Εμπάργκο της ΕΕ στο ρωσικό πετρέλαιο – Μύθοι και πραγματικότητα

Η επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στους ηγέτες των «27» για το έκτο πακέτο κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας εξέπληξε πολλούς, καθώς μέχρι αργά χθες το βράδυ όλα έδειχναν ότι η σύνοδος κορυφής θα ολοκληρωνόταν άκαρπη, τουλάχιστον ως προς αυτό το σκέλος της. «Είναι ένας δίκαιος συμβιβασμός (…) Ό,τι καλύτερο μπορούσαμε να πετύχουμε», δήλωσε με ειλικρίνεια η πρωθυπουργός της Εσθονίας, Κάγια Κάλας.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ο οποίος πρωταγωνίστησε στις προσπάθειες να επιτευχθεί συμφωνία μαζί με την ομόλογό του της Κομισιόν, Ούσουλα φον ντερ Λάιεν, χαιρέτησε το αποτέλεσμα. Θα διακόψουμε «μια τεράστια πηγή χρηματοδότησης για την πολεμική μηχανή της Ρωσίας» και θα ασκήσουμε τη μέγιστη «πίεση προς τη Ρωσία για να σταματήσει τον πόλεμο», έγραψε στο Twitter.

Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Και αν δεν είναι έτσι ακριβώς, τότε πώς είναι; Ας προσπαθήσουμε να δούμε, με καθαρό μάτι και πέρα από τις εκατέρωθεν δηλώσεις, τι πραγματικά προβλέπει η συμφωνία που επετεύχθη και τι συνεπάγεται.

1.Μεταβατική περίοδος 6-8 μηνών

Όπως είναι γνωστό, η διακοπή των εισαγωγών του ρωσικού πετρελαίου που φτάνει δια θαλάσσης στην ΕΕ, σε συνδυασμό με την δέσμευση Γερμανίας και Πολωνίας ότι αυτοεξαιρούνται από την… εξαίρεση η οποία δόθηκε για τις ποσότητες που φτάνουν μέσω του αγωγού Druzhba, ισοδυναμεί με μείωση κατά 90%. Υπάρχει, όμως, μια κρίσιμη λεπτομέρεια, η οποία – για ευνόητους λόγους – περνά στα «ψιλά», έστω κι αν σήμερα ο εκπρόσωπος της Κομισιόν δεν μπόρεσε να την αποφύγει.

Η συμφωνία προβλέπει, συγκεκριμένα, ότι το παραπάνω μέτρο θα εφαρμοστεί σταδιακά ως το τέλος του έτους, δηλαδή σε βάθος έξι μηνών για το αργό και οκτώ για τα προϊόντα διύλισης. Κάτι που σημαίνει ότι το εμπάργκο δεν ξεκινά αύριο και ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να πουλά το πετρέλαιό της σε πολλούς από τους εταίρους – βάζοντας, φυσικά, στα ταμεία της το αντίστοιχο αντίτιμο και συνεχίζοντας, έτσι, να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Πρακτικά, λοιπόν, οι «27» αποφάσισαν συνειδητά να καταλήξουν σε ένα ελλιπές πακέτο κυρώσεων – που περιλαμβάνουν και άλλες πλευρές, όπως τον αποκλεισμό της Sberbank από το Swift και τον Ρώσο πατριάρχη Κύριλλο – από το να εμφανιστούν δημοσίως ότι τα έχουν «σπάσει».

2.Εξαίρεση δίχως χρονοδιάγραμμα για τρεις

Το υπόλοιπο 10%, όπως είναι γνωστό, αντιστοιχεί στις ανάγκες της Ουγγαρίας, της Τσεχίας και της Σλοβακίας. Πρόκειται για τις τρεις χώρες της ανατολικής Ευρώπης οι οποίες εξαρτώνται άμεσα από το ρωσικό πετρέλαιο που φτάνει σε αυτές μέσω του Druzhba και δεν μπορούν εύκολα να το αναπληρώσουν μέσω άλλων «οδών», ειδικά καθώς δεν έχουν πρόσβαση στη θάλασσα.

Έτσι, με πρωτεργάτη τον Βίκτορ Ορμπάν, απαίτησαν και πέτυχαν να εξαιρεθούν από το εμπάργκο, αλλά και να λάβουν δεσμεύσεις κάλυψης από τους εταίρους τους σε περίπτωση προβλημάτων στη ροή μέσω του συγκεκριμένου αγωγού. Η αλήθεια δε είναι – κάτι που επίσης δεν τονίζεται – ότι σε αυτή τη φάση δεν προβλέπεται συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα προσαρμογής τους με τα όσα ισχύουν για τα υπόλοιπα κράτη-μέλη. Με άλλα λόγια, η εξαίρεση είναι «open-ended», έστω και αν η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι το καθεστώς θα επανεξεταστεί το συντομότερο.

