ΟΗΕ: Ανθρώπινο κεφάλαιο, αδήλωτη εργασία και ακραία φτώχεια στις «Λιγότερο Αναπτυγμένες Χώρες»

Την εποχή της πολιτικής ορθότητας ο όρος «Τρίτος Κόσμος» έχει καταργηθεί ως απαράδεκτα υποτιμητικός. Αυτό  δεν σημαίνει όμως ότι οι απόκληροι του πλανήτη άλλαξαν status. Ότι αναβαθμίστηκαν. Τουναντίον, το χάσμα των πλούσιων και των φτωχών οικονομιών βάθυνε τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Όπως οξύνθηκαν εξάλλου και οι εισοδηματικές ανισότητες μεταξύ των πολιτών στο εσωτερικό των χωρών. Οι χώρες του Τρίτου Κόσμου μετονομάστηκαν σε «αναπτυσσόμενες» ή «λιγότερο αναπτυγμένες» – οι φτωχότερες εξ αυτών. Για να καταδειχθεί η πορεία τους προς την ανάπτυξη: μια κορυφαία αξία σε έναν κόσμο όπου η «πρόοδος» ταυτίζεται με τη συσσώρευση.

Η ανάπτυξη όμως των πολύ υστερημένων εθνικών οικονομιών (των λιγότερο αναπτυγμένων δηλαδή), στο βαθμό που αυτός διαπιστώνεται ιστορικά (και συγκριτικά πάντα με την προηγούμενη κατάσταση της κάθε χώρας, όχι στη βάση της σύγκλισης με τις πλούσιες οικονομίες), προκύπτει όχι ως οντολογικό δικαίωμα των ανθρώπινων κοινωνιών αλλά ως αποτέλεσμα ελεημόνων πολιτικών των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών. Και ως προσφορά έργου διεθνών οργανισμών, όπως είναι η Παγκόσμια Τράπεζα για παράδειγμα, που έχει ως καταστατική αποστολή τον περιορισμό της παγκόσμιας φτώχειας.

Συχνά προκύπτει και ως ευγενική δωρεά ή περίσσευμα ψυχής ελεημόνων «κροίσων». Όπως είναι οι πολυ-δισεκατομμυριούχοι Μπιλ Γκέιτς και Γουόρεν Μπάφετ, οι οποίοι έχουν διακηρύξει ότι θέλουν να επιστρέψουν τις περιουσίες τους «πίσω στις κοινωνίες».

Τον 21ο αιώνα η αποικιοκρατία αποτελεί «Ιστορία». Αλλά οι εξαρτήσεις των φτωχών κρατών από τις πλούσιες καλά κρατούν. Πρόκειται βέβαια για εξαρτήσεις που απορρέουν όχι από την παγκοσμιοποίηση, αλλά από σχέσεις υποτελείς, ουσιαστικά αποικιοκρατικές, που υποδαυλίζονται και συντηρούνται από τις διεφθαρμένες, συχνά «εγκάθετες» τοπικές κυβερνήσεις των «λιγότερο αναπτυγμένων χωρών» (ή ΛΑΧ).

Η Παγκόσμια Οργάνωση Εργασίας, που λειτουργεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, στην έκθεση που δημοσιοποίησε την περασμένη Παρασκευή, αναδεικνύει πέντε «στατιστικά δεδομένα» που χαρακτηρίζουν τις χώρες αυτές και τους κατοίκους τους, υπό το πρίσμα των δύο βασικών χαρακτηριστικών του ενεργού πληθυσμού τους: της αδήλωτης εργασίας και της ακραίας φτώχειας.

46

Τόσες ήταν το 2021 οι ΛΑΧ, σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Οι περισσότερες βρίσκονται στην Αφρική και στην Ασία, ενώ στη λίστα περιλαμβάνονται έξι μικρά νησιωτικά κράτη, όπως οι Νήσοι του Σολομώντος ή το Αρχιπέλαγος των Κιριμπάτι.

Τρία είναι τα κριτήρια που χρησιμοποιούν τα Ηνωμένα Έθνη για να κατατάξουν μια χώρα στη λίστα της κατηγορίας αυτής: τα εισοδήματα, το ανθρώπινο κεφάλαιο και η οικονομική και περιβαλλοντική «ευαλωτότητα» των κρατών αυτών – που συχνά μετατρέπονται σε χωματερές των πλουσίων και υπερ-καταναλωτικών.

629.000.000

Ήταν ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονταν σε παραγωγική ηλικία στις ΛΑΧ το 2019. Τόσος ήταν δηλαδή ο πληθυσμός των 46 κρατών που είχαν ηλικία από 15 έως 64 έτη. Από το σύνολο των 629 εκατομμυρίων τα 403 ήταν εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης, ενώ 208 εκατομμύρια εμφανίζονταν να μην ασκούν καμία επαγγελματική ή οικονομική δραστηριότητα.

Ένας στους τρεις κατοίκους των αναπτυσσόμενων χωρών, δηλαδή, που βρίσκονταν σε παραγωγική ηλικία εμφανιζόταν να μη δουλεύει και να μην έχει κανένα μέσο βιοπορισμού. Παρεμπιπτόντως, σύμφωνα με τις μετρήσεις των Ηνωμένων Εθνών, ο συνολικός πληθυσμός των ΛΑΧ πλησίαζε τα 1,1 δισεκατομμύρια.

