ΔΕΣΦΑ: Ενεργειακή ανεξαρτησία και ελληνική πραγματικότητα 

Ολοκληρώθηκε την Τρίτη 10 Μαΐου ο διαγωνισμός για τη ναύλωση πλοίου που θα χρησιμοποιηθεί για την αποθήκευση LNG στη Ρεβυθούσα.

Ο ΔΕΣΦΑ προχώρησε στην προκήρυξη του διαγωνισμού αρχές Απριλίου εντάσσοντας την επέκταση της δυνατότητας προσωρινής αποθήκευσης LNG στις προτεραιότητες που προέκυψαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη μετέπειτα οικονομική απομόνωση της Ρωσίας.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να επισημάνουμε μερικά χαρακτηριστικά της αγοράς του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Η αποθήκευση του φυσικού αερίου σε υγροποιημένη μορφή είτε σε πλοίο είτε σε σταθερή δεξαμενή έχει σημαντικό κόστος που προκύπτει από την εξάτμιση του υγρού φυσικού αερίου (LNG). Για αυτό το λόγο, η λύση που προκρίνεται παγκοσμίως είναι η ελαχιστοποίηση του χρόνου αποθήκευσης του LNG και η όσο το δυνατόν συντομότερη μετατροπή του σε αέρια μορφή. Σε αυτό το πλαίσιο η μίσθωση του FSU από τον ΔΕΣΦΑ είναι σημαντική ως εξασφάλιση αλλά όχι λειτουργικά.

Και εδώ προκύπτουν μερικά ερωτήματα για τις παραμέτρους του διαγωνισμού για την μίσθωση του πλοίου.

Χρόνος μίσθωσης

Ο ΔΕΣΦΑ επέλεξε ως χρόνο μίσθωσης τον ένα χρόνο ενώ είναι προφανές ότι, για λόγους ασφάλειας, απαιτείται μακροχρόνια λύση τουλάχιστον 5 ετών μέχρι να ξεκαθαρίσει το καινούριο ενεργειακό τοπίο. Η λύση του ενός έτους συνεπάγεται και σημαντικά υψηλότερο κόστος καθώς η βραχυπρόθεσμη αγορά είναι σε υψηλά επίπεδα. Συγκεκριμένα, παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι επέκταση της ναύλωσης σε πολυετή θα μείωνε το ετήσιο κόστος έως και 7 εκατ. ευρώ.

Επιλογή μεγέθους πλοίου

Αρχικά ο ΔΕΣΦΑ είχε προκρίνει την επιλογή πλοίου 160 χιλιάδων κυβικών μέτρων και μόνο μετά από την κατάθεση ανταγωνιστικών προσφορών για μικρότερα πλοία αποδέχτηκε τις αντίστοιχες προσφορές. Συγκεκριμένα με τη μείωση του μεγέθους κατά 15% μειώθηκε το κόστος κατά 50%!

Έλλειψη δικαιώματος αγοράς του πλοίου

Σε αντίστοιχους διαγωνισμούς είναι συνήθης η παραχώρηση του δικαιώματος αγοράς του πλοίου από τον ναυλωτή μετά τη λήξη της μίσθωσης. Στην περίπτωση του ΔΕΣΦΑ, ενώ έλαβε προσφορές που έδιναν αυτό το δικαίωμα, επιλέχθηκε να μην συνυπολογιστεί στην αξιολόγηση των προσφορών παρά την αντίθετη εισήγηση των συμβούλων.

Η ακεραιότητα του διαγωνισμού

Με βάση τα παραπάνω φαίνεται ότι οι επιφυλάξεις παραγόντων της αγοράς για την ακεραιότητα του διαγωνισμού να έχουν βάση καθώς συζητείται ότι εξ αρχής υπήρχε σαφής προτίμηση για την λύση που πρότεινε η GASLOG του Πήτερ Λιβανού με την ΔΕΣΦΑ να προκρίνει αρχικά απευθείας ανάθεση σε πλοίο της GASLOG και τον διαγωνισμό να προκύπτει μόνο μετά από πιέσεις της ΡΑΕ και του υπουργείου. Είναι χαρακτηριστικό ότι και κατά την διάρκεια του διαγωνισμού, ενώ η αρχική προσφορά της GASLOG ήταν για το ακριβό πλοίο των 160 χιλιάδων κυβικών, μετά την λήψη των αρχικών προσφορών και ενώ δεν είχε ολοκληρωθεί η αξιολόγηση, ο ΔΕΣΦΑ αποδέχτηκε την δεύτερη προσφορά της για μικρότερο πλοίο ενώ αντίστοιχα χαρακτήρισε εκπρόθεσμες οικονομικά πιο συμφέρουσες προσφορές.

