Υψηλός πληθωρισμός και επιβράδυνση της ανάπτυξης αυξάνουν τον κίνδυνο παγκόσμιας ύφεσης

Η παγκόσμια οικονομία κινδυνεύει να εισέλθει σε μια περίοδο στασιμοπληθωρισμού, ή υψηλού πληθωρισμού και ασθενούς ανάπτυξης, σύμφωνα με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και στελεχών επιχειρήσεων, γεγονός που θα μπορούσε να ασκήσει σοβαρές συνέπειες στο βιοτικό επίπεδο παγκοσμίως.

Η υπουργός Οικονομικών, Τζάνετ Γέλεν, αποτέλεσε, την Τετάρτη, τον τελευταίο ηγέτη, που προειδοποίησε για αναταραχές στην παγκόσμια οικονομία. «Σίγουρα η οικονομική ανάπτυξη, σε παγκόσμιο επίπεδο, αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες και παραμένει αβέβαιη», δήλωσε η Γέλεν, στη Βόννη της Γερμανίας, εν όψει συνάντησης ηγετών επτά πλούσιων εθνών. «Οι υψηλότερες τιμές τροφίμων και ενέργειας ασκούν στασιμοπληθωριστικές πιέσεις, δηλαδή, συμπίεση της παραγωγής και των δαπανών και αύξηση του πληθωρισμού σε όλο τον κόσμο.»

Οι αυξανόμενοι φόβοι για υψηλό πληθωρισμό κατέκλυσαν τις χρηματοπιστωτικές αγορές, την Τετάρτη, όταν μεγάλα καταστήματα ανέφεραν απογοητευτικά κέρδη, εξαιτίας, εν μέρει, των υψηλότερων τιμών των προϊόντων τους. Ο βιομηχανικός δείκτης Dow Jones σημείωσε πτώση μεγαλύτερη από 1.164 μονάδες, ή 3,6%, από τις 4 μ.μ., στη χειρότερη ημέρα του από το 2020. Ο βαρύς τεχνολογικός Nasdaq σημείωσε πτώση μεγαλύτερη από 4%. Οι μετοχές της Target Corp. σημείωσαν βουτιά 25%, βάζοντας την εταιρεία σε τροχιά για τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση εντός μίας ημέρας από το 1987.

Η Γέλεν – πρώην πρόεδρος της Fed των ΗΠΑ – δήλωσε ότι ο πληθωρισμός, και ιδιαίτερα το αυξανόμενο κόστος τροφίμων και ενέργειας, ενισχύουν τις ανησυχίες και θα αποτελέσουν το κυρίαρχο θέμα συζήτησης των παγκόσμιων ηγετών, τις επόμενες εβδομάδες και μήνες. Πρόσθεσε, ακόμη, ότι η ισχυρή οικονομία των ΗΠΑ θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτής της απειλής.

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι, από πολλές απόψεις, σε καλύτερη θέση, νομίζω, για να ανταποκριθούν σε αυτή την πρόκληση, δεδομένης της δύναμης της αγοράς εργασίας και της οικονομίας των ΗΠΑ», δήλωσε η Γέλεν.

Την προηγούμενη, ο Πρόεδρος της Fed, Τζερόμ Πάουελ, προειδοποίησε ότι «μπορεί να γίνουν αισθητές οι επιπτώσεις» στις ΗΠΑ, καθώς η κεντρική τράπεζα προβαίνει στις κατάλληλες κινήσεις, ώστε να αυξήσει τα επιτόκια περαιτέρω, με σκοπό να περιορίσει τον υψηλό πληθωρισμό.

Εν τω μεταξύ,  ο διευθύνων σύμβουλος της Wells Fargo & Co., Τσάρλι Σαρφ, δήλωσε, αυτή την εβδομάδα, ότι δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ οδεύουν προς οικονομική ύφεση. «Θα είναι δύσκολο να αποφευχθεί κάποιο είδος ύφεσης», δήλωσε ο Σαρφ, την Τρίτη, στην εκδήλωση της Wall Street Journal, “Future of Everything”.

Στις αρχές αυτής της εβδομάδας, ο Μπεν Μπερνάνκε, επίσης πρώην επικεφαλής της Fed, ανέφερε το ενδεχόμενο στασιμοπληθωρισμού σε συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε στους New York Times. «Ακόμη και υπό αυτό το ευνοϊκό σενάριο, πιθανότατα να υπάρξει επιβράδυνση της οικονομίας», συνέχισε ο ίδιος. «Και ο πληθωρισμός εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλός, αλλά έχει ξεκινήσει να μειώνεται. Έτσι, θα πρέπει να υπάρξει μία περίοδος, κατά τα επόμενα δύο έτη, όπου η ανάπτυξη θα είναι χαμηλή, η ανεργία θα είναι υψηλή και ο πληθωρισμός θα εξακολουθήσει να είναι υψηλός.»

Ωστόσο, ο Μπερνάνκε δεν θα προβεί σε περαιτέρω σχολιασμούς, όπως αναφέρει εκπρόσωπός του.

Οι φόβοι για τον πληθωρισμό έχουν αυξηθεί, τις τελευταίες ημέρες, μετά τις νέες πιέσεις για περαιτέρω αυξήσεις των τιμών πετρελαίου και τροφίμων από τα ήδη υψηλά τους επίπεδα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσίευσε, αυτή την εβδομάδα, ένα σχέδιο με στόχο τον τερματισμό της εξάρτησής της από τη ρωσική ενέργεια, εντός των επόμενων πέντε ετών. Οι αυξανόμενες τιμές τροφίμων – οι οποίες σχετίζονται με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, σημαντικό παγκόσμιο παραγωγό- προκαλούν ελλείψεις σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, ανέφερε αυτή την εβδομάδα, ότι ο πληθωρισμός έφτασε σε υψηλά 40 ετών, αγγίζοντας το 9%, τον Απρίλιο. Το γεγονός αυτό επισκίασε τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ, ο οποίος έφτασε το 8,3%, τον Απρίλιο.

Εν τω μεταξύ, οι οικονομολόγοι μείωσαν τις προβλέψεις τους για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, τη φετινή χρόνια, καθώς η Κίνα και η Ευρώπη παρουσιάζουν σημάδια επιβράδυνσης. Η Κίνα ανέφερε, αυτή την εβδομάδα, ότι οι καταναλωτικές δαπάνες και η παραγωγή μειώθηκαν απότομα τον Απρίλιο, καθώς η κυβέρνηση επέβαλε νέα περιοριστικά μέτρα για την αναχαίτιση του  κύματος λοιμώξεων κορωνοϊού.

Τον προηγούμενο μήνα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτίμησε ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 3,6%, αυτό το έτος, από το 6,1%, το προηγούμενο έτος. Η πιο πρόσφατη πρόβλεψη ήταν κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερη από τις προβλέψεις του Ιανουαρίου και κατά 1,3 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερη από τις προβλέψεις του Οκτωβρίου 2021.

Η Τράπεζα της Αγγλίας, στις αρχές αυτού του μήνα, προειδοποίησε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πρόκειται να εισέλθει σε περίοδο οικονομικής ύφεσης.

Ένας σημαντικός παράγοντας πίσω από τις σκοτεινές προοπτικές είναι τα σημάδια από τη Fed και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μιας πιο επιθετικής στάσης για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Η Fed, τον περασμένο μήνα, αύξησε τα επιτόκια κατά μισή ποσοστιαία μονάδα – τη μεγαλύτερη αύξηση από το 2000 – και σχεδιάζει πρόσθετες αυξήσεις φέτος.

Η Πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, ανέφερε, αυτόν τον μήνα, ότι θα στηρίξει την αύξηση του βασικού επιτοκίου της κεντρικής τράπεζας, τον Ιούλιο, γεγονός που θα σηματοδοτήσει την πρώτη αύξηση εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία. Τα υψηλότερα επιτόκια σημαίνουν ότι το κόστος δανεισμού για κατοικίες, αυτοκίνητα, επεκτάσεις επιχειρήσεων και άλλα στοιχεία θα αυξηθεί, και θα μπορούσε, τελικά, να αναγκάσει τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις να προβούν σε περικοπές εξόδων, επιβραδύνοντας τον πληθωρισμό, αλλά και την οικονομική ανάπτυξη.

Ακόμα και αν η παγκόσμια οικονομία καταφέρει να αποφύγει την ύφεση, πολλοί πολίτες ενδεχομένως να αισθανθούν ότι ζουν σε περίοδο ύφεσης, υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι. Με το κόστος ζωής να αυξάνεται ταχύτερα από τους μισθούς των περισσότερων εργαζομένων, οι καταναλωτές αγοράζουν όλο και λιγότερα χωρίς να μειώνουν τα χρήματα που δαπανούν. Για παράδειγμα, πλέον με πέντε δολάρια αγοράζουν έναν καφέ σε ποτήρι μεσαίου μεγέθους και όχι μεγάλου ή δίνοντας 300 δολάρια για τα αεροπορικά τους εισιτήρια μπορούν να ταξιδεύσουν από το Σαν Φρανσίσκο στο Ντένβερ και όχι στο Σικάγο.

Οι Αμερικανοί πολίτες προέβησαν σε αποταμιεύσεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς μείωσαν τις δαπάνες και έλαβαν πακέτα στήριξης από τις κυβερνήσεις τους. Η κατάσταση αυτή σήμερα, ωστόσο, αλλάζει. Το ποσοστό αποταμίευσης μειώθηκε τον Μάρτιο, στο χαμηλότερο ποσοστό των τελευταίων εννέα ετών, σύμφωνα με το υπουργείο Εμπορίου. Όλο και περισσότερα νοικοκυριά βγάζουν τις πιστωτικές τους κάρτες και ξοδεύουν όσες οικονομίες έχουν για να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα. Τα χρέη των Αμερικανών σημείωσαν γρήγορη αύξηση, κατά τη διάρκεια του έτους έως τον Μάρτιο, αύξηση που καθυστέρησε σημαντικά εξαιτίας της πανδημίας, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Fed. Καθώς τα επιτόκια αυξάνονται, οι μηνιαίες πληρωμές για το χρέος αυτό θα επιβαρύνουν περαιτέρω τα οικονομικά των νοικοκυριών, αναφέρουν οι οικονομολόγοι.

Προς το παρόν, οι βασικές αρχές της οικονομίας των ΗΠΑ είναι σταθερές, με τα νοικοκυριά να εξακολουθούν να βρίσκονται σε ισχυρή θέση οικονομικά, καθώς περισσότεροι άνθρωποι βρίσκουν εργασία και επιστρέφουν σε παλιές τους συνήθειες, όπως τα ταξίδια, το φαγητό και οι συναυλίες. Οι πωλήσεις σε Αμερικανούς λιανοπωλητές – ένα μεγάλο κομμάτι των καταναλωτικών δαπανών, η μεγαλύτερη πηγή οικονομικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ – αυξήθηκαν τον Απρίλιο για τέταρτο συνεχόμενο μήνα, δήλωσε το Υπουργείο Εμπορίου, την εβδομάδα αυτή.

Το ποσοστό ανεργίας του Απριλίου, 3,6%, παρέμεινε μία σκιά πάνω από τα χαμηλά των τελευταίων 50 ετών, λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας. Οι θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ έφτασαν το ρεκόρ των 11,5 εκατομμυρίων, τον Μάρτιο.

Ωστόσο, ο κίνδυνος ύφεσης έχει αυξηθεί, τις τελευταίες εβδομάδες, και ορισμένα προβλήματα -όπως οι εφοδιαστικές αλυσίδες, οι οποίες έχουν διαταραχθεί από τα lockdown για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού στην Κίνα και τον πόλεμο στην Ουκρανία- ενδεχομένως να μην μπορούν να αντιμετωπισθούν από τις κεντρικές τράπεζες.

Η Νταϊάν Σουόνκ, επικεφαλής οικονομολόγος στη Grant Thornton, ανέφερε ότι ένας κίνδυνος είναι ότι ο επίμονα υψηλός πληθωρισμός θα αναγκάσει, τελικά, τους καταναλωτές να περικόψουν τις δαπάνες και τις επιχειρήσεις να επιβραδύνουν τις προσλήψεις, ώστε να διατηρήσουν τα περιθώρια κέρδους. Εάν συμβεί αυτό, θα επικρατήσει, για μία περίοδο τουλάχιστον, υψηλός πληθωρισμός και αυξανόμενη ανεργία – συνδυασμός που είναι, γενικά, γνωστός ως στασιμοπληθωρισμός, ο οποίος χαρακτηρίζει τη δεκαετία του 1970, όταν οι πετρελαϊκές κρίσεις, οι υψηλές ομοσπονδιακές δαπάνες και η χαλαρή νομισματική πολιτική προκάλεσαν την εκτόξευση πληθωρισμού.

Η ανεργία, όπως και η έλλειψη στέγης, ενδεχομένως να αυξηθούν, είπε η Σουόνκ. Πολλοί άνθρωποι, ίσως, να αναγκαστούν να μετακομίσουν με τους γονείς και τους συγγενείς τους και να καταργήσουν την υγειονομική περίθαλψη, για να μην αναφερθούμε στις διακοπές και τις εξόδους για φαγητό.

«Ο πληθωρισμός διαβρώνει το βιοτικό επίπεδο, και ειδικά το είδος του πληθωρισμού για το οποίο μιλάμε – του πληθωρισμού, δηλαδή, που αφορά τις βασικές ανάγκες – τρόφιμα, στέγη και ενέργεια», δήλωσε η Σουόνκ. «Αυτός ο πληθωρισμός αποτελεί μία απίστευτη απειλή για την οικονομία. Μιλάμε για μια ανθρωπιστική κρίση, πέραν της πανδημίας που ήδη βιώνουμε και του πολέμου στην ηπειρωτική Ευρώπη.»