Τράπεζα της Ελλάδος: Η Ευρώπη μπροστά σε νέες, μεγάλες προκλήσεις

Η στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 φέρνει την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και όλο τον δυτικό ανεπτυγμένο κόσμο αντιμέτωπους με τη μεγαλύτερη ίσως πρόκληση από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η πολεμική σύγκρουση έχει απρόβλεπτες συνέπειες όχι μόνο για την παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομία, αλλά και για τη γεωπολιτική σταθερότητα, την ασφάλεια, την ειρήνη και τη συνεργασία διεθνώς. Αυτό επισημαίνεται στην έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), προσθέτοντας ακόμη ότι ο πόλεμος αυτός ενεργοποιεί τεκτονικές πολιτικές ανακατατάξεις και καθιστά αναγκαία την άμεση επικαιροποίηση της αρχιτεκτονικής της ασφάλειας της ΕΕ, καθώς και την υπεράσπιση των ευρωπαϊκών αξιών και θεσμών.

Δείτε εδώ ολόκληρη την έκθεση

Η προτεραιότητα

Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στην έκθεσή του ο διοικητής της ΤτΕ στην προστασία της ευρωπαϊκής οικονομίας, προκειμένου να μετριαστούν οι επιπτώσεις από τη νέα αυτή διαταραχή και να μη διακοπεί η πορεία ανάκαμψης, η οποία, όπως σημειώνει, αποτελεί κύρια προτεραιότητα της τρέχουσας οικονομικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το μέγεθος και η διάρκεια των επιπτώσεων εξαρτώνται από την εξέλιξη του πολέμου, τον αντίκτυπο των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί, τα πιθανά περαιτέρω μέτρα και τον τρόπο αντίδρασης της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.

Η ρήξη στις σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία θα επηρεάσει αναπόφευκτα για μεγάλο χρονικό διάστημα πολλούς τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας, ιδίως σε ζητήματα ενέργειας, άμυνας και ασφάλειας, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η μεγαλύτερη προσφυγική κρίση μετά το 2015, που είναι όμως ενδοευρωπαϊκή αυτή τη φορά. Ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας κορυφώνει τις γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ αφενός και της Ρωσίας αφετέρου.

Συνιστά μια νέα, πολύ μεγάλη, εξωγενή διαταραχή για τις οικονομίες των κρατών-μελών της ΕΕ, η οποία πλήττει άμεσα την πλευρά της προσφοράς και, μέσω των δευτερογενών επιδράσεων, επηρεάζει και τη συνολική ενεργό ζήτηση, υπογραμμίζεται.

Επήλθε σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη στιγμή, καθώς οι οικονομίες παγκοσμίως μόλις εξέρχονταν από τη διετή υγειονομική κρίση και τη συνακόλουθη σφοδρή υφεσιακή διαταραχή. Η πολεμική σύγκρουση, πέρα από το ανυπολόγιστο ανθρώπινο κόστος, διαχέει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο στην οικονομία της ευρύτερης περιοχής, αλλά και στην παγκόσμια οικονομία. Ενδυναμώνει τις ήδη έντονες πληθωριστικές πιέσεις μέσω της περαιτέρω αύξησης των τιμών της ενέργειας και ενός νέου κύματος ανατιμήσεων με μεσοπρόθεσμο χαρακτήρα στα βιομηχανικά μέταλλα και τα βασικά καταναλωτικά αγαθά, κυρίως στην αλυσίδα προσφοράς τροφίμων, κλονίζει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και των καταναλωτών και διαταράσσει το διεθνές εμπόριο και το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Οπισθοδρομεί η παγκοσμιοποίηση

Η παγκοσμιοποίηση στην ουσία οπισθοδρομεί, τονίζεται στην έκθεση. Αποτέλεσμα είναι η επιβράδυνση της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας οικονομίας και η άνοδος των τιμών και των επιτοκίων.

Όσον αφορά την ευρωπαϊκή οικονομία, άμεση επίπτωση είναι η παγίωση των πληθωριστικών πιέσεων σε υψηλότερο επίπεδο και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι αρχικά αναμενόταν. Ο πόλεμος και οι συνακόλουθες οικονομικές κυρώσεις προκαλούν εκτίναξη των ήδη υψηλών τιμών της ενέργειας, με δεδομένη την πολύ μεγάλη ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία, αλλά και των τιμών των βιομηχανικών μετάλλων και των τροφίμων. Μέσω της μετακύλισης του αυξημένου κόστους παραγωγής και μεταφοράς στις τελικές τιμές, τροφοδοτείται ο γενικός πληθωρισμός, που επιδρά αρνητικά στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών. Η περικοπή της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών και η μειωμένη κερδοφορία των επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με την αυξημένη αβεβαιότητα των επενδυτών με κίνδυνο ματαίωσης ή αναβολής επενδυτικών αποφάσεων, οδηγούν σε επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης.

Ο νέος κίνδυνος μετά την πανδημία

Με άλλα λόγια, ενόσω οι ευρωπαϊκές χώρες σταδιακά εξέρχονται από την πανδημία, βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα νέο κίνδυνο, τον κίνδυνο του πληθωρισμού. Η συνεχιζόμενη μεγάλη άνοδος των τιμών της ενέργειας και των πρώτων υλών, καθώς και οι δράσεις που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων που έχει θέσει η ΕΕ για την πράσινη μετάβαση, ενδέχεται να οδηγήσουν σε πιέσεις για αυξήσεις στους ονομαστικούς μισθούς για τη διαφύλαξη της αγοραστικής δύναμης του εισοδήματος των νοικοκυριών. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε παγίωση των πληθωριστικών πιέσεων και προσδοκιών, η οποία, σε συνδυασμό με την υψηλή αβεβαιότητα, αναδεικνύεται ο σημαντικότερος βραχυπρόθεσμος κίνδυνος για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Το στοίχημα

Επομένως, καταλήγει η έκθεση, το κύριο στοίχημα της οικονομικής πολιτικής σήμερα είναι πώς θα αποτραπεί η μετατροπή ενός συγκυριακού πληθωρισμού σε δομικό, που θα προκαλούσε στασιμοπληθωριστικές πιέσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, και πώς θα περιοριστούν οι αρνητικές επιπτώσεις στην αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και στην κερδοφορία των επιχειρήσεων ώστε να μην υπονομευθεί η προϊούσα οικονομική ανάκαμψη.