Από την COVID-19, στην ευλογιά των πιθήκων, τη λέπρα και τα άλλα «νοσήματα στέρησης»

Αυτό ήρθαν τα κρούσματα της ευλογιάς των πιθήκων και της λέπρας, να μας το θυμίσουμε, χωρίς ακόμη να έχει πάψει η απειλή της COVID-19.

Το πρώτο κρούσμα ευλογιάς των πιθήκων που εμφανίστηκε και στη χώρα μας, μαζί με ένα κρούσμα λέπρας που επίσης καταγράφηκε πρόσφατα έρχονται να υπομνήσουν πως τα επονομαζόμενα “νοσήματα της στέρησης” (poverty related diseases), η “Ιατρική ελαχίστων πόρων” και η “Ιατρική σε αφιλόξενο περιβάλλον” αποτελούν την άλλη πλευρά του φεγγαριού της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης, που απορροφημένη, μέχρι τη στιγμή που ξέσπασε η COVID-19, στην ευδαιμονική μακαριότητα του Δυτικού κόσμου, έδειχνε πως παρά τις αλματώδεις επιστημονικές προόδους που έχει να επιδείξει, λησμονούσε μία μεγάλη ανθρωπιστική αλήθεια.

Την αλήθεια πως ο ανθρώπινος πόνος, η αρρώστια και η ανάγκη για περίθαλψη, δεν γνωρίζουν σύνορα, φυλές, χρώματα και λευκές ή μαύρες Ηπείρους.

Ασθένειες όπως η Φυματίωση, η Ελονοσία  και η Λέπρα που παραμένουν πλέον εδώ και καιρό μακριά από τους ευγενείς γεωγραφικούς ιστούς του ανεπτυγμένου κόσμου, εξακολουθούν να ταλανίζουν την αφρικανική Ήπειρο και ως εκ τούτου πρέπει να διεκδικήσουν και αυτές το δικό τους ερευνητικό, χρηματοδοτικό και κοινωνικό κομμάτι υποστηρικτικής παρέμβασης, στην παγκόσμια προσπάθεια για την επιστημονική πρόοδο και την ίαση του ανθρώπινου πόνου.

Γιατί ο ανθρώπινος πόνος δεν κάνει διακρίσεις, αυτό το απέδειξε στις μέρες μας ο SARS-CoV-2 που ανάγκασε υγειονομικά συστήματα προηγμένων χωρών να γονατίσουν και συναδέλφους ιατρούς να δουλεύουν σε συνθήκες υγειονομικής κρίσης, ασκώντας «ιατρική ελαχίστων πόρων», όχι σε κάποιο νοσοκομείο της Ιφακάρα, ή στη ζούγκλα του Μορογκόρο, αλλά στις Πρωτεύουσες της δυτικής Ευρώπης και στις Πολιτείες της Αμερικής.

Δείχνοντας πως πανδημικές απειλές μπορούν να χτυπήσουν απροσδόκητα τις ευημερούσες βιοκοινωνικές μας δομές και κανονικότητες και όχι μόνον τις  απομακρυσμένες και λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές του πλανήτη μας.

Το καλοκαίρι του 2009, βρέθηκα ανάμεσα στους “Γιατρούς του Κόσμου” στην Τανζανία της Αφρικής. Οι ημέρες αυτές αποτέλεσαν μία ξεχωριστή εμπειρία, καθώς προσέφεραν πρωτόγνωρα σημεία επαφής με μία άλλη υγειονομική πραγματικότητα και με ασθένειες που δεν είναι τόσο διαδεδομένες και μελετημένες  στον αναπτυγμένο κόσμο.

Με τους “Γιατρούς του Κόσμου”, 13 χρόνια πριν, στην Αφρική…

Στο επαρχιακό Νοσοκομείο του Αγίου Φραγκίσκου, βλέποντας τους Αφρικανούς συναδέλφους μας ιατρούς που, αν και δεν υπολείπονται σε πείρα και σε γνώσεις από εμάς, να πασχίζουν με ελάχιστα μέσα και μηδαμινές υλικοτεχνικές υποδομές να προσφέρουν τις φροντίδες τους στον τοπικό πληθυσμό, κατανοούμε, με τον πιο παραστατικό τρόπο πως πέρα από τις εντυπωσιακές προόδους της βιοϊατρικής τεχνολογίας, στο επίκεντρο της ιατρικής άσκησης θα παραμένει πάντοτε η σχέση ιατρού – ασθενούς, ως βάση αλλά και ως θεμέλιο της προσφοράς στον πάσχοντα συνάνθρωπο.

Δίπλα στις εγκαταστάσεις του TANZANIAN TRAINING CENTER FOR INTERNATIONAL HEALTH, όπου λειτουργεί το λεπροκομείο της περιοχής, είδαμε να ζωντανεύουν μπροστά μας εικόνες από την Καινή Διαθήκη. Εικόνες με λεπρούς, άλλους ακρωτηριασμένους και άλλους τυφλωμένους από την ασθένεια. Μορφές που λες και δραπετεύσανε από την κόλαση και βρήκαν τη φροντίδα και την αγάπη σε έναν επίγειο τροπικό παράδεισο.

Ανάμεσά τους ο ντόπιος γιατρός που έχει αφιερώσει τη ζωή του στη φροντίδα τους, να φέρνει στο μυαλό μας τα λόγια του Φολερώ: «Τους λεπρούς μας, πρώτα να τους αγαπήσουμε και ύστερα να τους θεραπεύσουμε».

Και όταν ο γέρικος σκύλος που καθόταν ράθυμος ανάμεσά τους, δεχόμενος τα χάδια τους, χωρίς να τον απασχολεί το στίγμα ή η Βιβλική μεταδoτικότητα της νόσου,  σηκώθηκε και ήρθε προς το μέρος μας, κατάλαβα γιατί ο Μπουκόβσκυ έγραψε πως: «Η αγάπη είναι ένας σκύλος από την κόλαση».

* Χρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc, PhD, Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών, Πρόεδρος Δ.Σ. ΚΕΘΕΑ, Μέλος Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας