Τουρκία: Στο βυθό του Βοσπόρου η… νέα σελίδα στις σχέσεις Αθήνας και Αγκυρας – Γιατί αναμένεται θερμό καλοκαίρι

Να κλείσει τη νέα σελίδα στις σχέσεις Αθήνας και Αγκυρας, που οι δύο πλευρές -με θέα το Βόσπορο- θα επιχειρούσαν να ανοίξουν, επιδιώκει με κάθε τρόπο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανεβάζοντας εκ νέου το θερμόμετρο της έντασης στα ύψη.

Μόλις δύο μήνες και 11 ημέρες μετά το γεύμα του τούρκου προέδρου και του έλληνα πρωθυπουργού στην Κωνσταντινούπολη, τίποτα δεν παραπέμπει σε εκείνο το «καλό κλίμα», όπως το χαρακτήριζαν κυβερνητικές πηγές αναφερόμενες στη συνάντηση των δύο ηγετών, όπου -όπως ενημέρωναν- «μετά από καιρό» μίλησαν σαν σύμμαχοι.

Οι τελευταίες δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν έχουν προκαλέσει συναγερμό στην Αθήνα, η οποία παρακολουθεί με προσοχή την κλιμάκωση της έντασης. Μπορεί από το ελληνικό στρατόπεδο να μην θέλουν να μπουν σε γαϊτανάκι δηλώσεων με τη τουρκική πλευρά, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως δεν γίνεται συζήτηση για το ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις, υπό τον φόβο «θερμού» καλοκαιριού.

Ο τούρκος πρόεδρος, επιλέγοντας τη ρητορική της γνώριμης όξυνσης, δήλωσε τη Δευτέρα ότι δεν πρόκειται να συναντηθεί ποτέ ξανά με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, τον οποίο κατηγόρησε ότι αθέτησε την υπόσχεσή του περί «μη εμπλοκής τρίτων».

Οι δηλώσεις Ερντογάν ήρθαν ως συνέχεια κλιμάκωσης των προκλήσεων από τουρκικά μαχητικά -τελευταίως με πτήσεις μια ανάσα από την Αλεξανδρούπολη- ενώ είχε προηγηθεί μπαράζ υπερπτήσεων πάνω από μεγάλα ελληνικά νησιά και… έπεται -όπως τουλάχιστον έχει προαναγγελθεί- έξοδος τουρκικού ερευνητικού στην καρδιά του Αιγαίου. Σε αυτά, θα πρέπει να προστεθούν οι όλο και αυξανόμενες το τελευταίο διάστημα προσφυγικές ροές, εξέλιξη που έχει χτυπήσει «καμπανάκι» στην Αθήνα που δεν θέλει να αναβιώσουν μνήμες προηγούμενων ετών.

Απλώνει τη βεντάλια των διεκδικήσεων

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παίζει τα ρέστα του στο θέμα της ένταξης της Σουηδίας και της Φιλανδίας στο ΝΑΤΟ, και φαίνεται πως για να πει «ναι» αναμένει σημαντικά ανταλλάγματα.

Η εκτίμηση είναι πως, όταν πιέζεται ο τούρκος πρόεδρος, απλώνει την βεντάλια των διεκδικήσεων και αυτή τη φορά φαίνεται πως έχει το βλέμμα στραμμένο στις ΗΠΑ. Το γεγονός πως μια σειρά απαιτήσεών του δεν έχουν βρει την αναμενόμενη ανταπόκριση στην Ουάσιγκτον -και δεν έχει έρθει η… πρόσκληση για τον Λευκό Οίκο- φαίνεται πως τον οδηγεί σε μια αμφιλεγόμενη στρατηγική και μένει να φανεί πού θα σταματήσει.

Επίσης, η εμφάνιση του τούρκου προέδρου, εκτιμούν πολιτικοί παρατηρητές, αποδίδεται και στην ανάγκη του να απευθυνθεί και στο εσωτερικό της χώρας με την  οικονομία τη Τουρκίας να πνέει τα λοίσθια και να οδηγείται σε εκλογές τον επόμενο χρόνο.

Ερχεται… θερμό καλοκαίρι;

Οι σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στο χειρότερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών. Η προετοιμασία νέας επιχείρησης στη Βόρεια Συρία, που ουσιαστικά προανήγγειλε ο Ερντογάν, φαίνεται πως θα περιπλέξει την κατάσταση.

Παράλληλα, στην ομιλία του, ο Ερντογάν κατέστησε σαφές ότι η σύμμαχος στο ΝΑΤΟ Τουρκία θεωρεί απειλή τις βάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα, ενώ με την αιτιολογία της στήριξης στην τρομοκρατία, λέει -σε κάθε τόνο και με κάθε αφορμή- ότι θα ασκήσει βέτο στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ με Φινλανδία και Σουηδία, επισημαίνοντας ότι απαιτεί και την άρση των περιορισμών σε εξαγωγή όπλων προς την Τουρκία από αυτές τις χώρες.

Το ερώτημα που τίθεται τώρα δεν είναι αν πρόκειται για μέρος ανατολίτικου παζαριού ενόψει της ένταξης αυτών των χωρών για να καμφθεί η αντίσταση των Ηνωμένων Πολιτειών στην εφαρμογή των κυρώσεων CAATSA (νόμος του 2017 Countering America’s Adversaries Through Sanctions, που προβλέπει πιο αυστηρές κυρώσεις εναντίον ορισμένων χωρών) και αν σε αυτό εντάσσεται και η Ελλάδα -και ενδεχόμενα οφέλη που θα επιχειρήσει να αποκομίσει η Τουρκία.

«Θα μπορούσε κάποιος να το ερμηνεύσει (σ.σ. τις δηλώσεις Ερντογάν) ως αφετηρία σκηνικού έντασης το οποίο έχει ξεκινήσει βεβαίως πριν από τις δηλώσεις του τούρκου προέδρου. Έχουμε υπερπτήσεις, παραβιάσεις συνεχώς, έχουμε τις εκάστοτε τοξικές δηλώσεις από τον υπουργό Άμυνας της Τουρκίας» δήλωσε (ΕΡΤ) ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Κώστας Υφαντής.

«Ίσως πρέπει να είμαστε έτοιμοι για ένα ‘κακό’ καλοκαίρι, το οποίο, εάν επαληθευτεί αυτή η πρόβλεψη, θα ξεκινήσει μάλλον από την Κύπρο. Γιατί εκεί έχουν νέα τετελεσμένα στα Βαρώσια, έχουμε την αναγγελία της εξόδου του γεωτρύπανου… Όπως και στο παρελθόν, πάντα από την κυπριακή ΑΟΖ ξεκινά η Τουρκία και αυξάνει, κλιμακώνει την ένταση» τόνισε ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων.

Στην προκειμένη περίπτωση, είπε ο κ. Υφαντής, είναι «δεύτερη φορά που ο έλληνας πρωθυπουργός είναι στόχος προσωπικών επιθέσεων. Είναι ανησυχητικό».

«Αυτό το οποίο έχουμε στο ανώτατο επίπεδο της τουρκικής ηγεσίας είναι το κλείσιμο των διαύλων επικοινωνίας. Θα δούμε τις επόμενες ημέρες αν όντως αυτό ισχύει ή αν δεν είναι ένα επικοινωνιακό πυροτέχνημα αλλά θα συνεχίσουμε να έχουμε επικοινωνία με την άλλη πλευρά στο επίπεδο υπουργών η υπηρεσιακών παραγόντων» πρόσθεσε.

«Όταν κοιτάμε τον βίο και την πολιτεία του προέδρου Ερντογάν τότε μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η πολιτική μετά από τόσα χρόνια στην εξουσία είναι κυρίως προσωπική υπόθεση ή έτσι την αντιλαμβάνεται» σχολίασε ο Κώστας Υφαντής.

«Σε προσωπικό επίπεδο αντιλαμβάνεται την εξωτερική πολιτική ο πρόεδρος Ερντογάν», πρόσθεσε και έφερε ως παραδείγματα από το παρελθόν τις προσωπικές επιθέσεις του τούρκου πρόεδρου στον τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μπ. Νετανιάχου, και στον πρόεδρο της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φάταχ αλ Σίσι.

Ψυχραιμία και… ετοιμότητα στην Αθήνα

Απέναντι στο κρεσέντο προκλήσεων της Αγκυρας, η Αθήνα τηρεί ψύχραιμη αλλά συνάμα αποφασιστική στάση και αυτό φάνηκε από τις δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου και του υπουργού Εξωτερικών.

Δεδομένο είναι, δε, πως το επόμενο διάστημα η κυβέρνηση θα εντείνει την προσπάθεια στο διπλωματικό πεδίο για να αναδείξει την τουρκική προκλητικότητα. Ο πρωθυπουργός τόσο στη συνάντηση που είχε με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπαιντεν όσο και στις επαφές στο Κογκρέσο ενημέρωσε για τις κινήσεις τις Άγκυρας, παρουσιάζοντας και τους χάρτες με τη λεγόμενη «Γαλάζια Πατρίδα» .

«Θα πρότεινα να μείνουμε στη σοφή απάντηση που δόθηκε χθες από ελληνικής πλευράς. Δεν υπάρχει λόγος να απαντήσουμε με τον ίδιο τρόπο ή να μπούμε στην διαδικασία απαντήσεων» δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας και πρόσθεσε ότι η τοποθέτηση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στο Κογκρέσο ήταν εξαιρετική, ωστόσο δεν ειπώθηκε κάτι εκτός ορίων των πάγιων ελληνικών θέσεων, επομένως δεν κατανοεί την τουρκική αντίδραση.

Σημείωσε ότι η Τουρκία μερικές φορές διαπραγματεύεται με ιδιόρρυθμο τρόπο, εκτός της συνήθους διπλωματικής πρακτικής, αλλά «δεν θα εξηγήσουμε την τοποθέτηση του τούρκου προέδρου. Εμείς αναφερόμαστε με σεβασμό στον κ. Ερντογάν, όπως αρμόζει σε όλους του ηγέτες. Εμείς δεν ακολουθούμε την οξύτητα, ούτε αντιδρούμε με τρόπο που θα επιβάλει η άλλη πλευρά. Εμείς έχουμε τις δικές μας θέσεις. Δεν θα πέσουμε στην παγίδα της όξυνσης, αν το κρίνουμε, θα οξύνουμε επειδή η ελληνική κυβέρνηση το αποφασίζει».

Πρόσθεσε ότι η τουρκική προκλητικότητα αποτελεί απόλυτη τεκμηριώση των ελληνικών επιχειρημάτων, «επιβεβαιώνει αυτά που λέμε» σημείωσε ο κ. Δένδιας.

Ερωτηθείς αν υπάρχει πεδίο ελληνοτουρκικού διαλόγου, ο κ. Δένδιας είπε χαρακτηριστικά πως «διάλογος με καθεστώς ύβρεων, έχει μια δυσχέρεια, για να το πω κομψά». Πρόσθεσε ότι εμείς έχουμε διατυπώσει την επιθυμία να υπάρχει επικοινωνία, αλλά δεν μπορεί να γίνει διάλογος, όταν έχουμε υπερπτήσεις, ανέφερε.