88,9%

Σχεδόν εννέα στους δέκα εργαζομένους στις ΛΑΧ απασχολείτο το 2019 εργαζόταν σε ένα «ανεπίσημο» τομέα της οικονομίας. Ήταν δηλαδή αδήλωτος εργαζόμενος, δίχως να πληρώνει φόρους ή να απολαμβάνει την ελάχιστη υγειονομική, ασφαλιστική ή άλλη προστασία από το κράτος. Το φαινόμενο της αδήλωτης εργασίας είναι περισσότερο διαδεδομένο στην Αφρική (89,2%) και στην Ασία (88,5%). Στις νησιωτικές χώρες της λίστας το ποσοστό υποχωρεί στο 75,1%.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Εργασίας κατατάσσει στους αδήλωτους εργαζομένους εκείνους που απασχολούνται σε επίσημες, νόμιμες επιχειρήσεις ή απασχολούνται εξασκώντας κάποια τέχνη κατ’ οίκον, αλλά η δραστηριότητά τους δεν υπόκειται ούτε στην εθνική εργατική νομοθεσία ούτε στην υποχρέωση καταβολής φόρου εισοδήματος.

57%

Πρόκειται για το ποσοστό των εργαζομένων ή απασχολουμένων στις ΛΑΧ που ζουν σε κατάσταση ακραίας φτώχειας. Οι εργαζόμενοι αυτοί, δηλαδή, κερδίζουν λιγότερα από 1,9 δολάρια την ημέρα. Σε παγκόσμια κλίμακα ο αριθμός των επαγγελματικά δραστήριων ανθρώπων που βρίσκονται σε απόλυτη ανέχεια υπολογίζεται ότι φθάνει τα 218 εκατομμύρια.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Εργασίας εκτιμά ότι από τα 218 εκατ. των εργαζομένων που βρίσκονται σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας τα 215 εκατομμύρια ζουν στις «Λιγότερο Αναπτυγμένες Χώρες».

Λιγότεροι από 5

Από το σύνολο των επαγγελματικά ενεργών ατόμων στις ΛΑΧ το 78% απασχολείται σε επιχειρήσεις με λιγότερους από 5 εργαζομένους. Μόλις το 9% του συνόλου εργάζονται σε επιχειρηματικές και επαγγελματικές δομές που απασχολούν άνω των 50 ατόμων. Αντίθετα, στις αναπτυγμένες χώρες λιγότεροι από ένας στους τέσσερις εργαζομένους (το 23% για την ακρίβεια), επί του συνολικού εργατικού δυναμικού, απασχολούνται σε επιχειρήσεις με λιγότερους από 5 εργαζομένους. Το 45% εξ αυτών παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε μεγάλες δομές που απασχολούν περισσότερους από  50 εργαζόμενους.

«Οι οικονομίες των ΛΑΧ χαρακτηρίζονται από έναν ισχυρό δυισμό: από τη μια πλευρά λειτουργούν κάποιες μεγάλες επίσημες επιχειρήσεις και από την άλλη συντηρείται μια μεγάλη πλειονότητα μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται πολύ συχνά στον αγροτικό τομέα», εξήγησε σε συνέντευξη τύπου που έδωσε την περασμένη Παρασκευή ο γενικός διευθυντής της Παγκόσμιας Οργάνωσης Εργασίας Γκι Ραϊντέρ.

«Εκείνο που λείπει είναι ένας ενδιάμεσος σύνδεσμος, ένας μεσαίος χώρος σε ό,τι αφορά το μέγεθος των εταιρικών-επιχειρηματικών δομών. Κι αυτό απαντάται σε κάθε επαγγελματικό ή οικονομικό κλάδο», πρόσθεσε ο Ραϊντέρ.

ΠΟΕ: Κορυφώνεται η εξάρτηση

Σε πρόσφατη έκθεσή του, εξάλλου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) σημείωσε τις «καταστροφικές επιπτώσεις» που είχε την τελευταία διετία η πανδημία στις εξαγωγές των «Λιγότερο Αναπτυγμένων Χωρών». Μετά το 2019, μια χρονιά πολύ δύσκολη εξαιτίας των ολοένα και κορυφούμενων εμπορικών εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, το διεθνές εμπόριο βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση.

Η κατάσταση έγινε δραματική την περίοδο Απριλίου-Ιουνίου 2020 με τα αλλεπάλληλα λοκντάουν, το κλείσομο των συνόρων και εν γένει τα περιοριστικά μέτρα που έλαβαν οι κυβερνήσεις για να περιορίσουν τη ραγδαία μετάδοση του φονικού κορωνοϊού. Η πτώση του διεθνούς εμπορίου ήταν της τάξεως του 27% σε ετήσια βάση το δεύτερο τρίμηνο του 2020, έναντι πτώσεις κατά 5% που είχε καταγραφεί το πρώτο τρίμηνο.

Οι εξαγωγές των 46 «Λιγότερο Αναπτυγμένων Χωρών» υποχώρησαν περισσότερο (κατά 1,6%) συγκριτικά με το μέσον όρο της πτώσης παγκοσμίως, που ήταν 1,2%. Υποθέτει κανείς ότι μετά από μια συγκρατημένη ανάκαμψη που καταγράφτηκε το 2021, το 2022 με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία και με την προϊούσα επέλαση του στασιμοπληθωρισμού (αλματώδεις αυξήσεις στις τιμές αγαθών και προϊόντων και επιστροφή στην οικονομική ύφεση), η εικόνα για τους απόκληρους του πλανήτη προδιαγράφεται ζοφερή.