Φυσικό αέριο: Η ΕΕ μεταξύ παραβίασης των κυρώσεων και τερματισμού των ροών

Οι εταιρείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσπαθούν να καταλάβουν πώς θα συνεχίσουν να πληρώνουν για το ρωσικό φυσικό αέριο χωρίς να παραβιάσουν τις κυρώσεις της ΕΕ ή να τους διακόψει η Μόσχα την προμήθεια φυσικού αερίου, σημειώνει σε ανάλυσή του το Politico.

Η Ελλάδα δεν βρίσκεται σε διαφορετική θέση από όλες τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, με την κατάσταση να κρίνεται ιδιαίτερα κρίσιμη και την κυβέρνηση να προχωρά σε απανωτές συσκέψεις, με τις ανακοινώσεις για νέα μέτρα να αναμένονται αύριο.

Η αγωνία στην ΕΕ, όπως τονίζει το Politico, είναι αποτέλεσμα της απαίτησης του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν να πληρώνουν οι λεγόμενες μη φιλικές χώρες το φυσικό αέριο σε ρούβλια.

Η Μόσχα έστειλε μήνυμα ότι δεν μπλοφάρει την περασμένη εβδομάδα, όταν σταμάτησε την προμήθεια στην Πολωνία και τη Βουλγαρία, αφού και οι δύο χώρες αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με το αίτημα της Ρωσίας. Περαιτέρω πληρωμές φυσικού αερίου θα πρέπει να καταβληθούν το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαΐου, αυξάνοντας την προοπτική περισσότερων διακοπών εκτός αν βρεθεί λύση, τονίζεται στο άρθρο.

Σε διαδικασία απεξάρτησης

Η Ευρώπη βρίσκεται σε διαδικασία απεξάρτησης από τις ενεργειακές εξαγωγές της Μόσχας, με ένα εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο να συζητείται αυτή την εβδομάδα από τους πρεσβευτές της ΕΕ, αλλά η αποδέσμευση από το φυσικό αέριο, το οποίο σε μεγάλο βαθμό παραδίδεται μέσω αγωγών, είναι πιθανό να πάρει περισσότερο χρόνο. Εν τω μεταξύ, οι εταιρείες χρειάζονται έναν τρόπο να πληρώνουν.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να εξηγήσει τι πρέπει να κάνουν οι εταιρείες, αλλά η καθοδήγηση είναι συγκεχυμένη και οι χώρες θέλουν περισσότερη σαφήνεια για τις εταιρείες τους. Το Politico εξηγεί τι γνωρίζουμε μέχρι στιγμής για την υπόθεση «ρούβλια για φυσικό αέριο».

Τι ακριβώς θέλει η Ρωσία;

Με προεδρικό διάταγμα που υπογράφηκε στις 31 Μαρτίου, το Κρεμλίνο απαίτησε από τις εταιρείες από τις λεγόμενες μη φιλικές χώρες, ένας κατάλογος που περιλαμβάνει μέλη της ΕΕ, να πληρώνουν για το φυσικό αέριο σε ρούβλια.

Καθόρισε ένα σύστημα πληρωμών όπου μια εταιρεία θα πρέπει να ανοίξει δύο λογαριασμούς στην Gazprombank, τον τρίτο μεγαλύτερο δανειστή της Ρωσίας και θυγατρική του κρατικά ελεγχόμενου μονοπωλίου εξαγωγής φυσικού αερίου Gazprom.

Η εταιρεία θα έπρεπε να μεταφέρει τις πληρωμές στον πρώτο λογαριασμό στο νόμισμα που προβλέπεται από τη σύμβασή της με την Gazprom και να εξουσιοδοτήσει την Gazprombank να μετατρέψει τα κεφάλαια αυτά σε ρούβλια στο Χρηματιστήριο της Μόσχας, μεταφέροντας τα έσοδα στον δεύτερο τραπεζικό λογαριασμό και πληρώνοντας την Gazprom. Μόνο τότε θεωρείται ότι η πληρωμή έχει ολοκληρωθεί.

Πώς γίνονταν μέχρι τώρα οι συναλλαγές;

Οι συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου είναι εμπιστευτικές, αλλά τα βιομηχανικά πρότυπα προβλέπουν συνήθως ότι οι εταιρείες πληρώνουν σε ένα συγκεκριμένο νόμισμα. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο 97% των συμβάσεων των εταιρειών της ΕΕ με την Gazprom, η πληρωμή γίνεται σε ευρώ ή δολάρια. Ο τραπεζικός λογαριασμός που θα λαμβάνει τις καταθέσεις θα επιλέγεται από τη Gazprom και θα καθορίζεται στη σύμβαση. Οι πληρωμές θεωρούνται εκκαθαρισμένες μόλις φτάσει ολόκληρο το ποσό στον συγκεκριμένο λογαριασμό.

Σε περιπτώσεις που υπάρχει διαφωνία σχετικά με το οφειλόμενο ποσό, οι συμβάσεις φυσικού αερίου συνήθως απαιτούν από τους αγοραστές να καταβάλουν το πλήρες ποσό που αναγράφεται στο τιμολόγιο του πωλητή (στην προκειμένη περίπτωση, που εκδίδεται από την Gazprom), με μεταγενέστερη προσαρμογή που γίνεται μόλις διευθετηθεί η διαφορά.

Η μη πληρωμή μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια σειρά κυρώσεων για τον αγοραστή, από τόκους επί του οφειλόμενου ποσού έως αναστολή των παραδόσεων φυσικού αερίου ή άμεση καταγγελία της σύμβασης.

Γιατί το προτεινόμενο σύστημα πληρωμών της Ρωσίας παραβιάζει τις κυρώσεις της ΕΕ;

Σύμφωνα με την Επιτροπή, τα αιτήματα της Μόσχας αντιβαίνουν στο καθεστώς κυρώσεων της ΕΕ, και ειδικότερα στην απαγόρευση «άμεσης ή έμμεσης αγοράς, πώλησης, παροχής επενδυτικών υπηρεσιών ή βοήθειας στην έκδοση ή με άλλο τρόπο αντιμετώπισης κινητών αξιών και μέσων χρηματαγοράς» που εκδίδεται από το ρωσικό κράτος ή την κεντρική του τράπεζα.

Αυτό συμβαίνει επειδή το νέο σύστημα πληρωμών για το φυσικό αέριο «ισοδυναμεί λίγο πολύ με ένα δάνειο που θα δοθεί από τις εταιρείες στη Ρωσική Κεντρική Τράπεζα πριν ολοκληρωθεί η πληρωμή», δήλωσε αξιωματούχος της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα.

«Αυτό είναι για εμάς μια σαφής παραβίαση των κυρώσεων».

Τι επιτρέπεται λοιπόν να κάνουν οι εταιρείες της ΕΕ;

Οι εταιρείες μπορούν να δοκιμάσουν διαφορετικά πράγματα, σύμφωνα με την καθοδήγηση της Επιτροπής που εκδόθηκε τον περασμένο μήνα.

Μπορεί να ζητήσουν παρέκκλιση για να συνεχίσουν να πληρώνουν όπως πριν. Αλλά «η διαδικασία για παρεκκλίσεις από τις απαιτήσεις του διατάγματος δεν είναι ακόμη σαφής», προστίθεται.

Εναλλακτικά, οι εταιρείες μπορούν να ανοίξουν τραπεζικό λογαριασμό σε ευρώ στην Gazprombank, να καταθέσουν τις οφειλές τους σε ευρώ ή δολάρια σύμφωνα με τη σύμβασή τους και να προσκομίσουν δήλωση ότι εκπληρώνονται οι υποχρεώσεις πληρωμής τους.

«Μετά από αυτό, το τι θα κάνουν οι Ρώσοι με τα χρήματα, εξαρτάται από αυτούς», δηλώνει αξιωματούχος της ΕΕ.

Ωστόσο, θα πρέπει «να ζητήσουν επιβεβαίωση από τη ρωσική πλευρά ότι αυτή η διαδικασία είναι δυνατή», έγραψε η Επιτροπή στην καθοδήγησή της.

Αυτό τελικά θα λειτουργήσει;

Η Βουλγαρία και η Πολωνία προσπάθησαν να πληρώσουν με τον συνήθη τρόπο, αλλά η πληρωμή τους απορρίφθηκε, η παροχή φυσικού αερίου διακόπηκε και τα χρήματα επιστράφηκαν.

Όσον αφορά την άλλη πρόταση της Επιτροπής για την καταβολή ευρώ στην Gazprombank, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρωσία θα δεχόταν μια τέτοια παράκαμψη. Σύμφωνα με Βούλγαρους αξιωματούχους, αυτό «δεν αποτελεί πραγματικά επιλογή».

Τι δεν επιτρέπεται να κάνουν οι εταιρείες;

Οι εταιρείες δεν μπορούν να ανοίξουν δεύτερο τραπεζικό λογαριασμό σε ρούβλια και να ανταποκριθούν στις άλλες απαιτήσεις της Ρωσίας, σύμφωνα με την Επιτροπή.

«Αυτό που δεν μπορούμε να δεχτούμε είναι ότι οι εταιρείες υποχρεούνται να ανοίξουν δεύτερο λογαριασμό», δήλωσε ο αξιωματούχος της ΕΕ.

«Και ότι μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου λογαριασμού, το ποσό σε ευρώ βρίσκεται στα χέρια των ρωσικών αρχών στη Ρωσική Κεντρική Τράπεζα και ότι η πληρωμή ολοκληρώνεται μόνο όταν μετατραπεί σε ρούβλια».

«Αυτό είναι απολύτως σαφής παράκαμψη των κυρώσεων», προσθέτει ο αξιωματούχος.

Τι κάνουν οι εταιρείες στην πραγματικότητα;

Ορισμένες εταιρείες φέρεται να έχουν ανοίξει λογαριασμούς στην Gazprombank, αλλά δεν είναι σαφές εάν αυτοί οι λογαριασμοί είναι σε ευρώ ή σε ρούβλια. Ένας εκπρόσωπος της γερμανικής Uniper δήλωσε: «Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η συμμορφούμενη μελλοντική επεξεργασία πληρωμών είναι εφικτή».

Εάν οι εταιρείες παραβιάσουν τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα εναπόκειται στις εθνικές κυβερνήσεις να διώξουν τις πιθανές παραβιάσεις, καθώς είναι οι φορείς επιβολής του καθεστώτος κυρώσεων της ΕΕ.

Τι υποστηρίζουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις;

Οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν δηλώσει ότι σκοπεύουν να συνεχίσουν να πληρώνουν για το φυσικό αέριο σε ευρώ ή δολάρια, σύμφωνα με τα συμβόλαια των εταιρειών τους. Ωστόσο, οι διχασμοί αρχίζουν να εμφανίζονται: η Ουγγαρία δήλωσε ότι δεν βλέπει κανένα πρόβλημα να πληρώνει σε ρούβλια και η Ιταλία είπε ότι θα πρέπει να επιτραπεί προσωρινά στις εταιρείες να πληρώνουν σε ρούβλια για να αποφευχθεί η διακοπή του αερίου τους.

Θα αλλάξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη στάση της;

Εδώ είναι που το θέμα μπερδεύεται ακόμη περισσότερο, σημειώνεται στο άρθρο. Η Επιτροπή αρχικά υπέδειξε στις χώρες της ΕΕ στην προκαταρκτική της αξιολόγηση ότι η αποδοχή στις απαιτήσεις του Πούτιν θα συνιστούσε παραβίαση των κυρώσεων.

Μια εβδομάδα αργότερα, εξέδωσε μια καθοδήγηση με την προτεινόμενη λύση. Ορισμένες χώρες της ΕΕ ζήτησαν από την Επιτροπή να διευκρινίσει τις οδηγίες της, δυσαρεστημένες για τη σύγχυση. Ένας εκπρόσωπος της Επιτροπής απάντησε ότι η καθοδήγησή της «εξακολουθεί να ισχύει».

Τι κερδίζει ο Πούτιν;

Ο άμεσος αντίκτυπος είναι η ενίσχυση του ρουβλίου, καθώς η Gazprom αναγκάζεται να μετατρέψει τα έσοδα από την πώληση του φυσικού αερίου σε ρωσικό νόμισμα, γεγονός που ενισχύει τη ζήτηση και ενισχύει την αξία του. Αλλά η κίνηση αυτή έρχεται μετά την απαίτηση της Μόσχας τον Φεβρουάριο να μετατρέπουν οι ρωσικές επιχειρήσεις το 80% των εσόδων τους από το εξωτερικό σε ρούβλια για τον ίδιο ακριβώς σκοπό – εγείροντας το ερώτημα αν ο Πούτιν έχει άλλο κίνητρο.

Η διάσπαση της ενότητας της Ένωσης, αναγκάζοντας τις χώρες να επιλέξουν μεταξύ κυρώσεων και συνεχών προμηθειών φυσικού αερίου, μπορεί να είναι ο τελικός του στόχος. Κρίνοντας από την αναστάτωση που ακολούθησε, το πέτυχε τουλάχιστον εν μέρει, καταλήγει το Politico.