Δείκτης ESG: ‘Ενα Μοντέλο Πολυκριτήριας Ανάλυσης Αποφάσεων

Τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και κριτήρια διακυβέρνησης συγκεντρώνουν ένα σύνολο μη χρηματοοικονομικών δεικτών επίδοσης που περιλαμβάνουν ζητήματα βιωσιμότητας, ηθικής και εταιρικής διακυβέρνησης (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση, μέθοδοι και κριτήρια ESG, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2022).

Αυτά τα ζητήματα μπορεί να περιλαμβάνουν τις προσπάθειες μιας επιχείρησης να βελτιώσει το αποτύπωμα άνθρακα ή την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων της. Η φιλοσοφία πίσω από τα κριτήρια ESG είναι να μετρηθεί η επίδραση που έχουν οι επιχειρήσεις στο περιβάλλον και την κοινωνία στο σύνολό της και, ως εκ τούτου, πως οι πολιτικές τους ESG μπορούν να επηρεάσουν τη δική τους ανθεκτικότητα και κερδοφορία.

Οι περιβαλλοντικές πολιτικές μιας επιχείρησης μπορούν να συμβάλουν στη ρύπανση των υδάτων ή στη σπατάλη ενέργειας. Ως αποτέλεσμα, το κόστος, η φήμη και η συμμόρφωση με τους κανονισμούς της επιχείρησης ενδέχεται να τεθούν σε κίνδυνο. Οι κοινωνικές πολιτικές μιας επιχείρησης μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλότερη παραγωγικότητα και χαμηλότερο ηθικό των εργαζομένων, αυξάνοντας τον κίνδυνο αλλαγής προσωπικού ή απουσίας από την εργασία.

Τέλος, το ζήτημα διακυβέρνησης μιας επιχείρησης μπορεί να περιλαμβάνει έλλειψη συμμόρφωσης, επιδείνωση των σχέσεων με τους μετόχους, έλλειψη διαφορετικότητας στη διοίκηση, διαφθορά και άλλους παράγοντες που μπορεί να έχουν συνέπειες στη χρηματοοικονομική κατάσταση ή τη φήμη μιας επιχείρησης.

Δείκτης ESG

Χρησιμοποιώντας τα κριτήρια ESG που επιλέχθηκαν με βάση τη βιβλιογραφία  και τη διαθεσιμότητα της βάσης δεδομένων (Thomson Reuters) προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ένα δείκτη ESG με τη βοήθεια ενός μοντέλου πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων.

Ο βασικός στόχος της έρευνας είναι να εξετάσει εάν τα επιλεγέντα κριτήρια καθώς και η συνολική προσέγγιση του θέματος είναι κατάλληλα για την αξιολόγηση επενδύσεων σε ESG.

Μοντέλο Πολυκριτήριας Ανάλυσης Αποφάσεων

Η πολυκριτήρια ανάλυση αποφάσεων αποτελεί ένα εξελιγμένο χώρο της επιχειρησιακής έρευνας, ο οποίος έχει γνωρίσει ιδιαίτερη άνθηση τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο (βλ. C. Zopounidis, P. Pardalos, handbook of multicriteria analysis, Springer, 2010).

Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, υπάρχουν τέσσερα θεωρητικά ρεύματα:

–         Πολυκριτήριος μαθηματικός προγραμματισμός,

–         Θεωρία πολυκριτήριας χρησιμότητας/αξίας,

–         Προσέγγιση σχέσεων υπεροχής,

–         Αναλυτική – συνθετική προσέγγιση.

Το μοντέλο που αναπτύχθηκε, ανήκει στην κατηγορία «αναλυτική συνθετική προσέγγιση» και ονομάζεται συνάρτηση προσθετικής χρησιμότητας (βλ. Μ. Δούμπος, Κ. Ζοπουνίδης, πολυκριτήρια υποστήριξη αποφάσεων σε επιχειρήσεις και οργανισμούς: η αναλυτική – συνθετική προσέγγιση, εκδόσεις Αλέξανδρος ΙΚΕ, 2021).

Η εξίσωση του μοντέλου είναι η ακόλουθη:

ESG = (E + S + G) + (CTRY + SCTR + YR)

όπου E, S, G είναι μερικά σκορ των τριών διαστάσεων ESG, καθεμιά εκφράζεται με μια μορφή  προσθετικής χρησιμότητας αξίας των κριτηρίων:

Ε =

S =

G=

Όπου:

CNTR = η χώρα

SCTR = ο κλάδος

YR = το έτος

Η εκτίμηση του μοντέλου γίνεται με τεχνικές γραμμικού προγραμματισμού στα πλαίσια της μονότονης παλινδρόμησης (ordinal regression, βλ. E. Jacquet – Lagreze, J. Siskos, assessing a set of additive utility functions for multicriteria decision making: the UTA method, European Journal of Operational Research, 10(2), 151-164, 1382).

Αποτελέσματα

Η βάση δεδομένων της Thomson Reuters περιέχει 16 κλάδους και 39 χώρες για τη χρονική περίοδο 2007-2019.

Ο πίνακας 1 περιέχει το βασικό δείγμα στο οποίο καταλήξαμε μετά από μια πρώτη επεξεργασία ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των δεδομένων. Για την κάθε χώρα υπάρχει και το πλήθος των επιχειρήσεων. Οι κλάδοι είναι κωδικοποιημένοι όπως:

A: Agriculture, forestry, and fishing

B: Mining and quarrying

.

.

.

R: Arts, entertainment, and recreation.

Επίσης, ο κάθε κλάδος περιέχει τον ανάλογο αριθμό επιχειρήσεων.

Οι πίνακες 2,3 και 4 περιέχουν τα χρησιμοποιηθέντα κριτήρια της ανάλυσης με την κατηγορία, την ονομασία και τον ορισμό τους.

Συνολικά, τα κριτήρια εκτίμησης είναι:

–         Κριτήρια περιβάλλοντος 8,

–         Κριτήρια κοινωνικά 11,

–         Κριτήρια διακυβέρνησης 6

Σύμφωνα με το πολυκριτήριο μοντέλο τα κριτήρια τα πιο σημαντικά ανά πυλώνα είναι τα εξής:

Περιβάλλον

Policy environmental supply chain: 6,4%

CO2 Equivalent emission total / Revenues: 5,9%

ISO14000 or EMS: 5,3%

Οι κλάδοι στους οποίους ο πυλώνας περιβάλλον είναι πιο σημαντικός είναι:

D: Electricity, gas, steam …: 42,3%

F: Construction: 43,7%

Q: Human health and social work activities: 41,5%

Κοινωνία

Training and development policy: 6,4%

Policy human rights: 5,5%

Policy employee health and safety: 4,8%

Οι κλάδοι στους οποίους ο πυλώνας κοινωνία είναι ο πιο σημαντικός είναι:

B: Mining and quarrying: 47,9%

H: Transporting and storage: 45,6%

I: Accommodation and food service activities: 44,6%

Διακυβέρνηση

Audit Committee Independence: 6,8%

Audit Committee Non-Executive Members: 4,4%

CSR Sustainability External Audit: 4,4%

Οι κλάδοι στους οποίους ο πυλώνας διακυβέρνηση είναι ο πιο σημαντικός είναι:

K: Financial and insurance activities: 38,4%

E: Water supply, sewerage, waste management, remediation activities: 35,3%

G: Wholesale and retail trade: 33,1%

Ανάλυση ευστάθειας

Χρησιμοποιήθηκε η Bootstrap Analysis στο δείγμα μελέτης και στο δείγμα ελέγχου και στους τρεις πυλώνες με πολύ μεγάλη ευστάθεια.

Δείγμα μελέτης

E: 32,9%

S: 39,4%

G: 27,7%

Δείγμα ελέγχου

E: 32,7%

S: 39,8%

G: 27,5%

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ο πυλώνας κοινωνία είναι ο πιο σημαντικός από τους άλλους δύο, προσεγγίζοντας το 40% και στα δύο δείγματα και για όλους τους κλάδους. Ίσως επειδή ο πυλώνας κοινωνία προέρχεται από την ΕΚΕ η οποία ήταν ο προπομπός του ESG. Η ποιότητα της μονότονης παλινδρόμησης είναι επίσης πολύ υψηλή και κυμαίνεται από 81,9% (κλάδοι C και K) έως 95,8% (κλάδος R). Η ποιότητα μετριέται από το συντελεστή προσδιορισμού R2.

Συμπερασματικά, το άρθρο αυτό παρουσιάζει για πρώτη φορά μια μεθοδολογία πολλαπλών κριτηρίων για να εξηγήσει τη σημασία των κριτηρίων ESG στις κοινωνικές και ηθικές επενδύσεις. Τα αποτελέσματα θεωρούνται από πρώτη άποψη πολύ ικανοποιητικά σε σχέση με προηγούμενες έρευνες και τους δείκτες ποιότητας (Bootstrap και συντελεστής R2). Τα κοινωνικά κριτήρια φαίνονται πιο σημαντικά, ενώ σιγά σιγά αποκτούν ενδιαφέρον και τα περιβαλλοντικά και τα κριτήρια διακυβέρνησης. Τα περιβαλλοντικά κριτήρια αναδεικνύουν ως σημαντικό γεγονός την κλιματική αλλαγή η οποία επηρεάζει πλέον τις επιχειρηματικές αποφάσεις (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, η τιμή της κλιματικής αλλαγής, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 17.02.2022). Ακόμη, τα επόμενα χρόνια, ο πυλώνας της διακυβέρνησης θα παίξει σημαντικό ρόλο στο τοπ μάνατζμεντ.

Μελλοντικά, η έρευνα μας θα κινηθεί προς τις ακόλουθες κατευθύνσεις:

–         Κατασκευή ενός πολυκριτήριου δείκτη ανά πυλώνα (E, S, G).

–         Σύγκριση του πολυκριτήριου μοντέλου με άλλα κλασικά μοντέλα ανάλυσης δεδομένων.

–         Διάκριση του δείγματος σε ανεπτυγμένες οικονομίες και σε αναπτυσσόμενες οικονομίες.

–         Σύγκριση του δείκτη ESG με τις χρηματοοικονομικές επιδόσεις.

Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ

Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering

Πολυτεχνείο Κρήτης

Καθηγητής Μιχάλης Δούμπος

Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering

Πολυτεχνείο Κρήτης

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών

Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων

Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ

Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France