Ουκρανία: Αν η κρίση διαρκέσει για πάντα;

Project Syndicate

H επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία αρχίζει να μοιάζει με πολλές προηγούμενες γεωπολιτικές κρίσεις. Σε όλη την ιστορία, επεισόδια που αρχικά φαίνονταν σαν προσωρινές διακοπές έχουν γίνει παρατεταμένες υποθέσεις. Αυτό που ξεκινά ως σύντομη αντιπαράθεση πολύ συχνά καταλήγει σε ένα φαινομενικά ατελείωτο τέλμα.

Κρίσεις όπως αυτή στην Ουκρανία τείνουν να ακολουθούν ένα γνωστό σενάριο κλιμάκωσης και πολιτικοποίησης. Καθώς η σύγκρουση εκτείνεται, οι συμμετέχοντες επενδύουν περισσότερο σε αυτήν, όχι μόνο οικονομικά αλλά και πνευματικά. Οι θυσίες που γίνονται για την αιτία μεταμορφώνουν τη σύγκρουση σε κάτι ιερό – ή τουλάχιστον ιερό. Αυτό είναι απαραίτητο βήμα για τους ιθύνοντες. Εφόσον κανείς δεν θέλει να είναι υπεύθυνος για την πρόκληση άσκοπων θανάτων, η απώλεια ζωών πρέπει να έχει ένα βαθύτερο νόημα, όπως προσπάθησε να κάνει ο Πατριάρχης Κύριλλος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ευλογώντας τον πόλεμο του Βλαντίμιρ Πούτιν. Μόλις αυτό το μοτίβο επικρατήσει, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να δούμε πώς θα μπορούσε να τελειώσει η σύγκρουση χωρίς την πλήρη κατάρρευση της μιας πλευράς. Η ερμηνεία της νοοτροπίας ενός μυστικοπαθούς δικτάτορα δεν είναι ποτέ εύκολη, και ίσως ποτέ να μην ξέρουμε ακριβώς τι δυναμική εξουσίας διαδραματίζεται στο Κρεμλίνο.

Αλλά είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η στρατηγική του Πούτιν είναι να κρατήσει μέχρι η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες να χάσουν την ικανότητα ή τη βούληση να συνεχίσουν να υποστηρίζουν την Ουκρανία και να τιμωρούν τη Ρωσία. Το Κρεμλίνο αναμφίβολα ελπίζει ότι οι πλούσιες χώρες δεν θα μπορέσουν να αντέξουν τις δυσκολίες των υψηλότερων τιμών των καυσίμων και των τροφίμων και τις επιπτώσεις τους στην οικονομία και τα εισοδήματα.

Ενώ οι δυτικοί πολιτικοί διαλαλούν τα ψέματα του Πούτιν, οι ρώσοι προπαγανδιστές δημιουργούν μια δική τους εκδοχή της ιστορίας και της πραγματικότητας. Η χρήση της ίδιας γλώσσας από τις δύο πλευρές σημαίνει ότι θα μπορούσε να υπάρξει κάποια συζήτηση για τον τερματισμό του πολέμου; Ή μήπως υποδηλώνει το αντίθετο: ότι οι λέξεις έχουν γίνει χωρίς νόημα;

Πιθανότατα συμβαίνει το τελευταίο, που υπονοεί ότι η νίκη στον πόλεμο είναι ο μόνος τρόπος για να ανακτηθεί το νόημα. Αλλά και αυτό δεν θα έληγε την κρίση. Στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι νικητές μιλούσαν συνεχώς για δημοκρατία και αυτοδιάθεση, ενώ δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για να συνεχιστεί η σύγκρουση με διαφορετική μορφή. Για να αποφευχθεί αυτό το αποτέλεσμα αυτή τη φορά, η νίκη πρέπει να οδηγήσει σε θεμελιώδεις αλλαγές στη διεθνή πολιτική τάξη.

Ο Χάρολντ Τζέιμς είναι καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Princeton University