Το πρόβλημα επιτείνεται από το γεγονός ότι το κόστος για την μίσθωση του πλοίου θα επιβαρύνει τους καταναλωτές αυξάνοντας περαιτέρω τις τιμές του φυσικού αερίου και του ρεύματος. Φαίνεται ότι η Ιταλική ηγεσία του ΔΕΣΦΑ προσαρμόστηκε στην ελληνική πραγματικότητα όταν ο λογαριασμός πάει στον Έλληνα καταναλωτή και φορολογούμενο.

Οι αντιδράσεις της αγοράς

Σοβαρά, όμως, ερωτήματα εγείρουν και μεγάλοι παίκτες της εγχώριας αγοράς φυσικού αερίου και συγκεκριμένα ως προς την τεκμηρίωση της αναγκαιότητας της προσθήκης πλωτής δεξαμενής αποθήκευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου στον τερματικό σταθμό του ΔΕΣΦΑ στο νησάκι της Ρεβυθούσας.

Και παρά τις ενστάσεις που προβάλλουν, όπως αυτές αποτυπώνονται στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης που διοργάνωσε η ΡΑΕ για τη μελέτη κόστους – οφέλους (CBA) του FSU που εκπόνησε ο Διαχειριστής, εντούτοις ο διαγωνισμός για την προσθήκη του δεξαμενόπλοιου διενεργήθηκε και με αμφίβολο αποτέλεσμα ως προς το κόστος που θα επωμιστούν όσες εταιρείες χρησιμοποιήσουν το LNG για την κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών. Ενώ με οικονομική επιβάρυνση κινδυνεύουν και όλοι οι τελικοί καταναλωτές ενέργειας.

Μάλιστα, αν και αρχικά ο ΔΕΣΦΑ μέσω του CBA, που δόθηκε στις 8 Απριλίου στη δημοσιότητα, προέκρινε ως βέλτιστη οικονομικά λύση την αγορά και όχι τη μίσθωση FSU, εντούτοις στη συνέχεια ο Διαχειριστής και η ΡΑΕ (αρμόδια Αρχή για τις προδιαγραφές του διαγωνισμού) επέλεξαν τη βραχυχρόνια μίσθωση για 12 μήνες.

Πέραν αυτών, όπως προκύπτει τόσο από τα σχόλια των συμμετεχόντων στη δημόσια διαβούλευση όσο και από διαθέσιμες πληροφορίες υπήρξε μία ιδιαίτερη σπουδή για την υλοποίηση του διαγωνισμού απόκτησης του FSU, η οποία δεν τεκμηριώνεται ούτε από την πληρότητα του CBA αλλά και ούτε από το ακραίο σενάριο της διακοπής του ρωσικού αερίου στην ελληνική αγορά.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά και με βάση τα όσα επισημαίνουν και σε αρκετά σημεία καυτηριάζουν οι συμμετέχοντες στη δημόσια διαβούλευση επί του CBA του ΔΕΣΦΑ.

Πρόκειται για τη ΔΕΠΑ Εμπορίας, τη Mytilineos, τη ΔΕΔΑ και τη ΔΕΗ:

Αδιαφάνεια και οικονομική επιβάρυνση στα τιμολόγια χρήσης του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Αερίου

Η πλειονότητα των παικτών εγείρουν ενστάσεις επί του CBA του ΔΕΣΦΑ και ιδίως στο σκέλος των επιπτώσεων που θα έχει η επιλογή είτε της αγοράς είτε της ενοικίασης πλωτού δεξαμενόπλοιου για την αποθήκευση LNG.

Είναι χαρακτηριστική η αναφορά της ΔΕΠΑ Εμπορίας: «Οι παραδοχές κόστους που παρατίθενται στη σελίδα 6 του κειμένου τόσο για τη μίσθωση όσο και την αγορά της πλωτής δεξαμενής LNG στη Ρεβυθούσα, για τις οποίες δεν αναφέρεται αν βασίζονται σε συγκεκριμένες οικονομικές προσφορές ή αν αφορούν σε εκτιμήσεις του ΔΕΣΦΑ, είναι επίσης ιδιαίτερα υψηλές και αναμένεται να έχουν σημαντική επιβάρυνση στις χρεώσεις χρήσης του τερματικού σταθμού, καθώς και στα τιμολόγια χρήσης του συστήματος μεταφοράς λόγω του υψηλού ποσοστού κοινωνικοποίησης του κόστους της Ρεβυθούσας με διόλου αμελητέα επιβάρυνση των τελικών καταναλωτών φυσικού αερίου σε μία περίοδο ιδιαίτερα υψηλών τιμών. Σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαίο ο Διαχειριστής να γνωστοποιήσει την επίδραση του υπό διαβούλευση έργου στη Μεσοσταθμική Χρέωση Χρήσης ΕΣΦΑ».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η ΔΕΔΑ: «Τέλος η εικόνα θα ήταν πληρέστερη εάν υπήρχε μία εκτίμηση αναφορικά με την επίπτωση στη Χρέωση Μεταφοράς, κατά την εξέταση των σεναρίωνν που περιλαμβάνονται ή πρόκειται να προστεθούν μελλοντικά στη μελέτη».

Πρόχειρο και ατεκμηρίωτο CBA

Για προχειρότητα και ελλείψεις βασικών παραδοχών και στοιχείων στο CBA του ΔΕΣΦΑ κάνουν λόγο, ούτε λίγο ούτε πολύ, οι συμμετέχοντες στη δημόσια διαβούλευση.

Η Mytilineos επισημαίνει σχετικώς με την παρουσίαση του ΔΕΣΦΑ: «…περιλαμβάνει ορισμένα γραφήματα και στοιχεία αντί ενός ολοκληρωμένου CBA, με σενάρια ευαισθησίας και αξιολόγηση των διαφόρων πιθανοτήτων…».

Σε άλλο σημείο των θέσεων της η εταιρεία παρατηρεί: «Εντούτοις η έλλειψη αναλυτικών δεδομένων και του τρόπου εφαρμογής που συνοδεύει ορισμένες παραδοχές τις οποίες λαμβάνει υπόψιν η παρουσίαση, δεν επιτρέπουν τη διαμόρφωση μίας πλήρους, επαρκώς τεκμηριωμένης, άποψης επί των αποτελεσμάτων που παρουσιάζονται».

Η ΔΕΔΑ αμφισβητεί την ορθότητα υπολογισμών: «Στη διαφάνεια 6 της μελέτης, διατηρούμε επιφυλάξεις αναφορικά με την ορθότητα των υπολογισμών σχετικά με την επιλογή «buing option»…»

Η ΔΕΗ παρατηρεί στο CBA πως «δεν γίνεται αναφορά και υπολογισμός σχετικά με την αύξηση του χρόνου εφοδιασμού με την αύξηση της χωρητικότητας του τερματικού σταθμού LNG», ενώ υπογραμμίζει ότι στη μελέτη «δεν γίνεται αναφορά σχετικά με τη δυνατότητα αύξησης της αεριοποίησης του τερματικού σταθμού της Ρεβυθούσας με την προσθήκη της πλωτής δεξαμενής».

Αμφιβολία για την αναγκαιότητα της προσθήκης FSU

Σοβαρές είναι οι ενστάσεις της ΔΕΠΑ Εμπορίας ως προς την αναγκαιότητα απόκτησης της πλωτής δεξαμενής καθώς, αμφισβητώντας ευθέως τα σενάρια της ζήτησης αερίου που παρουσιάζει ο ΔΕΣΦΑ στο CBA, καταλήγει πως οι ανάγκες προμήθειας καλύπτονται ακόμη και στην ακραία περίπτωση της διακοπής του ρωσικού αερίου: «Οι παραδοχές ζήτησης που έχουν χρησιμοποιηθεί στο σενάριο εκ μέρους του ΔΕΣΦΑ στις σελίδες 7 και 9 της υπό διαβούλευσης μελέτης κόστους οφέλους εκτιμώνται ως υπερβολικά υψηλές τόσο σε επίπεδο εγχώριας ζήτησης όσο και σε επίπεδο εξαγωγών, ιδίως σε περίοδο κρίσης λόγω πλήρους διακοπής παροχής ρωσικού αερίου (που αποτελεί και τη βάση εξέτασης του συγκεκριμένου έργου). Σύμφωνα με τα πρόσφατα δεδομένα της εγχώριας και της διεθνούς αγοράς ενέργειας, κατά την εκτίμηση μας, η πρόβλεψη εγχώριας ζήτησης φυσικού αερίου για τα έτη 2022 και 2023 δεν προβλέπεται να υπερβεί το ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο των 70 TWh, στο οποίο ανήλθε το 2021. Συγκεκριμένα, ενώ η ζήτηση των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο αναμένεται να παραμείνει υψηλή, για τις βιομηχανίες που συνδέονται απευθείας στο σύστημα υψηλής πίεσης του ΔΕΣΦΑ και συγκεκριμένα τα διυλιστήρια, αναμένεται μείωση της ζήτησης κατά 5-6 TWh ετησίως, λόγω των υψηλών τιμών φυσικού αερίου συγκριτικά με τις τιμές πετρελαίου, τάση που αναμένεται να παραμείνει και για το επόμενο 12μηνο», περιγράφει η ΔΕΠΑ Εμπορίας.

