Πόλεμος στην Ουκρανία: Ο Ρώσος ολιγάρχης που έχει τα περισσότερα να χάσει

Στα τέλη Δεκεμβρίου, οι αδελφοί Νικίτα και Κίριλ Μορντάσοφ έκαναν αυτό που τους ζήτησε ο πατέρας τους και μεταβίβασαν πίσω στον Ρώσο ολιγάρχη τις μετοχές τους σε εταιρεία εξόρυξης. Ο Αλεξέι Μορντάσοφ είχε δώσει στα παιδιά του μερίδια στην οικογενειακή επιχείρηση ως μέρος σχεδίου διαδοχής, αλλά αποφάσισε ότι δεν ήταν αρκετά έτοιμα, σύμφωνα με κοντινό του πρόσωπο.

Δύο μήνες αργότερα, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο κ. Μορντάσοφ αγωνιζόταν να διώξει ξανά αυτές τις μετοχές από τα χέρια του. Αυτή τη φορά μεταβίβασε μερίδιο περίπου 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων στη Μαρίνα Μοντάσοβα, μητέρα τεσσάρων από τα άλλα παιδιά του, σύμφωνα με δημόσια έγγραφα και πρόσωπο του στενού περιβάλλοντος του ολιγάρχη. Αργότερα την ίδια μέρα, η Ευρωπαϊκή Ένωση πάγωσε τα ευρωπαϊκά περιουσιακά του στοιχεία.

Οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν επιβάλει μπαράζ κυρώσεων κατά των Ρώσων μεγιστάνων με κυρώσεις που σκοπό έχουν να αφαιρέσουν τον πλούτο τους και να τους απομονώσουν οικονομικά. Οι κυβερνήσεις αυτές ελπίζουν ότι έτσι μπορεί να πιέσουν τον Ρώσο ηγέτη https://www.ot.gr/tag/vlantimir-poutin/ να τερματίσει τον πόλεμο.

Ο κ. Μορντάσοφ, 56 ετών, βλέπει να διακυβεύονται πιο πολλά από τους περισσότερους συνομηλίκους του. Όντας ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους της Ρωσίας, η περιουσία του είναι υψηλότερη από αυτή οποιουδήποτε ατόμου στη λίστα κυρώσεων της ΕΕ σύμφωνα με τον Δείκτη Δισεκατομμυριούχων του Bloomberg. Η περιουσία του επικεντρώνεται στο 77% του μεριδίου του στη Severstal PAO, που συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγαλύτερων χαλυβουργιών του κόσμου, η οποία πουλά τα προϊόντα της σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, όπου έχει πολύ προσωπικό και έντονη δραστηριοποίηση. Εδώ και καιρό εξαρτάται από την παγκόσμια χρηματοδότηση για να συνεχίσει να λειτουργεί, κάτι που τώρα απειλείται τώρα από κυρώσεις.

Σε αντίθεση με άλλους ολιγάρχες, οι οποίοι είτε έχουν υιοθετήσει τις κυρώσεις ως σήμα τιμής είτε προσπάθησαν να απομακρυνθούν από το καθεστώς του παρία, ο κ. Μορντάσοφ αποφάσισε να προσπαθήσει να τα βγάλει πέρα.

Έχει κινηθεί για να προστατεύσει τις μεγάλες δυτικές συμμετοχές του, ενώ λαμβάνει μέτρα για να επικεντρώσει τις δραστηριότητές του στη χαλυβουργία σε νέες αγορές στην Ασία και την Αφρική. Επιδιώκει νομικές δράσεις στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο που θα επιτρέψουν στη Severstal να πραγματοποιεί πληρωμές χρέους στους κατόχους ομολόγων, σύμφωνα με ανακοίνωση που κατέθεσε η εταιρεία στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου — μια κίνηση που η εταιρεία δεν έχει μπορέσει να κάνει από τότε που επιβλήθηκαν οι κυρώσεις.

Ανακοινώνοντας τις κυρώσεις της, η ΕΕ είπε ότι ο κ. Μορντάσοφ «επωφελείται από τους δεσμούς του με τους Ρώσους φορείς λήψης αποφάσεων». Το Ηνωμένο Βασίλειο ακολούθησε την ΕΕ και επέβαλε κυρώσεις σε αυτόν και σε αρκετούς άλλους ολιγάρχες στις 15 Μαρτίου, με αποτέλεσμα έναν συνδυασμό ποινών που πάγωσαν τα περιουσιακά τους στοιχεία και καθιστούν δύσκολη τη λειτουργία των επιχειρήσεών τους σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων των ΗΠΑ δεν του έχει επιβάλει κυρώσεις. Το εν λόγω γραφείο αρνήθηκε να σχολιάσει.

Ο κ. Μορντάσοφ είχε παρουσιαστεί ως μακριά από την πολιτική επιχειρηματίας που κρατούσε το Κρεμλίνο σε κάποια απόσταση, είπε το κοντινό του πρόσωπο. Είχε αφιερώσει μεγάλο μέρος της καριέρας του ωθώντας τη Ρωσία προς τη Δύση. Μιλώντας άπταιστα αγγλικά και γερμανικά είχε ασκήσει πιέσεις για την είσοδο της Ρωσίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και κάποτε ήταν επικεφαλής παγκόσμιου φορέα εμπορίου χάλυβα με έδρα τις Βρυξέλλες. Είχε πληρώσει δίδακτρα για 200 υπαλλήλους του για να πάνε σε σχολή επιχειρήσεων στην Αγγλία.

Οι κυρώσεις τον περιέλαβαν μαζί με ολιγάρχες όπως ο Igor Sechin, επικεφαλής της ρωσικής πετρελαιοβιομηχανίας Rosneft. Όταν οι ΗΠΑ έβαλαν στο στόχαστρο τον κ. Sechin το 2014 για την προσάρτηση της Κριμαίας από τον κ. Πούτιν, ο κ. Sechin είχε πει ότι η ενέργεια αυτή της Ουάσιγκτον ήταν ένα σημάδι ότι έκανε καά τη δουλειά του. Ο κ. Sechin υπόκειται τώρα στις νέες κυρώσεις της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Rosneft δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλια.

Το βράδυ που η ΕΕ του επέβαλε κυρώσεις, ο κ. Μορντάσοφ εξέδωσε δήλωση λέγοντας ότι δεν βρισκόταν ποτέ κοντά στην πολιτική και δεν έβλεπε πώς η επιβολή κυρώσεων θα βοηθούσε στην επίλυση της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Χωρίς να αναφέρει τον κ. Πούτιν, χαρακτήρισε αυτό που συνέβαινε στην Ουκρανία ως «τραγωδία για δύο αδελφικά έθνη» και είπε ότι ελπίζει ότι η «αιματοχυσία» θα τελειώσει σύντομα.

Από τις 18 Φεβρουαρίου έχει χάσει περίπου το ένα τέταρτο της περιουσίας του, την οποία το Bloomberg υπολογίζει τώρα στα 22 δισεκατομμύρια δολάρια. Μέσω εκπροσώπου της οικογένειας, ο κ. Μορντάσοφ, οι γιοι του Nikita και Kirill και η κα Μορντάσοβα αρνήθηκαν να μιλήσουν για αυτό το δημοσιεύμα.

Κλίνοντας προς τη Δύση

Η καριέρα του κ. Μορντάσοφ χαρακτηρίστηκε από την επιτυχία του στο μετακομμουνιστικό χάος της Ρωσίας, ενώ αγκάλιασε τις δυτικές αγορές και τη διαχείριση επιχειρήσεων.

Γεννήθηκε βόρεια της Μόσχας, όπου οι γονείς του εργάζονταν σε χαλυβουργείο. Εξασφάλισε δουλειά εκεί μετά το κολλέγιο ως οικονομολόγος και, το 1992, σε ηλικία 27 ετών, έγινε ο οικονομικός διευθυντής του. Μία από τις προτεραιότητές του ήταν να αποκρούσει μεγιστάνες της Μόσχας που στόχευαν να πάρουν τον έλεγχο της επιχείρησης κατά τη διάρκεια της μετάβασης της Ρωσίας προς τον καπιταλισμό, όπως είπε στη Wall Street Journal το 2004. Ο κ. Μορντάσοφ και οι συνομήλικοί του δημιούργησαν μια εταιρεία που αγόραζε χάλυβα και τον μεταπωλούσε, χρησιμοποιώντας τα έσοδα για την αγορά μετοχών της Severstal, που σημαίνει Northern Steel (Ατσάλι του Βορρά) στα ρωσικά.

Έγινε Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας το 1996 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000 βρέθηκε μεταξύ των βιομηχάνων που συναντούσαν τακτικά τον κ. Πούτιν. Ωστόσο, ο κ. Μορντάσοφ είπε ότι ήταν διαφορετικός από άλλους ολιγάρχες επειδή είχε λίγες πολιτικές διασυνδέσεις. «Ποτέ δεν είχαμε υψηλόβαθμους προστάτες στην κυβέρνηση», είπε στην Journal του 2004.

Στράφηκε επίσης στη Δύση, προσλαμβάνοντας την McKinsey & Co. για να βρει σημεία προς βελτίωση στη Severstal και ενθαρρύνοντας τους υπαλλήλους να πάνε σε σχολή επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Northumbria της Αγγλίας. Ο Άντερς Άσλουντ, σύμβουλος των κυβερνήσεων της Ρωσίας και της Ουκρανίας τη δεκαετία του 1990, θυμάται τον κ. Μορντάσοφ που μιλούσε σε πανεπιστήμιο της Μόσχας στις αρχές της δεκαετίας του 2000 για την πρόσληψη της ΜακΚίνσεϊ και την αντίδραση των φοιτητών στη συνέχεια. «Του φέρθηκαν σαν ροκ σταρ», είπε ο κ. Aslund.

Το 2006, ο κ. Μορντάσοφ είδε την ευκαιρία να γεφυρώσει τον ρωσικό και τον δυτικό επιχειρηματικό κόσμο, αφού η ινδική Mittal Steel έκανε επιθετική προσφορά για την ανταγωνίστρια Arcelor με έδρα το Λουξεμβούργο. Συνάντησε τον κ. Πούτιν και κέρδισε τις ευλογίες του για αντιπροσφορά, ανέφερε η Journal εκείνη τη χρονιά. Ο πρόεδρος της Arcelor, ζητώντας από τους μετόχους να αποδεχθούν την προσφορά της Severstal, αποκάλεσε τον κ. Mordashov «αληθινό Ευρωπαίο», σημειώνοντας την επάρκειά του στα αγγλικά και τα γερμανικά.

Ο Mittal τελικά υπέβαλε καλύτερη προσφορά από τον κ. Μορντάσοφ, ο οποίος στη συνέχεια επιδίωξε μικρότερες συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς  εγκαταστάσεων της ArcelorMittal στο Μέριλαντ για 810 εκατομμύρια δολάρια το 2008.

Ήταν «πραγματικά ένας διαχειριστής δυτικού τύπου», είπε ο Michael Harms, επικεφαλής του Γερμανο-Ρωσικού Εμπορικού Επιμελητηρίου από το 2007 έως το 2016. «Γι’ αυτό οι κυρώσεις σε βάρος του δεν είναι σοφές και επίσης δεν είναι δίκαιες, επειδή ήταν ένας από τους καλύτερους εκπρόσωπους του σύγχρονου προσώπου του επιχειρείν της Ρωσίας».

Ο κ. Μορντάσοφ έκανε πίσω από τις ΗΠΑ μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα το 2014. Εκείνο το έτος, πούλησε δύο μεγάλα χαλυβουργεία στις ΗΠΑ για συνολικά 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Τέσσερα χρόνια αργότερα, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις σε μια από τις εταιρείες του επειδή βοήθησε στην παράδοση τουρμπίνων στην Κριμαία. Στην Ευρώπη σταδιακά δημιούργησε μερίδιο στον γερμανικό ταξιδιωτικό γίγαντα TUI AG και έγινε ο μεγαλύτερος μέτοχός της. Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας ταξιδιωτικής κατάρρευσης που προκάλεσε η πανδημία, διέθεσε τα περισσότερα κεφάλαια για να ενισχύσει τη χρηματοδότηση της TUI.

Ζητήματα διαδοχής

Ο ολιγάρχης κινήθηκε πρόσφατα να δημιουργήσει μια δεύτερη γενιά Μορντάσοφ με πρωταγωνιστικό ρόλο στην αυτοκρατορία του. Είναι πατέρας επτά παιδιών από τρεις μητέρες, είπε το κοντινό του πρόσωπο. Το 2019, μεταβίβασε στους γιους Nikita και Kirill σημαντικά μερίδια στην TUI και τη Nord Gold, που είχαν αποσχιστεί από τη Severstal.

Στις 28 Δεκεμβρίου 2021 και τα δύο αδέρφια μετέφεραν τα μερίδια της Nold Gold πίσω στον πατέρα τους, σύμφωνα με αρχεία του Ηνωμένου Βασιλείου. Εκείνη την ημέρα οι δύο πούλησαν επίσης τις μετοχές της TUI πίσω στον πατέρα τους, δείχνουν τα δημόσια αρχεία.

Ο κ. Μορντάσοφ τους είχε ζητήσει να κάνουν την κίνηση, νιώθοντας ότι ο Νικίτα, τώρα 21 ετών, και ο Κίριλ, τώρα 22, δεν ήταν αρκετά ώριμοι για να αναλάβουν τέτοιες ευθύνες, είπε το κοντινό του πρόσωπο.

Στα τέλη Φεβρουαρίου στελέχη του κ. Μορντάσοφ του είπαν ότι οι ειδήσεις υποδηλώνουν πως η ΕΕ επρόκειτο να του επιβάλει κυρώσεις, είπε το άτομο. Μεταβίβασε μερίδια της Nord Gold στην κα Μορντάσοβα, σύμφωνα με τα αρχεία του Ηνωμένου Βασιλείου. Μεταβίβασε τις μετοχές της TUI από θυγατρικές που έλεγχε σε μια οντότητα που ονομάζεται Ondero Ltd., ανέφερε η TUI σε δελτίο τύπου. Εκπρόσωπος της TUI αρνήθηκε να σχολιάσει. Η Nord Gold δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλια.

Στις 28 Φεβρουαρίου, η ΕΕ ανακοίνωσε κυρώσεις κατά του κ. Μορντάσοφ και άλλων ολιγαρχών. Ανέφερε τον ρόλο του ως επικεφαλής της Severgroup, οντότητας που κατέχει το 5,4% της Bank Rossiya, η οποία σύμφωνα με δυτικούς αξιωματούχους είναι η προσωπική τράπεζα ανώτερων Ρώσων αξιωματούχων. Η ΕΕ είπε ότι η Bank Rossiya άνοιξε επίσης υποκαταστήματα στην ουκρανική περιοχή της Κριμαίας, βοηθώντας τη Ρωσία να εδραιώσει την παρουσία της σε περιοχή που προσάρτησε παράνομα. Οι Βρυξέλλες ανέφεραν ότι η Severgroup είχε σημαντικά μερίδια σε ομάδα μέσων ενημέρωσης που ελέγχει τηλεοπτικούς σταθμούς που υποστηρίζουν τις προσπάθειες της Μόσχας να αποσταθεροποιήσει την Ουκρανία.

Η εκπρόσωπος του κ. Mordashov είπε ότι τα μερίδιά του στην Bank Rossiya και στον όμιλο μέσων ενημέρωσης είναι πολύ μικρά και πως ο ίδιος δεν εμπλέκεται στην καθημερινή λήψη αποφάσεων σε κανέναν οργανισμό. Η Bank Rossiya δεν απάντησε σε αιτήματα για σχολιασμό.

Στις 3 Μαρτίου, ο κ. Μορντάσοφ πραγματοποίησε εικονική συνάντηση στο δημαρχείο της Μόσχας για τους υπαλλήλους της Severstal, σύμφωνα με περίληψη της συνάντησης που δημοσίευσε η Severstal στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είπε ότι η εταιρεία δεν σχεδίαζε να απολύσει κανέναν εργαζόμενο και πως ήταν σε καλή οικονομική θέση.

Οι δικηγόροι της Severstal έβαλαν εμπρός ζητώντας ειδική άδεια από το Ηνωμένο Βασίλειο και το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων των ΗΠΑ για να επιτρέψουν οι χώρες αυτές την τράπεζά της εταιρείας, την Citigroup Inc., να μεταφέρει κεφάλαια ώστε να πληρώσει τόκους στους κατόχους ομολόγων, είπε το πρόσωπο του στενού περιβάλλοντος του κ. Μορντάσοφ. Η Severstal ανακοίνωσε επίσης σχετικές αιτήσεις της σε ενημέρωση στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου την 1η Απριλίου. Αν και οι ΗΠΑ δεν έχουν επιβάλει κυρώσεις στον κ. Μορντάσοφ, η Severstal είπε ότι η Citigroup πάγωσε τις πληρωμές λόγω τρεχουσών ερευνών που διενεργούνται. Η Citigroup αρνήθηκε να σχολιάσει.

Η τιμή της μετοχής της Severstal, η οποία προηγουμένως είχε σημαντικές επιχειρηματικές δραστηριότητες σε χώρες της ΕΕ όπως η Τσεχία, η Ιταλία και η Πολωνία, έχει μειωθεί κατά περίπου το ένα τρίτο από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Στις 18 Μαρτίου η TUI είπε ότι ενημερώθηκε ότι η Ondero, η οντότητα στην οποία ο κ. Μορντάσοφ μεταβίβασε τις μετοχές του, ελεγχόταν από την κ. Μορντάσοβα, μητέρα τεσσάρων από τα παιδιά του. Ανέφερε ότι το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικών Υποθέσεων και Δράσης για το Κλίμα ερευνούσε τη συναλλαγή αυτή, η οποία χαρακτηρίστηκε άκυρη τουλάχιστον μέχρι να τελειώσει η σχετική έρευνα.

Εκπρόσωπος της υπηρεσίας αυτής της Γερμανίας είπε ότι διεξάγει επενδυτικό έλεγχο για την TUI. Χωρίς να αποκαλύψει τα άτομα που εμπλέκονται, είπε ότι η έρευνα δεν σχετίζεται με κυρώσεις αλλά με το εάν η συναλλαγή απειλεί τη δημόσια τάξη ή την ασφάλεια της Γερμανίας.

Οι ιταλικές αρχές δήλωσαν ότι κατέσχεσαν ένα από τα γιοτ του κ. Μορντάσοφ, το Lady M μήκους 213 ποδιών, καθώς και περιουσία του στο νησί της Σαρδηνίας στη Μεσόγειο. Στα τέλη του περασμένου μήνα, το μεγαγιότ Nord μήκους 465 ποδιών, εξοπλισμένο με δύο ελικοδρόμια, κινηματογράφο και πισίνα – το πρόσωπο του στενού περιβάλλοντος του κ. Μορντάσοφ είπε ότι ανήκει στον ολιγάρχη – ολοκλήρωσε το ταξίδι του τριών εβδομάδων από τις Σεϋχέλλες στον Ινδικό Ωκεανό προς στο Βλαδιβοστόκ, τη ρωσική πόλη κοντά στα σύνορα της Κίνας και της Βόρειας Κορέας. Οι ντόπιοι επισκέπτονται το λιμάνι και δημοσιεύουν selfies με το σκάφος στα social media.