Θα χαλαρώσει ο πόλεμος της Ουκρανίας τις εντάσεις ΗΠΑ-Κίνας;

Project Syndicate

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει φέρει την Κίνα σε δύσκολη θέση. Ως φίλη τόσο της Ρωσίας όσο και της Ουκρανίας, η Κίνα δεν επιθυμεί να διαλέξει πλευρά. Αντίθετα, η συμβατική κινεζική σοφία υπαγορεύει ότι, όταν δύο φίλοι τσακώνονται μεταξύ τους, ο πρωταρχικός στόχος πρέπει να είναι ο τερματισμός της σύγκρουσης μέσω διαμεσολάβησης. Ενώ η ισορροπημένη στάση της Κίνας έχει προκαλέσει κάποιες υποψίες, θα μπορούσε να καταλήξει στο να επισπεύσει το τέλος του πολέμου – και να μειώσει τις εντάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, δυτικοί παρατηρητές τόνισαν τη φαινομενικά φιλική προς το Κρεμλίνο στάση της Κίνας, η οποία αντικατοπτρίζεται στην άρνηση των Κινέζων αξιωματούχων να χρησιμοποιήσουν τη λέξη «εισβολή» για να περιγράψουν την επιθετικότητα της Ρωσίας στην Ουκρανία, την κατηγορία τους ότι οι ενέργειες του ΝΑΤΟ ώθησαν τις εντάσεις Ρωσίας – Ουκρανίας στο «σημείο θραύσης», και στην κριτική τους για τις δυτικές κυρώσεις. Αλλά οι Δυτικοί έδωσαν λιγότερη προσοχή στις επανειλημμένες εκκλήσεις της Κίνας προς όλες τις χώρες να σέβονται η μία την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της άλλης –μια σαφή, αν και έμμεση, μομφή κατά της Ρωσίας– αλλά και στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ουκρανία.

Στην πραγματικότητα, η Δύση φαινόταν πρόθυμη να υποθέσει ότι η Κίνα –η οποία συνήψε συμφωνία συνεργασίας με τη Ρωσία μόλις τρεις εβδομάδες πριν από την εισβολή– ήταν στο πλευρό της Ρωσίας. Στις 13 Μαρτίου, μια ημέρα πριν από τη συνάντηση με τον Κινέζο ομόλογό του, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν προειδοποίησε ότι η Κίνα «οπωσδήποτε» θα αντιμετωπίσει συνέπειες εάν παρείχε στρατιωτική βοήθεια στη Ρωσία ή βοηθούσε τη χώρα να αποφύγει τις δυτικές κυρώσεις.

Ωστόσο, η επτάωρη συνάντηση του Σάλιβαν με τον ανώτερο Κινέζο σύμβουλο εξωτερικής πολιτικής Γιανγκ Τζιετσί δεν ήταν τόσο ανταγωνιστική όσο θα περίμενε κανείς. Ο Γιανγκ επανέλαβε τη θέση της Κίνας να προωθήσει τις ειρηνευτικές συνομιλίες, ώστε η σύγκρουση να τερματιστεί το συντομότερο δυνατό. Την επόμενη μέρα, ο εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Ζάο Λιτζιάν επανέλαβε τις δηλώσεις του Γιανγκ, σημειώνοντας ότι η Κίνα είναι «εντελώς αντικειμενική, αμερόληπτη και εποικοδομητική».

Το ίδιο μήνυμα κυριάρχησε στην εικονική συνάντηση του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν λίγες μέρες αργότερα. Ο Σι περιέγραψε τη λύπη της Κίνας που είδε τη Ρωσία και την Ουκρανία να καταφεύγουν σε στρατιωτικά μέσα για να επιλύσουν τις διαφωνίες τους και εξέφρασε την ελπίδα του ότι η Κίνα και οι ΗΠΑ θα συνεργαστούν για την αποκατάσταση της ειρήνης.

Υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι οι ΗΠΑ γίνονται πιο δεκτικές στη θέση της Κίνας. Μετά τη συνάντηση Μπάιντεν – Σι, ο Λευκός Οίκος μαλάκωσε τη γλώσσα του, σημειώνοντας ότι ο Μπάιντεν είχε «περιγράψει τις συνέπειες και τις επιπτώσεις» εάν η Κίνα παρείχε «υλική υποστήριξη» στη Ρωσία και «υπογράμμισε την υποστήριξή του για μια διπλωματική επίλυση της κρίσης». Επιπλέον, οι δύο ηγέτες «συμφώνησαν στη σημασία της διατήρησης ανοιχτών γραμμών επικοινωνίας» προκειμένου να «διαχειριστούν τον ανταγωνισμό» μεταξύ των χωρών τους.

Μετά τη συνάντηση, η Κίνα πρόσφερε στις ΗΠΑ περαιτέρω στοιχεία για τη δέσμευσή της στην ουδετερότητα, ανακοινώνοντας έναν ακόμη γύρο ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ουκρανία. Και ο πρεσβευτής της Κίνας στις ΗΠΑ Κιν Γκανγκ, εξήγησε ότι, ενώ η Κίνα παραμένει προσηλωμένη στη φιλία της «χωρίς όρια» με τη Ρωσία, έχει ένα βασικό όριο: σεβασμό στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Από την αμερικανική πλευρά, ο Εμπορικός Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ επανέφερε 352 εξαιρέσεις προϊόντων από κινεζικές εξαγωγές στους δασμούς του «Εδάφιου 301»,  οι οποίες είχαν λήξει. Ενώ ο αριθμός είναι μικρότερος από το αναμενόμενο – 549 εξαιρέσεις ήταν επιλέξιμες – πολλοί αναλυτές της αγοράς το ερμήνευσαν ως χειρονομία καλής θέλησης. Και, σε ακόμα καλύτερα νέα για τις αγορές, οι ρυθμιστικές αρχές της Κίνας και των ΗΠΑ φαίνεται ότι θα σημειώσουν πρόοδο προς μια συμφωνία σχετικά με τις επιθεωρήσεις ελέγχου των ΗΠΑ σε κινεζικές εταιρείες εισηγμένες στο χρηματιστήριο των ΗΠΑ.

Η Κίνα αντιτίθεται εδώ και καιρό στις απαιτήσεις των ΗΠΑ να επανεξετάσουν τα λογιστικά στοιχεία των κινεζικών εταιρειών, από φόβο ότι οι εταιρείες θα αναγκαστούν να αποκαλύψουν ευαίσθητες πληροφορίες. Ωστόσο, οι κινεζικές ρυθμιστικές αρχές έχουν σηματοδοτήσει μια νέα προθυμία να κάνουν κάποιες παραχωρήσεις για να αποτρέψουν τη διαγραφή κινεζικών εταιρειών, μεταξύ άλλων δίνοντας οδηγίες σε μεγάλες εταιρείες να προετοιμαστούν για περισσότερες αποκαλύψεις σε ελέγχους. Η αγορά χαιρέτισε αυτή τη μετατόπιση, δίνοντας ώθηση στις κινεζικές μετοχές.

Τέτοιες ενέργειες δύσκολα προαναγγέλλουν το τέλος του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας. Οι ΗΠΑ παραμένουν πεπεισμένες ότι η Κίνα έχει εξαπατήσει τη Δύση –η οποία υποστήριζε εδώ και καιρό την οικονομική της άνοδο– εφαρμόζοντας αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως η αναγκαστική μεταφορά τεχνολογίας. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε προσπάθεια του Μπάιντεν να αμβλύνει τη σκληρή πολιτική για την Κίνα που κληρονόμησε από τον προκάτοχό του, Ντόναλντ Τραμπ, είναι πιθανό να αντιμετωπίσει σημαντικούς πολιτικούς περιορισμούς. Η Κίνα, από την πλευρά της, επιμένει ότι οι ΗΠΑ ακολουθούν άδικα μια πολιτική περιορισμού που ισοδυναμεί με προδοσία της μακροχρόνιας οικονομικής εταιρικής σχέσης των δύο χωρών.

Αυτές οι πεποιθήσεις έχουν θέσει και τις δύο πλευρές σε αμυντική στάση. Αυτό που καμία πλευρά δεν αναγνωρίζει είναι ότι πολλοί από τους φόβους τους είναι αβάσιμοι, τροφοδοτούνται από θυμό και δυσπιστία, αντί να αντανακλούν γνήσιες απειλές.

Σε αυτό το πλαίσιο, η αποκατάσταση των ειρηνικών και εποικοδομητικών σινοαμερικανικών σχέσεων πρέπει να γίνει σταδιακά, υποστηριζόμενη από τη σταθερή ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης. Όπως λέει η κινεζική αρχή, «πάγος πάχους ενός μέτρου δεν σχηματίζεται μόνο μέσα μια κρύα μέρα».

Όπως έχουμε ήδη αρχίσει να βλέπουμε, ωστόσο, ο πόλεμος της Ουκρανίας μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση και διατήρηση των προϋποθέσεων για μια αλλαγή στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας και οι πρόσφατες κινήσεις ενδέχεται να αποτελέσουν σημείο καμπής, τουλάχιστον στον οικονομικό τομέα.

Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν μπορεί να δικαιολογηθεί – και η Κίνα δεν έχει προσπαθήσει να το κάνει. Αντίθετα, η ανθρωπιστική βοήθεια της Κίνας προς την Ουκρανία, μαζί με την επιμονή της στον σεβασμό της εθνικής κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας, ισοδυναμούν με σιωπηρή συμφωνία με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους ότι ο πόλεμος πρέπει να τερματιστεί και η κυριαρχία και η ανεξαρτησία της Ουκρανίας να διατηρηθούν. Ενώ η σχέση ΗΠΑ-Κίνας έχει πολύ δρόμο να διανύσει, ο πόλεμος της Ουκρανίας υπενθύμισε και στις δύο πλευρές ότι έχουν κοινό συμφέρον για την ειρήνη και την οικονομική δέσμευση.

Ο Yang Yao είναι καθηγητής στο China Center for Economic Research και στην Εθνική Σχολή Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου