-19 το 2020. Η παραγωγή επέστρεψε στο προ πανδημίας επίπεδο το 2021, αντικατοπτρίζοντας ταχύτερη από την αναμενόμενη ανάκαμψη του τουρισμού, αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, καθώς τα νοικοκυριά άρχισαν να ξετυλίγονται από πανδημία- σχετικές αποταμιεύσεις και ισχυρές ιδιωτικές επενδύσεις που υποστηρίζονται από αυξανόμενες άμεσες ξένες επενδύσεις. Η ισχυρή δημοσιονομική ανταπόκριση, η διευκολυντική νομισματική πολιτική και οι πολιτικές προληπτικής εποπτείας και η σημαντική στήριξη της ΕΕ ήταν καθοριστικής σημασίας για την προώθηση της ανάκαμψης.

Αποπληρωμή του ΔΝΤ

2. Έχει επιτευχθεί αξιέπαινη πρόοδος στην αντιμετώπιση των κρίσεων παρά το δύσκολο περιβάλλον . Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) μειώθηκαν απότομα στο πλαίσιο του προγράμματος «Ηρακλής» και η ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος βελτιώθηκε σημαντικά. Η ανεργία μειώνεται σταθερά. Οι μεταρρυθμίσεις σημείωσαν πρόοδο σε διάφορους τομείς, όπως η ψηφιοποίηση, η ιδιωτικοποίηση και η βελτίωση του μείγματος δημοσιονομικής πολιτικής. Οι αρχές ολοκληρώνουν την πρόωρη πληρωμή όλων των εκκρεμών πιστώσεων του ΔΝΤ (1,8 δισ. ευρώ), γεγονός που θα μειώσει περαιτέρω τις ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες και τους κινδύνους μετατροπής.

Οι επιπτώσεις του πολέμου

3. Η ανάπτυξη αναμένεται να παραμείνει ισχυρή παρά τις αρνητικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία και τον υψηλό πληθωρισμό. Παρά τις σημαντικές εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία, άλλες άμεσες εμπορικές και οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία και την Ουκρανία είναι περιορισμένες. Οι έμμεσες επιδράσεις μέσω των επιστροφών από εμπορικούς εταίρους και ο αντίκτυπος του υψηλότερου πληθωρισμού στο διαθέσιμο εισόδημα και την κατανάλωση είναι πιο σημαντικές. Επιπλέον, η αυξημένη αποστροφή κινδύνου και η ασθενέστερη εμπιστοσύνη των καταναλωτών αναμένεται να καθυστερήσουν τις επενδύσεις και να μειώσουν την ανάκαμψη του τουρισμού. Όλοι μαζί, αυτοί οι παράγοντες αναμένεται να μειώσουν την ανάπτυξη φέτος κατά μια πλήρη ποσοστιαία μονάδα στο 3,5%. Η ισχυρότερη και πιο επίμονη αύξηση των τιμών της ενέργειας αναμένεται να ωθήσει τον μέσο πληθωρισμό στο 4,5% το 2022, προτού σταθεροποιηθεί στο 1,9% μεσοπρόθεσμα.

Αβεβαιότητες

4. Οι αβεβαιότητες και οι καθοδικοί κίνδυνοι συνεχίζουν να θολώνουν τις προοπτικές. Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να προκαλέσει ελλείψεις ενέργειας και να προσθέσει ισχυρότερες από τις αναμενόμενες πιέσεις στον εγχώριο πληθωρισμό, τον τουρισμό και την αποστροφή του κινδύνου και να προκαλέσει ταχύτερη σύσφιξη των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών συνθηκών. Άλλοι κίνδυνοι περιλαμβάνουν νέα κύματα λοιμώξεων από την COVID-19 που προκαλούν οικονομικές διαταραχές και κινδύνους επιχορήγησης και χορήγησης δανείων NGEU. Ενώ η συνεχιζόμενη υποστηρικτική στάση της ΕΚΤ είναι ελαφρυντικός παράγοντας, οι πιέσεις δαπανών και οι μη χρηματοδοτούμενες φορολογικές περικοπές θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη μεσοπρόθεσμη πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής, αυξάνοντας το δημόσιο χρέος και διευρύνοντας τα spreads.

Δημόσιο χρέος

5. Το δημόσιο χρέος αναμένεται να μειωθεί και οι κίνδυνοι rollover φαίνονται διαχειρίσιμοι μεσοπρόθεσμα. Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ αναμένεται να πέσει κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδα έως το 2023, αντανακλώντας την ισχυρή ανάπτυξη, τη δημοσιονομική προσαρμογή και τον υψηλότερο πληθωρισμό εν μέσω του πολύ μεγάλου μεριδίου του χρέους σταθερού επιτοκίου και μακράς διάρκειας. Αν και ο συνολικός κίνδυνος της πίεσης του δημοσίου είναι μέτριος, παραμένει σημαντική αβεβαιότητα σχετικά με την ικανότητα της Ελλάδας να διατηρήσει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και τη μελλοντική πορεία των επιτοκίων μόλις η Ελλάδα αρχίσει να αντικαθιστά την επίσημη χρηματοδότηση με χρηματοδότηση από την αγορά. Παρά το μεγάλο χρηματικό απόθεμα της κυβέρνησης και την ενεργή διαχείριση υποχρεώσεων, η ικανότητα της Ελλάδας να εξυπηρετήσει το χρέος της υπό σοβαρά σοκ εξαρτάται από τη συνεχιζόμενη περιφερειακή υποστήριξη.

Συστάσεις

6. Η αποστολή του ΔΝΤ συνέστησε τη διατήρηση μιας διευκολυντικής δημοσιονομικής στάσης το 2022 και την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος το 2023. Η αποστολή υποστήριξε τη σταδιακή κατάργηση όλων των προσωρινών μέτρων που σχετίζονται με την πανδημία έως το τέλος του 2022. Πρότεινε τη στόχευση πρωτογενούς ελλείμματος κάτω του 2 τοις εκατό του ΑΕΠ φέτος, κάτι που συνεπάγεται διευκολυντικό υποκείμενο δημοσιονομικό προσανατολισμό. Η αποστολή συνέστησε να στοχεύσουμε σε πρωτογενές πλεόνασμα το 2023, με παράλληλη αντιμετώπιση των καθοδικών κινδύνων μέσω των αυτόματων σταθεροποιητών. Τα μέτρα στήριξης για υψηλές τιμές ενέργειας θα πρέπει να είναι προσωρινά και να στοχεύουν σε ευάλωτες ομάδες, επιτρέποντας παράλληλα τη σταδιακή μετάδοση υψηλότερων τιμών στους καταναλωτές.

Σταδιακή προσαρμογή

7. Η δημοσιονομική προσαρμογή θα πρέπει να είναι σταδιακή και φιλική προς την ανάπτυξη. Η αποστολή συνέστησε μια σταδιακή πορεία εξυγίανσης για την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 2% του ΑΕΠ έως το 2027, υποστηριζόμενη από αξιόπιστα μέτρα. Τα σχέδια για μόνιμες περικοπές στις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και στον φόρο αλληλεγγύης για όλους τους φορολογούμενους θα πρέπει να αντιστραφούν, καθώς μεταφέρουν το βάρος στις μελλοντικές γενιές και είναι κακώς στοχευμένες ή τουλάχιστον χρηματοδοτούνται πλήρως μέσω προσαρμογών παροχών και μέτρων διεύρυνσης της βάσης αντίστοιχα. Η αποστολή χαιρέτισε τις βελτιώσεις στο δημοσιονομικό μείγμα που επιτεύχθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ιδίως τις υψηλότερες δαπάνες για την υγεία και τις δημόσιες επενδύσεις, και τόνισε ότι αυτά τα κέρδη δεν πρέπει να θυσιαστούν για την επίτευξη των στόχων εξυγίανσης. Αντίθετα, οι πιέσεις δαπανών για τις συντάξεις και τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων θα πρέπει να περιοριστούν, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού του παγώματος των συντάξεων φέτος και του τύπου τιμαριθμικής αναπροσαρμογής από το επόμενο έτος και μετά. Παραμένει άφθονο περιθώριο περαιτέρω βελτίωσης του μείγματος δημοσιονομικής πολιτικής με τη σταδιακή κατάργηση των μεταφορών προς τις δημόσιες επιχειρήσεις και τις επιδοτήσεις καυσίμων μεσοπρόθεσμα και την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής από τους αυτοαπασχολούμενους, ώστε να δημιουργηθεί χώρος για κρίσιμες κοινωνικές δαπάνες και επαναλαμβανόμενες επενδυτικές ανάγκες μόλις λήξει η χρηματοδότηση της NGEU. Η επιτάχυνση των δημοσιονομικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα διευκόλυνε αυτές τις προσπάθειες.

Ο τραπεζικός κλάδος

8. Η αποστολή χαιρέτισε την ταχεία εκκαθάριση των ισολογισμών των μεγάλων τραπεζών, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Μετά την επιτυχή τιτλοποίηση των ΜΕΔ, οι κίνδυνοι έχουν μεταφερθεί σε μεγάλο βαθμό στον μη τραπεζικό χρηματοπιστωτικό τομέα και σε μικρότερο βαθμό στο κράτος. Ωστόσο, η πρόοδος στα NPL παρέμεινε περιορισμένη. Περαιτέρω μείωση του προβληματικού χρέους και των ΜΕΔ θα πρέπει να προέλθει από την εφαρμογή του νέου νόμου περί αφερεγγυότητας, τη βελτίωση των πλαισίων διαχείρισης πιστωτικού κινδύνου των τραπεζών και την ανάπτυξη βιώσιμων μακροπρόθεσμων αναδιαρθρώσεων. Οι αρχές θα πρέπει να παρακολουθούν στενά τους κινδύνους που απορρέουν από τις νέες εισροές ΜΕΔ μόλις αποσυρθούν πλήρως τα μέτρα πολιτικής, να εξασφαλίσουν επαρκή πιστοληπτική ταξινόμηση και προβλέψεις και να εποπτεύουν τους κινδύνους που προκύπτουν από τους πιστωτικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στην προβληματική αγορά χρέους.

