Ο εργάτης

Ποιο είναι, κατά την άποψή σας, το πιο ζόρικο επάγγελμα στην εποχή μας;

Οι πιο απλές, απλοϊκές φαινομενικά, ερωτήσεις εγείρουν τις πιο έντονες συζητήσεις.

Κάποιοι θα έκριναν με γνώμονα τα επίπεδα επιστημοσύνης, νοημοσύνης και επιδεξιότητας που προϋποτίθενται για να το ασκήσει κανείς. Ενας γιατρός που αναλαμβάνει κρίσιμα περιστατικά… Ενας νομικός ο οποίος χειρίζεται σοβαρότατες υποθέσεις και συμβάλλει στο να αποδοθεί δικαιοσύνη… Προφανώς επωμίζεται τεράστιο βάρος ευθύνης. Γι’ αυτό και ανταμείβεται κοινωνικά και οικονομικά.

Κάποιοι θα επικεντρώνονταν στην ευθύνη. Οποιος κρατάει τιμόνι ή πηδάλιο – θες κυβερνήτης τζάμπο, θες οδηγός σχολικού λεωφορείου -, κρατάει στα χέρια του ζωές. Μια λάθος κίνηση, μια αργοπορημένη αντίδραση μπορεί να φέρει ολέθριες συνέπειες.

Κάποιοι θα μιλούσαν για ψυχικές αντοχές. Η νοσηλεύτρια καλείται να απαλύνει τον πόνο του άλλου, ενίοτε να τον ξεπροβοδίσει. Τι ενσυναίσθηση απαιτείται, πόση στωικότητα και πόση αποστασιοποίηση συνάμα, ώστε να μη λυγίζεις μαζί με τον άρρωστο και τους δικούς του; Η πόρνη εκχωρεί ό,τι πολυτιμότερο: τον ερωτισμό της. Υποδέχεται την επιθυμία των ξένων (και δεν εννοώ βεβαίως των αλλοδαπών), μοιράζει αδιακρίτως στιγμές ηδονής. Διαθέτει το λειτούργημά της κάτι το ιερό. Οι αρχαίοι Ελληνες – ασύγκριτα σοφότεροι από τους θιασώτες της πολιτικής ορθότητας – δεν την ονόμαζαν σεξεργάτρια. Μα ιέρεια. Της Αφροδίτης.

Εγώ ωστόσο υποστηρίζω ευθαρσώς ότι η πιο επίμοχθη δουλειά είναι του εργάτη. Οχι του τεχνίτη, του μάστορα, του «γενικών καθηκόντων». Αλλά του ανειδίκευτου, του βιομηχανικού εργάτη.

Υπάρχουν ακόμα τέτοιοι; Δεν έχει προχωρήσει τόσο η τεχνολογία ώστε να έχουν αντικατασταθεί από ρομποτικούς βραχίονες;

Επισκεφθείτε ένα εργοστάσιο. Εάν κάποιος – γνωστός, φίλος – σάς κάνει το χατίρι να σας πάει μια βόλτα στις γραμμές παραγωγής, θα αντικρίσετε μηχανήματα και ιμάντες. Και, όρθιους μπροστά τους, τους εργάτες.

Να ξεφουρνίζουν μείγματα. Να συσκευάζουν προϊόντα. Να ξεδιαλέγουν τα κατάλληλα για να διοχετευθούν στο εμπόριο από τα ελαττωματικά.

Το πρόβλημα δεν είναι οι αντικειμενικές συνθήκες, ό,τι διαβάζαμε στα μυθιστορήματα του Ντίκενς και των επιγόνων του, ό,τι διεκτραγωδεί ακόμα ο συμπαθής «Ριζοσπάστης». Δεν υποφέρουν στη μεγάλη τους πλειονότητα σήμερα οι βιομηχανικοί εργάτες ούτε από παγωνιά ούτε από κάψα. Δεν εισπνέουν αναθυμιάσεις, δεν καταπονείται το μυοσκελετικό τους σύστημα – ελάχιστες σχετικά εργασίες απαιτούν ιδιαίτερη σωματική δύναμη. Το πρόβλημα είναι η μονοτονία.

Τι ζητείται από εσένα; Να κάνεις στη βάρδια σου ξανά και ξανά και ξανά τις ίδιες απλές σχετικά κινήσεις. Να πατάς διακόπτες. Να ανεβοκατεβάζεις μοχλούς. Να επαναλαμβάνεις ό,τι σου έχουν διδάξει. Οκτάωρα. Μήνες. Χρόνια.

Καινοτομία; Επινοητικότητα; Λέξεις για σένα αυστηρά απαγορευμένες. Ο τρόπος για να γίνει η δουλειά είναι ένας και μοναδικός. Αλλοι τον έχουν προαποφασίσει. Εσύ εκτελείς πιστά. Μπορεί τουλάχιστον να ταξιδεύει το μυαλό σου ενώ τα χέρια σου ενεργούν αυτοματοποιημένα; Απαγορεύεται αυστηρά. Λίγο να αφαιρεθείς, στιγμιαία να ρεμβάσεις, κινδυνεύεις πρώτος από ατύχημα.

Διανοείσθε πώς σε στραγγίζει, πόσο σε εξοντώνει, να αξιοποιείς στη δουλειά ένα πολύ μικρό ποσοστό του μυαλού, ίχνος δε από το συναίσθημά σου; Και να μην είσαι καν ακατέργαστος, ανίδεος από τα ωραία της ζωής, αλλοτριωμένος από την ανάγκη της επιβίωσης… Αρκετοί βιομηχανικοί εργάτες σήμερα έχουν σπουδάσει, έχουν καλλιεργηθεί. Οι αποδοχές εντούτοις στο εργοστάσιο είναι υψηλότερες από μια θέση «αντάξια των προσόντων τους», σίγουρα δε προτιμότερες από την ανεργία.

«Η τεχνολογική επανάσταση θα εξαφανίσει όλες αυτές τις θέσεις» μού έλεγε ένας που ξέρει. «Το στοίχημα είναι ο κάθε χειρωνάκτης να μην πεταχτεί στα αχρείαστα. Να εξελιχθεί σε χειριστή».

Προς το παρόν οι πιο ανοιχτόμυαλοι εργοδότες επινοούν τρόπους να διασκεδάζουν τη ρουτίνα, τη μουντάδα. Οργανώνουν πάρτι, μεριμνούν για τα παιδιά του προσωπικού. Μια πρότυπη μονάδα στη Μακεδονία προσφέρει στις εργάτριές της μανικιούρ.

«Οταν θα μάθεις πως είμαι εργάτης, τότε θα πάψεις να μ’ αγαπάς…» τραγουδούσε κάποτε παραπονιάρικα ο Καζαντζίδης. Εγώ θα έκανα ακριβώς το αντίθετο. Θα ένιωθα δέος απέναντί του. Θα του φιλούσα τα χέρια.