Γιατί πρέπει να κερδίσει η Ουκρανία;

Όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν διέταξε τα ρωσικά στρατεύματα να εισβάλουν στην Ουκρανία δεν ήταν ο μόνος που πίστευε ότι η νίκη του θα ήταν γρήγορη. Αναλυτές στη Δύση πίστευαν, επίσης, ότι το Κίεβο, η πρωτεύουσα της Ουκρανίας, θα έπεφτε εντός 72 ωρών. Η γενναιότητα και εφευρετικότητα που επέδειξε ο ουκρανικός λαός άλλαξαν τα δεδομένα. Καθώς μπαίνουμε στην έκτη εβδομάδα του των εχθροπραξιών, η πλευρά που «φλερτάρει» με τη νίκη δεν είναι η Ρωσία, αλλά η Ουκρανία – και μία τέτοια νίκη θα αναδιαμόρφωνε τον χάρτη ασφαλείας της Ευρώπης.

Μιλώντας στον Economist, στο Κίεβο, στις 25 Μαρτίου, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, εξήγησε πώς η λαϊκή εξουσία είναι το μυστικό της αντίστασης της Ουκρανίας και γιατί ο πόλεμος μετατοπίζεται υπέρ του έθνους. «Πιστεύουμε, πραγματικά, ότι θα κερδίσουμε», δήλωσε. «Εδώ είναι το σπίτι μας, η γη μας, η ανεξαρτησία μας. Είναι απλά θέμα χρόνου».

Το πεδίο μάχης έχει αρχίσει να επιβεβαιώνει τα λεγόμενα του προέδρου. Μετά από αρκετές εβδομάδες στασιμότητας του ρωσικού στρατού, οι ουκρανικές δυνάμεις ξεκίνησαν να αντεπιτίθενται. Στις 29 Μαρτίου, η Ρωσία δήλωσε ότι θα «μειώσει σημαντικά» την εκστρατεία της στα βόρεια της χώρας. Η υποχώρηση του ρωσικού στρατού μπορεί κάλλιστα να είναι μόνο τακτική, αλλά η Ρωσία παραδέχτηκε, στην πραγματικότητα ότι, μέχρι στιγμής, δεν μπορεί να προβεί στην κατάληψη του Κιέβου.

Ωστόσο, μεγάλο μέρος της Ουκρανίας παραμένει σε ρωσικά χέρια, μεταξύ των οποίων κι ένα κομμάτι γης στη νότια ακτή που οι Ρώσοι, σήμερα, ισχυρίζονται ότι ήταν εξαρχής ο βασικός τους στόχος. Η περικύκλωση είναι η «αχίλλειος πτέρνα» του ουκρανικού στρατού, στην περιοχή Ντονμπάς. Κανείς δεν πρέπει να υποτιμά τη δύναμη πυρός της Ρωσίας. Ακόμα κι αν οι δυνάμεις της Ρωσίας εξαντληθούν και αποθαρρυνθούν, μπορούν να συνεχίσουν δυναμικά την πορεία τους. Νίκη για την Ουκρανία σημαίνει να διατηρεί ανέπαφες τις ταξιαρχίες του Ντονμπάς και να τις χρησιμοποιήσει ώστε να αρνηθεί στη Ρωσία ένα ασφαλές έδαφος στις κατεχόμενες περιοχές.

Γι’ αυτό, είπε ο Ζελένσκι, η Δύση πρέπει να επιβάλει αυστηρότερες κυρώσεις στη Ρωσία και να προμηθεύσει περισσότερα όπλα, μεταξύ των οποίων αεροσκάφη και άρματα μάχης. Οι κυρώσεις έχουν ως στόχο την αποδυνάμωση της Ρωσίας, ώστε να μην μπορεί να συνεχίσει τον πόλεμο. Τα όπλα βοηθούν την Ουκρανία να επανακτήσει εδάφη. Ωστόσο, οι χώρες του ΝΑΤΟ αρνούνται να του δώσουν αυτό που θέλει. Όλα όσα διακυβεύονται, τόσο για τη Δύση όσο και για την Ουκρανία, προδίδουν μία κατακριτέα αποτυχία του στρατηγικού οράματος.

Ενδεχόμενη αποφασιστική νίκη της Ουκρανίας θα αποθάρρυνε, μελλοντικά, την πιθανότητα νέας ρωσικής εισβολής. Όσο πιο αποφασιστικά μπορέσει η Ουκρανία να απομακρύνει τον ρωσικό στρατό από τα εδάφη της, τόσο περισσότερο θα μπορέσει να αντισταθεί σε συμβιβασμούς που θα μπορούσαν να βλάψουν την ειρήνη. Ενδεχόμενη νίκη θα ήταν η τέλεια ευκαιρία να δημιουργηθεί ένα μεταπολεμικό δημοκρατικό κράτος, το οποίο δεν θα έχει διαφθαρεί σημαντικά από τους ολιγάρχες και τη ρωσική εισβολή.

Τα οφέλη για τη Δύση θα ήταν, επίσης, σημαντικά. Η Ουκρανία δεν θα κατάφερνε μόνο να δώσει νέα πνοή στον σκοπό της δημοκρατίας, αλλά θα ενίσχυε και την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Κατά τα 300 χρόνια ιμπεριαλισμού, η Ρωσία βρίσκεται επανειλημμένα σε πόλεμο στην Ευρώπη. Μερικές φορές, όπως συνέβη με την Πολωνία και τη Φινλανδία, η Ρωσία είχε τον ρόλο του εισβολέα. Άλλες φορές, όπως συνέβη με τη ναζιστική Γερμανία και τη ναπολεόντειο Γαλλία, η Ρωσία θεωρήθηκε θανατηφόρος απειλή και έπεσε η ίδια θύμα επιθετικότητας.

Μια ισχυρή, δημοκρατική Ουκρανία θα ανέτρεπε τον επεκτατισμό της Ρωσίας – επειδή τα σύνορά της θα ήταν ασφαλή. Βραχυπρόθεσμα, κάποιος θυμωμένος, ηττημένος δικτάτορας θα παρέμενε στο Κρεμλίνο, αλλά, τελικά, η Ρωσία, ακολουθώντας το παράδειγμα της Ουκρανίας, είναι περισσότερο πιθανό να λύσει τα προβλήματά της με μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της, παρά μέσω  περιπετειών στο εξωτερικό της. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το ΝΑΤΟ δεν θα επηρεαζόταν σημαντικά από τους προϋπολογισμούς και τη διπλωματία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν πιο εύκολα να επικεντρωθούν στον αυξανόμενο ανταγωνισμό που αντιμετωπίζουν με την Κίνα.

Δυστυχώς, όμως, μεγάλο μέρος της Δύσης φαίνεται να μην έχει συνειδητοποιήσει αυτή την ιστορική ευκαιρία. Η Αμερική, εντούτοις, ηγείται των εξελίξεων, ακριβώς όπως πρέπει, ακόμη κι αν άσκησε βέτο στην αποστολή αεροσκαφών στην Ουκρανία. Ωστόσο, η Γερμανία αντιμετωπίζει βραχυπρόθεσμα τις κυρώσεις, εξισορροπώντας τις πιέσεις των συμμάχων της και της κοινής γνώμης κατά της διατήρησης των εμπορικών της δεσμών με τη Ρωσία, η οποία παρέχει στη Γερμανία σημαντικό μέρος του πετρελαίου της και του φυσικού της αερίου. Ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, αναφέρει ότι εκφράζει την άποψη όλων των δυτικών συμμάχων, όταν υποστηρίζει ότι η προμήθεια βαρέος οπλισμού στην Ουκρανία θα τους μετέτρεπε σε «συνεταίρους». Ο Ζελένσκι κατηγορεί τις εν λόγω χώρες της Δύσης, λέγοντας ότι είναι είτε κοντόφθαλμες είτε δειλές. Έχει δίκιο.

Η Γερμανία ενδεχομένως αμφιβάλλει για το εάν θα μπορέσει η Ουκρανία μπορεί να αφήσει πίσω της το μετασοβιετικό της παρελθόν. H αλήθεια είναι ότι, μετά τις διαδηλώσεις στη Μαϊντάν, οι οποίες εδραίωσαν, το 2014, τη δημοκρατία στη χώρα, η Ουκρανία δεν μπόρεσε να εξαλείψει τη διαφθορά και να αντιμετωπίσει την πολιτική αδράνεια εντός των συνόρων της. Και αφού χτυπήθηκε από το ρωσικό πυροβολικό, η οικονομία της Ουκρανίας πρόκειται να καταστραφεί. Ωστόσο, εάν η ΕΕ αρχίσει τις διεργασίες για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, θα καταστήσει σαφές ότι, αυτή τη φορά, όλα είναι διαφορετικά. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει μεγάλη επιτυχία για την ΕΕ από την επίτευξη του στόχου αποστολής της, την εδραίωση της ειρήνης σε μία ήπειρο που έχει καταστραφεί από τον πόλεμο.

Η υιοθέτηση των κανόνων της ΕΕ στην Ουκρανία είναι μία διαδικασία χρονοβόρα που θα απαιτήσει αρκετή γραφειοκρατία Υπάρχει, όμως, ο κίνδυνος οι Βρυξέλλες να καθυστερήσουν την ένταξη της Ουκρανίας, λέγοντας ότι η Ευρώπη επιθυμεί την ένταξή της. Αντ’ αυτού, όμως, η ΕΕ θα πρέπει να υποδεχθεί με ανυπομονησία την Ουκρανία, όπως ακριβώς και η ανατολική Ευρώπη έγινε ευπρόσδεκτη στους κόλπους της ΕΕ, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αυτό απαιτεί γενναιόδωρη οικονομική βοήθεια για την ανοικοδόμηση της οικονομίας, πολιτική στήριξη και υπομονή.

Η άλλη ανησυχία είναι αυτή που εκφράζει ο Μακρόν: το ΝΑΤΟ θα προκαλέσει τη Ρωσία. Από την αρχή του πολέμου, όταν ο Πούτιν αναφέρθηκε σε «συνέπειες… που δεν έχετε ξαναδεί στη ζωή σας», υπαινίχθηκε ότι το ενδεχόμενο εμπλοκής της Δύσης στον πόλεμο θα μπορούσε να οδηγήσει στη χρήση πυρηνικών όπλων. Συνεπώς, η Δύση έπραξε πολύ σωστά όταν ξεκαθάρισε ότι το ΝΑΤΟ δεν θα πολεμήσει τις ρωσικές δυνάμεις – διότι, αν το κάνει, ο πόλεμος θα ξεφύγει από τον έλεγχο, και θα έχει καταστροφικές συνέπειες.

Παράλληλα, όμως, το να «γυρίσουμε την πλάτη μας» στις πυρηνικές απειλές του Πούτιν, ενέχει, επίσης, κινδύνους. Το να μην στείλουμε την αναγκαία βοήθεια στη Ουκρανία θα μπορούσε να βοηθήσει τη Ρωσία στο εγχείρημά της να επιβάλει ένα ασταθές – και συνεπώς προσωρινό- καθεστώς ειρήνης στη χώρα. Θα είναι σαν ένας τρόπος επιβράβευσης των απειλών του Πούτιν, ο οποίος θα αρχίσει να οργανώνει την επόμενη επίθεσή του. Αντίθετα, η παροχή ισχυρότερων όπλων και κυρώσεων θα σηματοδοτούσαν μια αλλαγή στο βαθμό της βοήθειας, αλλά όχι στο είδος της. Και αυτή την εβδομάδα, αντιμέτωπη με την επιτυχία της Ουκρανίας, η Ρωσία διέκοψε την εκστρατεία της στο βορρά, αντί να την κλιμακώσει. Για όλους αυτούς τους λόγους, η καλύτερη αποτροπή είναι να αντισταθεί το ΝΑΤΟ στην συγκαλυμμένη απειλή του Πούτιν και να καταστήσει σαφές ότι μια πυρηνική ή χημική θηριωδία θα οδηγούσε στην απόλυτη απομόνωση της Ρωσίας.

«Ανοίξτε τα μάτια σας»

Η σύγκρουση είναι απρόβλεπτη. Η ιστορία είναι γεμάτη με πολέμους, που θα έπρεπε να ήταν σύντομοι, αλλά, τελικά, διήρκησαν χρόνια. Η Ουκρανία κέρδισε την πρώτη φάση του πολέμου, απλώς επιβιώνοντας. Τώρα θα πρέπει να προχωρήσει, και, για αυτό τον λόγο, ο Ζελένσκι χρειάζεται ακόμη περισσότερη βοήθεια από τους δυτικούς. Θα ήταν απαίσιο, όμως, η έλλειψη φαντασίας και η αποτυχία της προνοητικότητας των ευρωπαϊκών κρατών να αποτελούσε τροχοπέδη στην επίτευξη της «καλής ειρήνης» και στο να αποφευχθεί η «κακή».