Η ίδια εταιρεία συμπληρώνει, επικαλούμενη ιστορικά στοιχεία παραδόσεων – παραλαβών φυσικού αερίου του ΔΕΣΦΑ πως και χωρίς την προσθήκη του FSU με τις υφιστάμενες υποδομές μπορεί να καλυφθούν οι ανάγκες παραλαβών του καυσίμου: «Υφίσταται η δυνατότητα παραλαβών άνω των 50 TWh ετησίως, ενώ υπό έκτακτες συνθήκες η δυνατότητα αυτή θα μπορούσε πιθανόν να αυξηθεί περαιτέρω. Εάν στις εν λόγω ποσότητες προστεθούν και ποσότητες περίπου 15 TWh από το σημείο εισόδου της Νέας Μεσημβρίας και 3 TWh από το σημείο εισόδου Κήποι, φαίνεται ότι μπορεί να καλυφθεί πλήρως η ζήτηση και αναλόγως των συνθηκών μπορεί και να υπάρχει και περιθώριο για κάποιες εξαγωγές».

 Η υπαναχώρηση των ΔΕΣΦΑ και ΡΑΕ από τη λύση της αγοράς

Αίσθηση, έχει προκαλέσει στην αγορά το γεγονός πως αν και το CBA του ΔΕΣΦΑ προκρίνει ως βέλτιστη οικονομική λύση την αγορά έναντι της μίσθωσης πλωτού δεξαμενόπλοιου LNG για την κάλυψη έκτακτων αναγκών φυσικού αερίου, εντούτοις τόσο ο Διαχειριστής και η ΡΑΕ επέλεξαν να κάνουν διαγωνισμό για τη 12μηνη μίσθωση FSU.
Είναι χαρακτηριστική η διαρροή που έγινε στις 10 Μαίου προς τα μέσα ενημέρωσης:  «Σε εφαρμογή του ολοκληρωμένου σχεδίου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τον ενεργειακό εφοδιασμό της χώρας, σε περίπτωση διακοπής της προμήθειας αερίου από τη Ρωσία και βάσει της απόφασης που εξέδωσε η ΡΑΕ, συμφωνήθηκε ο ΔΕΣΦΑ να προχωρήσει στην κατακύρωση του διαγωνισμού για τη μίσθωση μίας πλωτής δεξαμενής αποθήκευσης ΥΦΑ (FSU) για διάστημα δώδεκα (12) μηνών, με σκοπό την ασφάλεια εφοδιασμού», αναφέρουν πηγές προσκείμενες στο ΔΕΣΦΑ.

Το CBA όμως, που παρουσίασε ο Διαχειριστής στις διαφάνειες 6 και 12 έκρινε ως προτιμητέα την επιλογή της αγοράς. Με βάση τους υπολογισμούς του που βασίστηκαν στην διατήρηση του για πέντε χρόνια, η ενοικίαση με όρους καθαρής τρέχουσας αξίας θα κόστιζε 110,6 εκ. ευρώ. Η αγορά για την ίδια περίοδο στοιχίζει 172,8 εκ. ευρώ. Όμως η απομένουσα αξία μετά την πάροδο της πενταετίας αποτιμάται σε 108 εκ. ευρώ. Ποσό που μπορεί να ανακτηθεί με την μεταπώληση της πλωτής δεξαμενής. Έτσι το πραγματικό κόστος της αγοράς είναι στα 62,2 εκ. ευρώ.

Παρέμβαση Σκρέκα

Τα προαναφερόμενα θολά σημεία της διαδικασίας που προηγήθηκε του διαγωνισμού αλλά και του τρόπου διενέργειας του προκαλούν την ανάγκη πολιτικής παρέμβασης.

«Τόσο για λόγους διαφάνειας όσο και για το θέμα της οικονομικής επιβάρυνσης των καταναλωτών ενέργειας», εξηγούν καλά πληροφορημένες πηγές που παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις γύρω από το θέμα.

«Η παρέμβαση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστα Σκρέκα στην υπόθεση κρίνεται αναγκαία για τα προαναφερόμενα ζητήματα που εγείρουν άλλωστε και οι συμμετέχοντες στη δημόσια διαβούλευση για το CBA του ΔΕΣΦΑ».