Ουκρανία: Καταδικασμένες να αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις Κιέβου – Μόσχας για ειρήνη; – Τι διδάσκει η ιστορία

Τόσο ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι όσο και ο Ντμίτρο Κουλέμπα τις τελευταίες ώρες έχουν τονίσει ότι οι συνομιλίες με τη Ρωσία βαδίζουν σε τεντωμένο σκοινί.

Και ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας τόνισαν ότι το τι θα γίνει με τις διαπραγματεύσεις θα εξαρτηθεί από την κατάσταση στη Μαριούπολη.

Θυμίζουμε ότι πριν από πέντε ημέρες ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν εξαφάνισε πολλές από τις ελπίδες για μια επικείμενη ειρηνευτική συμφωνία στις 12 Απριλίου, όταν δήλωσε ότι οι συνομιλίες «επέστρεψαν και πάλι σε μια αδιέξοδη κατάσταση για εμάς».

Τι δείχνει η ιστορία αντίστοιχων διαπραγματεύσεων

Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε Ουκρανία και Ρωσία απασχολούν τον διεθνή Τύπο με το theconversation.com να έχει ζητήσει από τον ειδικό πάνω στο ζήτημα, Άντριου Μπλουμ να εκτιμήσει κατά πόσο αυτές μπορεί να οδηγήσουν στην ειρήνη.

Αρχικά, ο ίδιος θυμίζει ότι όπως είπε κάποτε ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ, Γιτζάκ Ράμπιν: «Δεν κάνεις ειρήνη με τους φίλους. Την κάνεις με πολύ δυσάρεστους εχθρούς».

Οι ειρηνευτικές συνομιλίες είναι πάντα ένα πολύπλοκο μείγμα στρατηγικού υπολογισμού και ανθρώπινου συναισθήματος, σημειώνει ο αναλυτής του Kroc Institute for Peace and Justice.

Με βάση την εικοσαετή εμπειρία του απαντάει σε πέντε βασικές ερωτήσεις σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε εμπόλεμα κράτη.

Πόσο συχνά αποτυγχάνουν οι συνομιλίες και γιατί;

Τις περισσότερες φορές.

Μεταξύ 1946 και 2005, μόνο 39 από τις 288 συγκρούσεις, δηλαδή το 13,5%, κατέληξαν σε ειρηνευτική συμφωνία, σύμφωνα με μια ερευνητική πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου της Ουψάλα στη Σουηδία. Οι υπόλοιπες έληξαν με νίκη της μιας πλευράς ή με τερματισμό των συγκρούσεων χωρίς ειρηνευτική συμφωνία ή νίκη.

Αλλά ακόμη και όταν τα αντιμαχόμενα μέρη αποτυγχάνουν να καταλήξουν σε ειρηνευτική συμφωνία, οι συνομιλίες μπορούν να μειώσουν τις απώλειες αμάχων μέσω προσωρινής κατάπαυσης του πυρός ή της δημιουργίας ανθρωπιστικών διαδρόμων για την παράδοση προμηθειών ή την εκκένωση αμάχων.

Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι ακόμη και οι αποτυχημένες ειρηνευτικές συμφωνίες μειώνουν την ένταση των μελλοντικών συγκρούσεων.

Πόσο χρήσιμες μπορεί να είναι οι συνομιλίες όταν οι μάχες συνεχίζονται;

Πολύ.

Οι ειρηνευτικές συνομιλίες μπορούν να δημιουργήσουν τα θεμέλια για μια ενδεχόμενη συμφωνία για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Μπορούν επίσης να μειώσουν τις επιπτώσεις στις κοινωνίες.

Από την εμπειρία μου, οι διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός συχνά διεξάγονται κατά τη διάρκεια μιας έξαρσης της βίας. Αυτή η βία μπορεί να δώσει ώθηση για τη μείωση των συγκρούσεων στο μέλλον.

Εάν τα αντιμαχόμενα μέρη συμφωνήσουν σε κατάπαυση του πυρός και τηρήσουν τη συμφωνία αυτή, μπορούν να αποφευχθούν απώλειες και από τις δύο πλευρές. Μπορούν επίσης να δημιουργήσουν ένα αρχικό θεμέλιο εμπιστοσύνης που μπορεί να διευκολύνει τον δρόμο για πιο δύσκολες διαπραγματεύσεις.

Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στα Όρη Νούμπα στο Σουδάν, για παράδειγμα, πιστώνεται ότι βοήθησε στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης που επέτρεψε τη διεξαγωγή ευρύτερων και πιο ουσιαστικών ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ βορρά και νότου, αρχής γενομένης από το 2002.

Μπορούν επίσης να επιτευχθούν στενές συμφωνίες που συμβάλλουν στον τερματισμό της βίας και στη διάσωση ζωών. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα το 2008-2009, για παράδειγμα, ενώ δεν υπήρξε συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, το Ισραήλ άνοιξε έναν ανθρωπιστικό διάδρομο για να μπορέσει να παραδοθεί σωτήρια βοήθεια στους αμάχους.

Είναι κρίσιμο ότι οι ειρηνευτικές συνομιλίες κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν είναι κάτι που τα αντιμαχόμενα μέρη κάνουν ως εναλλακτική λύση στη μάχη. Είναι μια στρατηγική, που χρησιμοποιείται παράλληλα με τις μάχες, για την επίτευξη των στόχων τους.

Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα κατά τη διάρκεια των συνομιλιών;

Υπάρχουν πολλά.

Η μεγαλύτερη πρόκληση για τις ειρηνευτικές συνομιλίες είναι η βία που σχετίζεται με τις συγκρούσεις και ο θυμός και η δυσπιστία που δημιουργεί μεταξύ των διάφορων αντιμαχόμενων μερών. Οι διαπραγματευτές πρέπει να κάθονται απέναντι από εκείνους που πιστεύουν ότι έχουν σκοτώσει τους γιους και τις κόρες τους.

Η βία στον πόλεμο της Ουκρανίας είναι διάχυτη και εκτεταμένη, πλήττοντας τόσο τους στρατιώτες όσο και τους αμάχους. Στην Ουκρανία, περισσότεροι από 1.842 άμαχοι έχουν σκοτωθεί από τις ρωσικές δυνάμεις, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ. Ο πραγματικός αριθμός των νεκρών αμάχων είναι πιθανότατα πολύ υψηλότερος.

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν επιτακτικοί, στρατηγικοί λόγοι για να διαπραγματευτούμε.

Τις περισσότερες φορές, όμως, η μία πλευρά πιστεύει ότι κερδίζει και δεν έχει κίνητρο να διαπραγματευτεί. Στο Αφγανιστάν, για παράδειγμα, οι Ταλιμπάν αποσύρθηκαν από τις ειρηνευτικές συνομιλίες το 2021, καθώς σημείωναν σημαντικά στρατιωτικά κέρδη και οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ανακοινώσει ότι θα αποσύρουν τα στρατεύματά τους.

Τι φέρνουν οι διαπραγματευτές στο τραπέζι των συνομιλιών;

Ένα αδιέξοδο που πλήττει και τις δύο πλευρές μπορεί να φέρει διαφορετικά μέρη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Και οι δύο πλευρές συνειδητοποιούν ότι ζημιώνονται από το status quo, αλλά γνωρίζουν επίσης ότι δεν μπορούν να νικήσουν την άλλη πλευρά στρατιωτικά. Οι διαπραγματεύσεις είναι τότε ένας λογικός δρόμος προς τα εμπρός.

Μόλις βρεθούν στο τραπέζι, οι διαπραγματευτές, συχνά με την υποστήριξη ουδέτερων διαμεσολαβητών, εργάζονται για να καταλήξουν σε κάποια εκδοχή λύσης με την οποία και οι δύο θα αισθάνονται ότι έχουν κερδίσει κάτι. Ένας βασικός στόχος είναι η δημιουργία συμφωνιών που δημιουργούν ένα είδος αμοιβαίου κέρδους.

Οι διαπραγματευτές πρέπει όχι μόνο να επιτύχουν μια συμφωνία αλλά και να την «πουλήσουν» σε μια κοινωνία που είναι θυμωμένη, τραυματισμένη και θρηνεί.

Αυτός είναι ένας μόνο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να συμμετέχουν στις ειρηνευτικές συνομιλίες όλα τα είδη των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, των οργανωτών της κοινότητας και των διαφορετικών εθνοτικών ηγετών. Η συμπερίληψή τους σημαίνει ότι η δημόσια αποδοχή της ειρηνευτικής συμφωνίας αυξάνεται καθώς προχωρούν οι διαπραγματεύσεις.

Αλλά το πιο συνηθισμένο μοντέλο – όπως στην περίπτωση των συνομιλιών στην Ουκρανία και τη Ρωσία – εξακολουθεί να είναι να διαπραγματεύονται μια συμφωνία λίγοι εκλεκτοί άνδρες και μόνο στη συνέχεια να προσπαθούν να την «πουλήσουν» στις βασικές εκλογικές ομάδες στην πατρίδα τους. Οι αυταρχικοί ηγέτες χρειάζονται ακόμη και υποστήριξη για τις ειρηνευτικές συμφωνίες, έστω και μόνο από τον στρατό για να αποφύγουν ένα πραξικόπημα.