3.Πολύ ακριβότερο το πετρέλαιο στην ΕΕ

«Θα ήταν πρακτικά αδύνατο για εμάς να συνεχίσουμε να λειτουργούμε την οικονομία της Ουγγαρίας με το πιο ακριβό εκτός Ρωσίας πετρέλαιο (…) κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με ατομική βόμβα, αλλά καταφέραμε να το αποφύγουμε», δήλωσε μέσω Facebook o Ορμπάν, σχολιάζοντας την απόφαση για το εμπάργκο.

Αυτό σημαίνει, πρακτικά, ότι η Ουγγαρία, όπως και οι άλλες δύο χώρες που ευνοούνται, θα συνεχίσουν να αγοράζουν από τη Μόσχα σε τιμή κατά 30% ή και περισσότερο πιο φτηνή σε σύγκριση με τους υπόλοιπους εταίρους, κάτι που θα τους επιτρέψει να διατηρήσουν χαμηλά το κόστος των καυσίμων και της ενέργειας. Για του λόγου το αληθές, ενώ η τιμή του brent διαμορφώνεται σήμερα πάνω από τα 123 δολάρια το βαρέλι, το ρωσικό αργό πωλείται έναντι 93 δολαρίων – δίχως να αποκλείεται να υπάρξει περαιτέρω έκπτωση.

4.Απίθανο το εμπάργκο στο φυσικό αέριο

Με την έγκριση του έκτου πακέτου κυρώσεων της ΕΕ σε βάρος της Ρωσίας, άρχισε αυτομάτως η συζήτηση για το έβδομο. Σε αυτό, μάλιστα, αρκετοί εταίροι θεωρούν πως έχει έρθει η ώρα να γίνει σοβαρή συζήτηση και για το εμπάργκο στο ρωσικό φυσικό αέριο – κάτι που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν κυριολεκτικά αδιανόητο. Έτσι ώστε, όπως λένε, το εμπάργκο στην ενέργεια να είναι ολοκληρωτικό και το πλήγμα στον Πούτιν συντριπτικό.

Σε αυτό το φόντο, αρκετοί άρχισαν ήδη να παίρνουν θέση. Πέρα από τις τρεις προαναφερθείσες χώρες, που ζητούν ήδη ανάλογη εξαίρεση και για το αέριο εφόσον τεθεί θέμα, η Αυστρία κινείται στην ίδια κατεύθυνση. «Το αέριο δεν μπορεί να αποτελεί μέρος των επόμενων κυρώσεων», δήλωσε ο καγκελάριός της, Καρλ Νεχάμερ. Η κυβέρνηση της Γερμανίας έχει επίσης ξεκαθαρίσει πως δεν θα είναι έτοιμη για κάτι τέτοιο πριν τα τέλη του 2023, ενώ σε αντίστοιχη κατεύθυνση κινείται και η Ιταλία.

5.Παιχνίδι με τον χρόνο για τον Πούτιν

Παρά το γεγονός ότι η Ρωσία δεν κινδυνεύει με άμεσο στραγγαλισμό από τις νέα κυρώσεις, εξαιτίας του πολύμηνου μεταβατικού διαστήματος που προβλέπεται (όπως συνέβη και με τον γαιάνθρακα, μετά από απαίτηση του Βερολίνου…), είναι φανερό ότι δεν διαθέτει άπλετο χρόνο. Έτσι, το Κρεμλίνο οφείλει να κινηθεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα ώστε να δώσει λύσεις σε δύο κρίσιμα μέτωπα.

Το ένα αφορά στην εξεύρεση εναλλακτικών πελατών για το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Παρά το γεγονός ότι, θεωρητικά, αυτοί υπάρχουν – με πρώτες και καλύτερες την Κίνα και την Ινδία – είναι σαφές ότι η «στροφή» απαιτεί χρόνο και συνοδεύεται από προβλήματα που ενδέχεται κα αποδειχθούν καθοριστικά (υποδομές, διάρκεια συμβολαίων, κόστος κ.λπ).

Το δεύτερο έχει να κάνει με τον ίδιο τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μπορεί ο Πούτιν και οι στενοί επιτελείς του να επαναλαμβάνουν σε όλους τους τόνους ότι δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα τερματισμού της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», όμως είναι σαφές ότι όσο πιο γρήγορα αυτό συμβεί τόσο περισσότερες ελπίδες θα έχουν για επαναδιαπραγμάτευση με τους Ευρωπαίους και για, μερική έστω, άρση του εμπάργκο. Μόνο που αυτό, με τη σειρά του, προϋποθέτει την ταχεία επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί, όπως η κατάληψη όλου του Ντονμπάς και ο έλεγχος όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους της ακτογραμμής της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα.