Ναυτιλία και μείωση εκπομπών άνθρακα: Προκλήσεις και ευκαιρίες

Η ναυτιλία αντιμετωπίζει μία από τις πιο δύσκολες στιγμές από την εποχή της μετάβασής της από την ιστιοφορία στην πρόωση με ατμό! Ο αγώνας για την απαλλαγή της από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχει ξεκινήσει και φαίνεται να γίνεται όλο και πιο απαιτητικός χρόνο με τον χρόνο. Από την άλλη, η οικονομική αβεβαιότητα διογκώνεται, με τις τιμές της ενέργειας και τη μεταβλητότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών να ασκούν πίεση στις δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες σε όλο τον κόσμο. Οποιαδήποτε μελλοντική οικονομική ύφεση θα μπορούσε να επιβραδύνει ή ακόμη και να θέσει σε κίνδυνο τις επενδύσεις που πραγματοποιούνται σε αυτή την προσπάθεια.

Η τεχνολογία αναπτύσσεται, αλλά δεν υπάρχουν άμεσα διαθέσιμες, επεκτάσιμες λύσεις, ακόμη πιο προσιτές, για να βοηθήσουν τη ναυτιλία να μειώσει το αποτύπωμά της με τον αναμενόμενο ρυθμό. Ολο και περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι τα υπάρχοντα πλοία δεν θα επιβιώσουν από αυτή τη μετάβαση και θα πρέπει να αντικατασταθούν ακόμη και πριν από το τέλος της ωφέλιμης ζωής τους. Απαιτούνται νέα σχέδια, ειδικά σχεδιασμένα για τα νέα συστήματα παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας επί του σκάφους. Επιπλέον, ολόκληρη η εφοδιαστική αλυσίδα, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης των ανθρώπων και της αναβάθμισης των λιμένων σε όλο τον κόσμο, θα πρέπει να αναβαθμιστεί για την υποστήριξη των νέων πλοίων. Αυτό μεταφράζεται σε αρκετά τρισεκατομμύρια επενδύσεις σε δολάρια ΗΠΑ τις επόμενες δύο δεκαετίες.
Ο ρόλος της ναυτιλίας στην παγκόσμια οικονομία και την ευημερία είναι ζωτικής σημασίας. Οποιαδήποτε μείωση της μεταφορικής ικανότητας του παγκόσμιου στόλου μπορεί γρήγορα να επηρεάσει αρνητικά το διεθνές εμπόριο. Το είδαμε αυτό πέρυσι, κατά τη διάρκεια της απόφραξη της διώρυγας του Σουέζ για λίγες μόνο ημέρες. Το βιώνουμε στις μέρες μας με τη αναταράξεις στην αγορά ενέργειας εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία και των συνεπειών του. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα νέα πλοία θα παραδοθούν με ρυθμό που θα διατηρήσει την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, μειώνοντας παράλληλα το αποτύπωμα άνθρακα της παγκόσμιας ναυτιλίας.

Αυτό το τοπίο θα είναι γεμάτο ευκαιρίες και προκλήσεις για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς: εφοπλιστές, ναυπηγούς, προμηθευτές, ιδιοκτήτες φορτίων, λιμένες, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και φυσικά την κοινωνία. Στη νέα παγκοσμιοποιημένη οικονομία και αγορά, οι πόροι είναι πεπερασμένοι και γνωστοί. Οι νέοι πόροι είναι δύσκολο να βρεθούν ή να κατασκευαστούν και οποιοδήποτε «ατύχημα» θα μπορούσε να μειώσει γρήγορα τη διαθεσιμότητά τους.

Η ναυτιλιακή βιομηχανία έχει εντοπίσει τις κύριες κατευθύνσεις και τις σύγχρονες τεχνολογίες για την επίτευξη του τελικού της στόχου. «Ηλεκτροπρόωση», «δέσμευση του άνθρακα», «αμμωνία», «υδρογόνο», «μεθανόλη», «βιοκαύσιμα» και «κυψέλη καυσίμου» είναι μερικές από τις νέες λέξεις-κλειδιά, που κερδίζουν βαθμιαία το ενδιαφέρον της ναυτιλιακής κοινότητας, που την προηγούμενη δεκαετία μονοπωλούσαν η «επεξεργασία έρματος» (ballast water treatment), τα «συστήματα καθαρισμού καυσαερίων» (scrubbers) και οι «συσκευές εξοικονόμησης ενέργειας». Με βάση την εμπειρία από τη μακρά και μερικές φορές εξαντλητική και δαπανηρή διαδικασία εισαγωγής των προηγούμενων τεχνολογιών, πολλοί στη ναυτιλία εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί, διστακτικοί και ακόμη και ανήσυχοι για το τι θα ακολουθήσει, καθώς οι νέοι στόχοι είναι πιο δύσκολοι.

Ωστόσο, ο ακαδημαϊκός χώρος και η ερευνητική κοινότητα έχουν αναπτύξει μοναδικές γνώσεις, εμπειρία και δεξιότητες που απουσίαζαν έως πρόσφατα. Η στενή συνεργασία μεταξύ των ερευνητικών ιδρυμάτων και της βιομηχανίας, με την υποστήριξη των φορέων χάραξης πολιτικής, μπορεί να επιτύχει τη μετάβαση που χρειάζεται επειγόντως η κοινωνία μας. Η πορεία θα πρέπει να σχεδιαστεί σωστά, κατανοώντας τους κινδύνους και τα απαραίτητα εναλλακτικά ενδεχόμενα για την επίτευξη των κοινών μας στόχων. Στόχος είναι η έγκαιρη επίτευξη ασφαλών, αξιόπιστων, οικονομικά προσιτών, βιώσιμων, αποδοτικών και αποτελεσματικών λύσεων για την απαλλαγή της ναυτιλιακής βιομηχανίας από τις εκπομπές άνθρακα.

Οπως σε κάθε αγώνα, υπάρχουν πρωτοπόροι και αργοπορημένοι. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η ΕΕ, μαζί με λίγες άλλες ανεπτυγμένες χώρες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας και έχουν ως στόχο να αναπτύξουν, να εφαρμόσουν και να προσφέρουν στην παγκόσμια κοινότητα την τεχνογνωσία, τις τεχνικές λύσεις και τις υπηρεσίες που θα μετασχηματίσουν και θα απαλλάξουν από τις εκπομπές άνθρακα τη ναυτιλία κατά τον 21ο αιώνα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι ανοικτή διαβούλευση για την επέκταση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ του Ηνωμένου Βασιλείου) στην εγχώρια ναυτιλία. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συζητείται η ενίσχυση του ΣΕΔΕ της ΕΕ για την τρέχουσα δεκαετία (2021-2030).

Οι προκλήσεις είναι παγκόσμιες και, ως εκ τούτου, απαιτούν ομαδικές προσπάθειες. Το Πανεπιστήμιο του Strathclyde με το Τμήμα Ναυπηγικής, Ωκεανίας και Ναυτικής Μηχανολογίας έχει πολλούς ερευνητικούς συνεργάτες σε όλο τον κόσμο. Συνεργάζεται στενά με ελληνικά πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα και ναυτιλιακές εταιρείες όπως η Capital Executive, η StarBulk και πολλά άλλα, για να διασφαλίσει ότι οι λύσεις είναι ολιστικά βέλτιστες και ανταποκρίνονται στις προσδοκίες της διεθνούς ναυτιλίας. Το Τμήμα μας ηγείται αυτών των προσπαθειών μέσω της έρευνας αξίας πολλών εκατομμυρίων, η οποία χρηματοδοτείται από βρετανικά και ευρωπαϊκά Ταμεία Ερευνας. Επιπλέον, εκπαιδεύουμε και προετοιμάζουμε την επόμενη γενιά μηχανικών που θα είναι οι βασικοί παράγοντες για την ανάπτυξη και την εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών.

Ο Ευάγγελος Μπουλουγούρης είναι, Αναπληρωτής Καθηγητής (Reader) του Τμήματος Ναυπηγικής, Ωκεάνιας και Ναυτικής Μηχανολογίας
του Πανεπιστημίου Strathclyde, Γλασκώβη, Ηνωμένο Βασίλειο (UK).