Περισσότερες προσπάθειες

9. Απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την ανοικοδόμηση της ανθεκτικότητας του τραπεζικού τομέα. Το κεφάλαιο που χρησιμοποιείται για την απορρόφηση ζημιών από τιτλοποιήσεις ΜΕΔ πρέπει να αναπληρωθεί για να εξασφαλιστούν επαρκή αποθέματα ασφαλείας για τον μετριασμό των μελλοντικών κρίσεων. Βραχυπρόθεσμα, αυτό μπορεί να απαιτήσει αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου και ισχυρότερα διαρθρωτικά κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας. Οι αρχές θα πρέπει να προετοιμάσουν έναν οδικό χάρτη με βάση τις συνθήκες για την ενεργοποίηση κυκλικών κεφαλαιακών αποθεμάτων ασφαλείας και μέτρων με βάση τους δανειολήπτες μεσοπρόθεσμα. Οι αρχές θα πρέπει να συνεργαστούν με τους ευρωπαίους εταίρους για να αντιμετωπίσουν το υψηλό μερίδιο των αναβαλλόμενων φορολογικών πιστώσεων (DTC) στο τραπεζικό κεφάλαιο. Οι εποπτικές αρχές θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι τράπεζες προσαρμόζουν αποτελεσματικά τα επιχειρηματικά τους μοντέλα για να αποκαταστήσουν τη βιώσιμη κερδοφορία εν μέσω αυξημένου ανταγωνισμού Fintech και οικονομικών κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα και ότι οι τράπεζες καλύπτουν τις σημαντικές χρηματοδοτικές τους ανάγκες μεσοπρόθεσμα.

Ανάκαμψη από Covid

10. Οι προηγούμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις βοήθησαν την Ελλάδα να ξεπεράσει την κρίση της COVID-19 και διευκόλυναν μια ανάκαμψη πλούσια σε θέσεις εργασίας. Οι εξαγωγές ανθεκτικών αγαθών έχουν μετριάσει τον σκληρά χτυπημένο τουριστικό τομέα και η εξωτερική θέση της Ελλάδας ανέκαμψε το 2021, αλλά παρέμεινε μετρίως πιο αδύναμη από ένα επίπεδο που συνάδει με τα μεσοπρόθεσμα θεμελιώδη μεγέθη και τις επιθυμητές πολιτικές. Η αποστολή ενθάρρυνε τις αρχές να επιδιώξουν μια συνετή αύξηση του κατώτατου μισθού που διαφυλάσσει τα κέρδη ανταγωνιστικότητας. Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας των αρχών προσφέρει ένα καλό σχέδιο μεταρρυθμίσεων, αλλά η εφαρμογή θα είναι καθοριστική για τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου οργανισμού απασχόλησης, τη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων και την ευθυγράμμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η αύξηση των προοπτικών σύγκλισης απαιτεί πιο αποτελεσματική διαχείριση των δημοσίων επενδύσεων, χρηστή διακυβέρνηση, διαφάνεια και ένα πιο φιλικό προς τις επιχειρήσεις περιβάλλον.

Πράσινες πολιτικές

11. Η αποστολή επαίνεσε τη δέσμευση της Ελλάδας σε φιλικές προς το κλίμα πολιτικές, οι οποίες απαιτούν ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας για τη διευκόλυνση της πράσινης μετάβασης. Το σχέδιο νόμου για το κλίμα θέτει φιλόδοξους στόχους που υποστηρίζονται από μια ουσιαστική ώθηση στις πράσινες επενδύσεις, που χρηματοδοτούνται εν μέρει από πόρους της NGEU. Καθώς η κλιματική αλλαγή και οι κλιματικές πολιτικές θα επηρέαζαν δυσανάλογα τις ευάλωτες ομάδες, η αποστολή θεώρησε ένα ισχυρό δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας ως κρίσιμο μέρος της στρατηγικής προσαρμογής. Η θέσπιση ενός νέου φόρου άνθρακα και η σταδιακή αύξηση του με την πάροδο του χρόνου θα μπορούσε επίσης να εξεταστεί για τη χρηματοδότηση στοχευμένων μεταφορών και πράσινων επενδύσεων.