Αντικαταθλιπτικά και παυσίπονα: Τοξικό κοκτέιλ ανθρώπινων φαρμάκων μολύνει τα ψάρια των ακτών

Από φάρμακα για την καρδιά και τον προστάτη μέχρι αντικαταθλιπτικά και παυσίπονα, δεκάδες φαρμακευτικές ουσίες ανιχνεύονται στα ψάρια της Φλόριντα, ένα ανησυχητικό φαινόμενο που πιθανότατα εξελίσσεται σε όλο τον κόσμο χωρίς μέχρι σήμερα να έχει μελετηθεί επαρκώς.

Συνολικά 58 φάρμακα ανιχνεύθηκαν στο ψάρι ταρπόνι (Albula vulpes) που ζει έξω από τις ακτές της αμερικανικής πολιτείας, αναφέρουν ερευνητές που πέρασαν τρία χρόνια για τη μελέτη της φαρμακευτικής ρύπανσης.

Από τα 93 ταρπόνια που εξετάστηκαν αυτό το διάστημα, όλα βρέθηκαν θετικά σε τουλάχιστον μια φαρμακευτική ουσία, ενώ ένα ψάρι βρέθηκε μολυσμένο με 17 διαφορετικά φάρμακα, μεταξύ άλλων αντικαταθλιπτικά σε υψηλές συγκεντρώσεις.

Η φαρμακευτική ρύπανση είναι «εκτεταμένη και ανησυχητική» διαπίστωσε η μελέτη που παρουσίασαν τον Φεβρουάριο ερευνητές του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Φλόριντα.

Αν και το φαινόμενο έχει μελετηθεί σε οικοσυστήματα του γλυκού νερού, λίγα είναι γνωστά μέχρι σήμερα για τις επιπτώσεις των φαρμάκων στη θάλασσα.

Διαβάστε επίσης: Τα θαλάσσια είδη απειλούνται με μαζική εξαφάνιση λόγω κλιματικής αλλαγής

Αν και τα δεδομένα δεν επαρκούν για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, οι ερευνητές ανησυχούν ότι η διαρροή φαρμακευτικών ουσιών βρίσκεται πίσω από τη δραματική μείωση των ταρπονιών στη Φλόριντα.

Τα ταρπόνια της Φλόριντα αντμετωπίζουν πρόβλημα πολυφαρμακίας (Brian Gratwicke / CC BY 2.0)
Brian Gratwicke

Μέλος της ομάδας είναι η Τζένιφερ Ρίατζ, η οποία είχε συμμετάσχει και σε προηγούμενη έρευνα που έδειξε ότι ο πληθυσμός του ταρπονιού στη Φλόρινα έχει συρρικνωθεί κατά 50% τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες.

Η ερευνήτρια έχει μιλήσει με πολλούς ερασιτέχνες αλιείς για την εξαφάνιση του περιζήτητου είδους. «Μου λένε ‘Ψάρευα ταρπόνια όλη μου τη ζωή αλλά τώρα δεν τα βρίσκω. Δεν έχω δει ταρπόνι εδώ και πέντε χρόνια’» είπε η Ριάτζ στον Guardian.

Στο 56% των ψαριών που εξέτασε η νέα μελέτη, οι συγκεντρώσεις φαρμάκων βρίσκονταν «πάνω από τα επίπεδα στα οποία περιμένουμε αρνητικές συνέπειες», γράφει η Ριάτζ και οι συνεργάτες της.

Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης 125 ζώα με τα οποία τρέφεται το ταρπόνι, όπως γαρίδες, καβούρια και μικρά ψάρια. Κατά μέσο όρο κάθε ζώο ήταν θετικό σε 11 διαφορετικά φάρμακα, κάτι που δείχνει ότι τα ταρπόνια μπορεί να μολύνονται μέσω του τροφικού πλέγματος.

Πώς καταλήγουν οι φαρμακευτικές ουσίες στο περιβάλλον

Σχεδόν 5 δισεκατομμύρια συσκευασίες φαρμάκων συνταγογραφούνται κάθε χρόνο μόνο στις ΗΠΑ, και ο μέσος Αμερικανός εκτελεί κάθε χρόνο 12 συνταγές,

Οι φαρμακευτικές ουσίες μπορούν να καταλήξουν στο περιβάλλον από διαρροές στη διαδικασία παραγωγής, ωστόσο η συνηθέστερη οδός είναι τα αστικά λύματα, αφού ο βιολογικός καθαρισμός δεν μπορεί να απομακρύνει αυτές τις ουσίες.

Οι επιπτώσεις στην θαλάσσια ζωή δεν είναι ακόμα σαφής, υπάρχουν όμως ενδείξεις για σημαντικές παρενέργειες. «Μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες επιπτώσεις, κυρίως στη συμπεριφορά των ψαριών, μπορεί όμως να επηρεάζει και την ικανότητα αναπαραγωγής και το ενδοκρινικό σύστημα» είπε στον Guardian η Ελένα Φάμπρι, καθηγήτρια περιβαλλοντικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια.

Για παράδειγμα, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουμέα στη Σουηδία, οι οποίοι συμμετείχαν στη νέα μελέτη στη Φλόριντα, είχαν δείξει το 2013 ότι η έκθεση σε αγχολυτικά μειώνει τον φόβο και αυξάνει την αντικοινωνική συμπεριφορά στις πέρκες, κάτι που θα μπορούσε να επηρεάζει την αναπαραγωγή τους. Μελέτη του ίδιου πανεπιστημίου το 2016 έδειχνε ότι οι σολομοί που εκτίθενται σε αγχολυτικά κολυμπούν ταχύτερα και γίνονται πιο ριψοκίνδυνοι, κάτι που ίσως τους καθιστά πιο ευάλωτους σε θηρευτές.

Το πρόβλημα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί στις μονάδες βιολογικού καθαρισμού με την εγκατάσταση συστημάτων που διοχετεύουν όζον, μια δραστική μορφή του οξυγόνου που μπορεί να διασπά ουσίες όπως τα φάρμακα.

Μέχρι σήμερα, όμως, μόνο η Ελβετία, η Σουηδία και η Γερμανία έχουν υιοθετήσει την τεχνολογία.

Το 2019, η ΕΕ υιοθέτησε «στρατηγικό σχέδιο» για την αντιμετώπιση της διαρροής φαρμάκων στο περιβάλλον, όμως οι περισσότερες προσπάθειες αφορούν τα οικοσυστήματα του γλυκού νερού και όχι τις θάλασες.

Και όπως επισημαίνει η νέα μελέτη, «κανένα νομικό όριο δεν υπάρχει για τον έλεγχο της ρύπανσης από φαρμακευτικές ουσίες στη διάρκεια της παραγωγής, της χρήσης ή της απόρριψής τους».