![Γιατί η Βιοστατιστική είναι πιο σημαντική από ποτέ](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2022/04/biostatistics-resource-service-request-tile.jpg)
Γράφουν οι Παναγιώτης Δημητρακόπουλος και Γιώργος Κόκκορης*
Οι αριθμοί δεν μπορούν να μιλήσουν για τους εαυτούς τους. Μιλάμε εμείς για αυτούς. Εμείς τους δίνουμε νόημα. Αυτό ισχυρίζεται ο αμερικανός στατιστικός Nate Silver στο βιβλίο του The Signal and the Noise. Χρησιμοποιούμε λοιπόν την επιστήμη της Στατιστικής για να απαντήσουμε ερωτήματα που εμφανίζονται όταν προσπαθούμε να αναλύσουμε δεδομένα -τους αριθμούς που λέει ο Silver – για να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο. Πρόσφατα τέτοια ερωτήματα στον ευρύτερο χώρο των βιολογικών επιστημών, περιλαμβάνουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων και των φαρμάκων που αναπτύχθηκαν για την αντιμετώπιση του SARS-CoV-2, την επίδραση της βιολογικής ποικιλότητας στη λειτουργία των φυσικών οικοσυστημάτων και άλλα τέτοια.
Βικτωριανές «ρίζες»
Η εφαρμογή των στατιστικών μεθόδων στη μελέτη βιολογικών ζητημάτων – πέραν αυτών της ανθρωπολογίας – έχει τις απαρχές της στις εργασίες του Sir Francis Galton, ενός άγγλου πολυμαθούς της βικτωριανής εποχής. O Galton ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για ζητήματα που σχετίζονται με την κληρονομικότητα. Το θεωρητικό του αυτό ενδιαφέρον μπόρεσε να μετουσιωθεί σε πράξη με την ευκαιρία που του έδωσε ο εξάδελφός του, Κάρολος Δαρβίνος. Εκείνη την εποχή, ο μεγάλος εξελικτικός βιολόγος πρότεινε τη θεωρία της κληρονομικότητας των επίκτητων χρήσιμων μεταβολών, που ονομάστηκε «παγγένεση» (pangenesis). Αυτή ακριβώς η αντίληψη του Galton για τη χρήση στατιστικών μεθόδων για τον έλεγχο και τη διερεύνηση της υπόθεσης της παγγένεσης αναπτύχθηκε περαιτέρω και αποτέλεσε το πρώτο σχετικό με τη Στατιστική βιβλίο που δημοσίευσε ο Galton. Τα γενικά μαθηματικά θεμέλια της στατιστικής επιστήμης τέθηκαν, αναμφίβολα, από τον Γάλλο Laplace και τον Γερμανό Gauss και κάποια πρόοδος στην εφαρμογή αυτών κυρίως στις κοινωνικές επιστήμες έγινε από τον Βέλγο Quetelet. Αλλά κανένας από αυτούς τους επιστήμονες δεν είχε ασχοληθεί συγκεκριμένα με τη μέτρηση αυτών που σήμερα είναι γνωστές ως συσχετιζόμενες μεταβλητότητες (correlated variations). Ο Galton μπορεί να θεωρηθεί πατέρας της βιομετρίας και το έργο του θεμελιακό για τη μετέπειτα εργασία διακεκριμένων επιστημόνων, όπως οι Karl Pearson και Raphael Weldon.
Απαραίτητη στη βιολογία
Η βιοστατιστική, γνωστή και ως βιομετρία, είναι ο κλάδος της Στατιστικής που εστιάζει στη μελέτη βιολογικών ζητημάτων, αξιοποιώντας δεδομένα που αφορούν έμβιους οργανισμούς. Ενα σημαντικό πεδίο της βιοστατιστικής αφορά τη διασύνδεση δεδομένων δημόσιας υγείας και κλινικών δοκιμών και τη μετατροπή τους σε αξιοποιήσιμη γνώση. Κλινικές δοκιμές που επιδιώκουν να μετρήσουν την απόκριση των ασθενών σε νέες θεραπείες ή διαγνωστικές μεθόδους, σχεδιάζονται βάσει των αρχών της βιοστατιστικής.
Η πρόοδος στον κρίσιμο τομέα της επιδημιολογίας – τη ραχοκοκαλιά της προληπτικής ιατρικής και βασικό συστατικό της ανάπτυξης και εφαρμογής πολιτικών στον τομέα της δημόσιας υγείας σε ευρύτατες κλίμακες – έχει τη βάση της στη βιοστατιστική, η οποία αναζητεί τη διασύνδεση μεταξύ αιτίας – αποτελέσματος των ασθενειών, τους παράγοντες που συμβάλλουν στην ευρύτερη εξάπλωση μιας νόσου, τη χωρική κατανομή μιας νόσου και των παραγόντων κινδύνου, ή την υπόδειξη της έλλειψης σύνδεσης μεταξύ των υποθετικών αιτιών μιας νόσου, επιτρέποντας στους ερευνητές να μετατοπίσουν την εστίασή τους προκειμένου να εξαλείψουν τους παράγοντες κινδύνου. Σε τοπικό επίπεδο, η βιοστατιστική μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της φροντίδας των ασθενών, μέσω, για παράδειγμα, της δημιουργίας εξατομικευμένων σχεδίων φροντίδας ασθενών. Τέλος, σημαντικός είναι ο ρόλος της στη γονιδιωματική, τη μελέτη του γενετικού υλικού (γονιδίωμα) που σχετίζεται με ασθένειες και θεραπείες, καθώς και στη γενετική του ανθρώπου.
Επιπρόσθετα, συμβάλλει επίσης στην απάντηση ερωτημάτων στην επιστήμη της βιολογίας και οικολογίας οργανισμών και συστημάτων, σχετιζομένων, μεταξύ άλλων, με την ανάλυση επιβίωσης ατόμων από πληθυσμούς φυτικών και ζωικών ειδών, την επίδραση της κλιματικής αλλαγής, της εξάπλωσης ασθενειών, και άλλων απειλών στη βιοποικιλότητα. Για παράδειγμα, η αποκωδικοποίηση της πληροφορίας που εξάγεται από DNA προερχόμενο από χαυλιόδοντες και περιττώματα ελεφάντων έχει καταστήσει εφικτό τον εντοπισμό περιοχών που λαμβάνει χώρα λαθροθηρία στην Αφρική, παρέχοντας στις αρχές επιβολής του νόμου και στους οργανισμούς διατήρησης της φύσης τα απαραίτητα εργαλεία για την καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου της άγριας ζωής.
«Κλειδί» για την ανάλυση δεδομένων
Ο κλάδος της βιοστατιστικής αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία, δεδομένων των απαιτήσεων της σύγχρονης βιολογικής επιστήμης για την ολοκληρωμένη μελέτη της πολυπλοκότητας των βιολογικών συστημάτων. Κάθε βιολογικό σύστημα ή οργανισμός αποτελείται από δεκάδες χιλιάδες συστατικά στοιχεία, τα οποία μπορούν να βρίσκονται σε διαφορετικές καταστάσεις, και να αλληλεπιδρούν με πολλούς τρόπους. Η σύγχρονη βιολογία στοχεύει στην κατανόηση τέτοιων συστημάτων με την απόκτηση ολοκληρωμένων – και άρα πολυδιάστατων – δεδομένων στο χρονικό και χωρικό τους πλαίσιο, με πολλαπλές συμμεταβλητές και αλληλεπιδράσεις. Η απόκτηση δεδομένων είναι κρίσιμης σημασίας και γι’ αυτό σειρά πειραματικών μελετών, μελετών παρατήρησης ή άλλου τύπου βιολογικών μελετών είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν. Πολλές φορές δεν απαιτείται η απόκτηση καινούργιων δεδομένων, αλλά η «μετα-ανάλυση» του συνόλου των δεδομένων προγενέστερων μελετών, η οποία θεωρείται εξέχουσας σημασίας. Για παράδειγμα, στην οικολογία έχει συμβάλει στην εκτίμηση των επιπτώσεων των βασικών περιβαλλοντικών παραγόντων μεταβολής, όπως η κλιματική αλλαγή, ο κατακερματισμός των ενδιαιτημάτων, η ρύπανση και οι βιολογικές εισβολές, στη σύγκριση αυτών των επιπτώσεων σε διαφορετικές χρονικές και χωρικές κλίμακες, οργανισμούς και οικοσυστήματα, καθώς και στην αξιολόγηση στρατηγικών διαχείρισης και διατήρησης. Η πρόκληση της μελέτης της βιολογικής πολυπλοκότητας μέσω της ανάλυσης δεδομένων υψηλής πολυπλοκότητας και ετερογένειας απαιτεί ευέλικτα εργαλεία ανάλυσης. Η γλώσσα προγραμματισμού R θεωρείται η σύγχρονη απάντηση σε αυτή την πρόκληση. Μολονότι η γλώσσα R δεν είναι η μοναδική γλώσσα που είναι κατάλληλη για χειρισμό και ανάλυση δεδομένων (υπάρχουν, μεταξύ άλλων, η Python και η Julia) φαίνεται να κερδίζει τον ανταγωνισμό, διαθέτοντας χιλιάδες έτοιμες βιβλιοθήκες για τη μελέτη συγκεκριμένων προβλημάτων.
Η στατιστική επιστήμη παίζει σημαντικό ρόλο στις ζωές μας και αλλάζει προσαρμοζόμενη στον όγκο και την ποιότητα των δεδομένων που μας γίνονται διαθέσιμα. Ο στατιστικός αλφαβητισμός των μαθητών και των φοιτητών μας θα αποτελέσει ένα εργαλείο που θα προετοιμάσει ολοκληρωμένους πολίτες για την κριτική ανάγνωση των ολοένα αυξανόμενων διαθέσιμων πληροφοριών.
*O κ. Παναγιώτης Δημητρακόπουλος είναι καθηγητής Λειτουργικής Οικολογίας στο Τμήμα Περιβάλλοντος και κοσμήτορας της Σχολής Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
O κ. Γιώργος Κόκκορης είναι αναπληρωτής καθηγητής Στατιστικής και Μαθηματικής Οικολογίας στο Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του
Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Οι κ.κ. Κόκκορης και Δημητρακόπουλος απέδωσαν στην ελληνική γλώσσα και επιμελήθηκαν το βιβλίο των Jan Leps και Petr Smilauer «Βιοστατιστική με
την R, μια εισαγωγή για τις βιολογικές επιστήμες», για λογαριασμό των εκδόσεων Ροπή.
Έντυπη έκδοση Το Βήμα
![ot.gr](/wp-content/themes/whsk_otgr/common/imgs/fav.ico/favicon-32x32.png)
![ot.gr](/wp-content/themes/whsk_otgr/common/imgs/fav.ico/favicon-32x32.png)
Latest News
![Φάρμακα: Εκτροχιάζονται οι δαπάνες](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2022/12/farmaka-600x390.jpg)
Εκτροχιάζονται οι δαπάνες για φάρμακα
Ξεπερνούν τον προϋπολογισμό από 44-74% οι ανάγκες για φάρμακα στα νοσοκομεία, στον ΕΟΠΥΥ και στα φαρμακεία – Σύμφωνο Συνεργασίας προτείνει η φαρμακοβιομηχανία
![KPMG: Η αβεβαιότητα σε Εξαγορές και Συγχωνεύσεις δεν επιβραδύνει το due diligence στο ESG](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2022/12/businessdaily-deals-symfwnies-ependyseis-sygxwneyseis-600x336-1.jpg)
Η αβεβαιότητα σε M&A δεν επιβραδύνει το due diligence στο ESG - Ανάλυση KPMG
Περισσότεροι από τους μισούς dealmakers αναμένουν ότι τα επόμενα δύο χρόνια το due diligence στο ESG θα εντάσσεται στις περισσότερες συναλλαγές
![Δημιουργική AI: Πόσο έτοιμες είναι οι ελληνικές επιχειρήσεις για να την υποδεχθούν](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2024/07/George-Tsopelas_Chairman-–-McKinsey-Company-Greece-and-Cyprus-600x344.jpg)
Πόσο έτοιμες είναι οι ελληνικές επιχειρήσεις να υποδεχθούν την AI
Ελλείψεις αλλά και δυνατότητες για την Ελλάδα αποκαλύπτει έρευνα της QuantumBlack, AI by McKinsey για τη διείσδυση της τεχνητής νοημοσύνης στις επιχειρήσεις
![Μόνα Λίζα: Το σπίτι της γυναίκας που ενέπνευσε τον πίνακα πωλείται στην Ιταλία – Δείτε το εσωτερικό του](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2024/07/20240626114228-100-600x400.jpg)
Το ιλιγγειώδες ποσό για το οποίο πωλείται το σπίτι της «πραγματικής» Μόνα Λίζα στην Ιταλία
Το κτίσμα του 16ου αιώνα ανήκε στην οικογένεια του Francesco del Giocondo, συζύγου της Μόνα Λίζα
![Γερμανία: Η γλυκόπικρη γεύση που αφήνει το Euro 2024 στους διογανωτές](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2024/06/euro2024-1-600x341.jpg)
Τι γεύση αφήνει το Euro 2024 στους γερμανούς διοργανωτές
Ο απολογισμός του Euro 2024 αρχίζει - Το ποτήρι φαίνεται «μισοάδειο» ή «μισογεμάτο», είναι θέμα οπτικής γωνίας.
![Τελικός Euro 2024: Γιατί η Ισπανία υπερέχει της Αγγλίας κι εκτός γηπέδων](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2024/06/Euro-2024-600x400.jpg)
Οι φιναλίστ του Euro 2024 σε αριθμούς – Ποια υπερτερεί; Ισπανία ή Αγγλία;
Ο τελικός Euro 2024 και τι δείχνουν οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες του πληθυσμού για τις χώρες της Ισπανίας και της Αγγλίας
![Betshop.gr: Αναστέλλει τη λειτουργία της η πλατφόρμα διαδικτυακού στοιχήματος](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2024/07/ot_betshop-600x352.png)
Αναστέλλει τη λειτουργία της η Betshop.gr - Κατάσχεσε η εφορία τον τραπεζικό λογαριασμό εξυπηρέτησης πελατών της
Η εταιρεία B2B GAMING SERVICES που διαχειρίζεται τη Betshop.gr κάνει γνωστή την κατάσχεση του τραπεζικού λογαριασμού των πελατών της από τις φορολογικές αρχές
![Εργαζόμενοι: Περισσότεροι από 7 στους 10 νιώθουν ότι δεν αναγνωρίζεται η συνεισφορά τους](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2024/06/ergasia-ergazomenos-600x300.jpg)
Περισσότεροι από 7 στους 10 εργαζόμενους νιώθουν ότι δεν αναγνωρίζεται η συνεισφορά τους
Ποιες είναι οι 10 μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι - Τι δείχνει έρευνα της Reborrn
![Τζιμ Κάρεϊ: Πωλείται σε δημοπρασία η συλλογή έργων τέχνης του ηθοποιού](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2024/07/carey-600x329.jpg)
Η συλλογή έργων τέχνης του Τζιμ Κάρεϊ πωλείται σε δημοπρασία
Ο Τζιμ Κάρεϊ θα παρουσιάσει μια επιλογή από την εκλεκτική συλλογή τέχνης που αντικατοπτρίζει το ζωντανό και δημιουργικό πνεύμα του
![Ρεχάγκελ: «Ήξερα ότι έχουμε καταπληκτική ομάδα»](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2024/07/h0541458-1-600x398.jpg)
Ρεχάγκελ: «Ήξερα ότι έχουμε καταπληκτική ομάδα»
Ρεχάγκελ και Βρύζας μιλούν στην DW με αφορμή τα 20 χρόνια από τον θρίαμβο της Πορτογαλίας και τον αγώνα που δίνουν σήμερα τα αστέρια του 2004 με ομάδα επιλέκτων από όλη την Ευρώπη