ΔΝΤ: Η κοινωνική αναταραχή και το κόστος στην παγκόσμια οικονομία

Μετά από μια παύση στις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά το πρώτο διάστημα της πανδημίας, ο κόσμος επιστρέφει στους δρόμους. Φέτος, μεγάλες και μακροχρόνιες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις έχουν λάβει χώρα σε ορισμένες προηγμένες οικονομίες όπου οι αναταραχές είναι σχετικά σπάνιες, όπως ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία.

Αυτό γράφει σε έκθεσή του που δημοσιεύεται στο IMFBlog, ο αναλυτής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Φίλιπ Μπάρετ αναλύοντας -όπως κάθε Παρασκευή- το διάγραμμα της εβδομάδας.

Ο κ. Μπάρετ προσθέτει επιπλέον, ότι σε αρκετές αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, πραξικοπήματα και συνταγματικές κρίσεις έχουν πυροδοτήσει εκτεταμένες διαμαρτυρίες.

Και τονίζει ότι σε πρόσφατη μελέτη του το ΔΝΤ στοχεύει στην κατανόηση των οικονομικών παραγόντων και του κόστους τέτοιων αναταραχών.

Ο Δείκτης Κοινωνικής Αναταραχής

Η σταθερή μέτρηση της κοινωνικής αναταραχής είναι δύσκολη. Ο Αναφερόμενος Δείκτης Κοινωνικής Αναταραχής του ΔΝΤ επιχειρεί να το πράξει μετρώντας τις αναφορές στα μέσα ενημέρωσης για λέξεις που σχετίζονται με αναταραχή σε 130 χώρες. Το ποσοστό των χωρών που αντιμετώπισαν μεγάλες αιχμές σε αυτόν τον δείκτη, που συνήθως αντικατοπτρίζουν μεγάλα γεγονότα αναταραχής, αυξήθηκε σε περίπου 3 τοις εκατό τον Φεβρουάριο. Όπως δείχνει το Διάγραμμα της Εβδομάδας , αυτό είναι κοντά στα υψηλότερα επίπεδά του από την έναρξη της πανδημίας.

Πριν από την πανδημία, οι αναταραχές αυξήθηκαν σε όλο τον κόσμο. Ίσως το πιο σημαντικό ήταν ένα κύμα διαμαρτυρίας που ξεκίνησε στη Χιλή και σάρωσε μέρη της Λατινικής Αμερικής τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2019. Σημαντικές αναταραχές σημειώθηκαν επίσης περίπου την ίδια περίοδο στη Μέση Ανατολή, ιδίως στην Αλγερία, το Ιράν, το Ιράκ και τον Λίβανο.

Οι αναταραχές μειώθηκαν απότομα στην αρχή της πανδημίας εν μέσω αύξησης της κοινωνικής απόστασης, τόσο εθελοντικής όσο και υποχρεωτικής. Έρευνα του ΔΝΤ δείχνει ότι αυτό είναι συνεπές με την εμπειρία κατά τις προηγούμενες πανδημίες. Αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι η κοινωνική αναταραχή σταμάτησε εντελώς. Ορισμένα σημαντικά γεγονότα αναταραχής σημειώθηκαν το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο του 2020, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου πραγματοποιήθηκαν έντονες διαμαρτυρίες για τη φυλετική δικαιοσύνη. Στην Αιθιοπία επίσης, καθώς οι εντάσεις μεταξύ των εθνοτήτων έγιναν πιο έντονες αλλά και μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στη Βραζιλία, τον Λίβανο και τη Λευκορωσία.

Η κοινωνική αναταραχή συνεχίστηκε στα τελευταία στάδια της πανδημίας, με γεγονότα τόσο σε προηγμένες όσο και σε αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες. Στην πρώτη, οι διαμαρτυρίες ξέσπασαν σε μέρη όπου οι μεγάλες κοινωνικές αναταραχές είναι συνήθως σπάνιες, συχνά με κίνητρα κατά της κυβέρνησης ή κατά του αποκλεισμού, όπως στον Καναδά, τη Νέα Ζηλανδία, την Αυστρία και την Ολλανδία. Στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, τα προφανή κίνητρα για τις πρόσφατες αναταραχές ήταν διαφορετικά, με παραδείγματα όπως αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο Καζακστάν και το Τσαντ, το πραξικόπημα στη Μπουρκίνα Φάσο, τις  περιφερειακές διαδηλώσεις στο Τατζικιστάν  και τη συνταγματική κρίση στο Σουδάν.

Αιτίες και κόστος

Τους επόμενους μήνες, δύο σημαντικοί παράγοντες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αυξημένο κίνδυνο μελλοντικών αναταραχών. Πρώτον, καθώς οι κυβερνήσεις χαλαρώνουν τους περιορισμούς και οι ανησυχίες του κοινού σχετικά με εξάπλωση της COVID μειώνονται, τα αντικίνητρα διαμαρτυρίας που σχετίζονται με την πανδημία ενδέχεται να μειωθούν. Και δεύτερον, η απογοήτευση του κοινού σχετικά με την αύξηση των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων μπορεί να αυξηθεί. Αν και οι οικονομικές αιτίες της κοινωνικής αναταραχής είναι περίπλοκες και η αναταραχή είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλεφθεί, οι απότομες αυξήσεις των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων έχουν συνδεθεί με συχνότερες διαμαρτυρίες στο παρελθόν.

Οποιαδήποτε αύξηση των κοινωνικών αναταραχών θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς μπορεί να έχει διαρκή αντίκτυπο στις οικονομικές επιδόσεις. Σε ένα έγγραφο πέρυσι , το προσωπικό του ΔΝΤ έδειξε ότι η αναταραχή μπορεί να έχει αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο καθώς οι καταναλωτές τρομάζουν από την αβεβαιότητα και η παραγωγή χάνεται στη μεταποίηση και τις υπηρεσίες. Ως αποτέλεσμα, 18 μήνες μετά τα πιο σοβαρά γεγονότα αναταραχής, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν είναι συνήθως περίπου 1 ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερο από ό,τι θα ήταν διαφορετικά.

Αν και η κοινωνική αναταραχή παραμένει προς το παρόν σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τα προ-πανδημικά επίπεδα, η άρση των περιορισμών της εποχής της πανδημίας και η συνεχιζόμενη συμπίεση του κόστους ζωής σημαίνει ότι οι διαμαρτυρίες ενδέχεται να αυξηθούν ακόμη. Αυτό θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικό οικονομικό κόστος.

Ένα νέο κύμα αναταραχής μπορεί να επηρεάσει την ανάκαμψη

Στο έκθεση εργασίας του ΔΝΤ αναφέρεται ότι ο μακρο-οικονομικός αντίκτυπος της κοινωνικής αναταραχής την περίοδο 1990-2019 και τα γεγονότα κοινωνικής αναταραχής κατατάσσονται σε τρείς κατηγορίες με βάση την υποκείμενη αιτία: πολιτικός, οικονομικο-κοινωνικός και μικτός. Για παράδειγμα, οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν την εκλογή του Μεξικανού Προέδρου Ενρίκε Πένια Νιέτο το 2012 ή τις προεδρικές εκλογές της Χιλής το 2013, δύο λιγότερο σημαντικά σοκ ικανά να μειώσουν το ΑΕΠ κατά περίπου 0,2 ποσοστιαίες μονάδες σε διάστημα έξι μηνών από το σοκ. Συγκριτικά, οι διαμαρτυρίες στο Χονκ Κονγκ τον Ιούλιο του 2019 και οι διαμαρτυρίες από τα κίτρινα γιλέκα το 2018 στη Γαλλία –που καλύπτουν το όριο των γεγονότων κοινωνικής αναταραχής όπως περιγράφονται παραπάνω- είχαν ως αποτέλεσμα την μείωση του ΑΕΠ κατά περίπου μία ποσοστιαία μονάδα. Αυτές οι επιπτώσεις στο ΑΕΟ φαίνεται να καθοδηγείται από απότομες συρρικνώσεις στην μεταποίηση, τις υπηρεσίες και την κατανάλωση. Η κοινωνική αναταραχή επηρεάζει την οικονομική δραστηριότητα μειώνοντας την εμπιστοσύνη και αυξάνοντας την αβεβαιότητα.