«Η ιστορική γκάφα του Βλαντίμιρ Πούτιν»

Project Syndicate

Αποδεικνύεται πως η ζωή δεν υποτάσσεται ακόμη και στον πιο λογικό τρόπο σκέψης», λέει ο Ανταμ Μίχνικ στο Project Syndicate, απαντώντας στην Ιρένα Γκρουτζίνσκα Γκρος, η οποία τον ρώτησε γιατί, μόλις τρεις εβδομάδες πριν από την 24η Φεβρουαρίου και κατά τη διάρκεια της προηγούμενης συνέντευξής της μαζί του, είχε υποστηρίξει την άποψη ότι η εισβολή στην Ουκρανία δεν επρόκειτο να γίνει. «Βασίστηκα σε μια ευθεία αξιολόγηση, με βάση την κατάσταση που επικρατούσε», προσθέτει, αναγνωρίζοντας ότι έπεσε έξω – όπως, άλλωστε, και στις αρχικές του εκτιμήσεις για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, τον οποίο έχει συναντήσει αρκετές φορές στο παρελθόν.

Το ηγετικό στέλεχος της Αλληλεγγύης το 1989 και νυν αρχισυντάκτης της «Gazeta Wyborcza» παραδέχεται, επίσης, ότι έσφαλε στην εκτίμησή του για τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στον οποίο τον Φεβρουάριο είχε ασκήσει έντονη κριτική. «Ο Ζελένσκι περνά τη δοκιμασία του ηγέτη με τον υψηλότερο βαθμό (…) Είναι θαύμα που η Ουκρανία διαθέτει σήμερα έναν τέτοιο ηγέτη», λέει.

Από λογικός, ένας γκάνγκστερ και παρανοϊκός

Επιστρέφοντας στην εκτίμησή του για τον Πούτιν, υποστηρίζει ότι αρχικά του είχε κάνει καλή εντύπωση καθώς, αν και δεν ήταν φιλελεύθερος, «έμοιαζε με άνθρωπο ο οποίος ήθελε να συνεχίσει την πολιτική του Μπόρις Γέλτσιν, μετασχηματίζοντάς την». Ωστόσο, όπως διαπιστώνει, «τώρα έχει πάρει μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. Στην ομιλία του με την οποία προανήγγειλε τον πόλεμο, αμφισβήτησε την κληρονομιά του Λένιν και, στην πράξη, τον απέρριψε υιοθετώντας τον Στάλιν».

Συνεχίζει δε υπογραμμίζοντας ότι σταδιακά ο Ρώσος πρόεδρος άρχισε να μοιάζει με έναν «γκάνγκστερ ο οποίος υπολογίζει τις κινήσεις του – όχι σαν τον Χίτλερ που τρελαινόταν, αλλά υπό μία έννοια σαν τον Στάλιν, ο οποίος γνώριζε πότε και πού να σταματήσει». «Είχε όρεξη παρόμοια με ενός καρχαρία, αλλά ήξερε πότε δεν έπρεπε να καταπιεί τη λεία του», λέει για τον τότε ηγέτη της ΕΣΣΔ, φέροντας ως παράδειγμα την απόφασή του για απόσυρση από τη Φινλανδία όταν διαπίστωσε ότι δεν ήταν σε θέση να την κατακτήσει – και υπονοώντας ότι θα περίμενε από τον Πούτιν να κάνει κάτι ανάλογο. Γι’ αυτό, «όταν άρχισε να βομβαρδίζει το Κίεβο, με έπεισε ότι δεν ήταν πλέον ένας γκάνγκστερ που κάνει ψυχρούς υπολογισμούς, αλλά απλώς ένας ψυχοπαθής».

Τα τρία λάθη του

Ο Μίχνικ στέκεται ιδιαιτέρως σε τρία λάθη που, κατά την άποψή του, έχει διαπράξει ο πρόεδρος της Ρωσίας: πρώτον, πίστευε ότι θα κατακτούσε την Ουκρανία σε τρεις ημέρες, όπως με την Κριμαία το 2014, και θα γινόταν δεκτός ενθουσιωδώς από την «Πέμπτη Φάλαγγα» των Ουκρανών που λατρεύουν τη Ρωσία. Δεύτερον, υποτίμησε ποιον είχε να αντιμετωπίσει – τον ουκρανικό στρατό που έχει εκσυγχρονιστεί και «μάχεται υπέροχα και με κίνητρο, ενώ οι στρατιώτες της Ρωσίας δεν ξέρουν τι κάνουν εκεί». Και τρίτον, δεν είχε υπολογίσει ότι η Δύση θα αντιδρούσε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Σε αυτά προσθέτει ένα ακόμη: το γεγονός ότι βάσισε τους υπολογισμούς του στις λανθασμένες πληροφορίες που του έδιναν ο στρατός και οι υπηρεσίες πληροφοριών.

Ο Πούτιν και οι ρωσικές ελίτ

Πάντως, ξεκαθαρίζει, «ο βομβαρδισμός του Κιέβου δεν βασίστηκε σε υπολογισμούς. Ηταν ένα συμβολικό μήνυμα προς τον υπόλοιπο κόσμο». Σύμφωνα με τον ίδιο, η εξήγηση για όσα συμβαίνουν βρίσκεται στο γεγονός ότι «ο Πούτιν επιδιώκει την εξουσία και την αντιμετωπίζει με έναν πραγματικά αρχαϊκό τρόπο: όσο περισσότερο έδαφος ελέγχει τόσο περισσότερη εξουσία κατέχει». Όμως, διευκρινίζει, «αυτός ο τρόπος σκέψης ανήκει στον 19ο αιώνα και κανείς σήμερα δεν σκέφτεται έτσι». Παραδέχεται, πάντως, ότι «η ιμπεριαλιστική παράδοση είναι εξαιρετικά σημαντική για τη ρωσική ελίτ».

«Μία πλευρά αυτής της παράδοσης είναι η πίστη πως Λευκορωσία και Ουκρανία αποτελούν τμήματα της Ρωσίας. Είναι κάτι εμπεδωμένο όχι μόνο στον στενό κύκλο του Πούτιν, αλλά συνολικά στην ελίτ», σημειώνει, φέροντας ως παράδειγμα ακόμη και τον Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, «έστω κι αν άλλαξε θέση μετά την εισβολή».

Σε κάθε περίπτωση, όπως λέει, «ο πόλεμος του Πούτιν έχει προκαλέσει ακραίες αντιρωσικές τάσεις. Είναι τρομερό το να μην μπορούμε να σκηνοθετούμε τον Τσέχοφ, να τυπώνουμε τον Ντοστογέφσκι ή να παίζουμε τον Τσαϊκόφσκι. Ολα αυτά θα αντιπροσώπευαν τον θρίαμβο μιας απολυταρχικής, μισαλλόδοξης και ανόητης νοοτροπίας. Όμως, είναι κάτι που έκανε ο Πούτιν, είναι η κατάρα της Ρωσίας».

Έχει ήδη χάσει

Αναπόφευκτα, η συνέντευξη φτάνει στο ερώτημα που απασχολεί σήμερα τους περισσότερους: Πώς θα τελειώσει ο πόλεμος; «Πιστεύω ότι ο Πούτιν έχει ήδη χάσει. Απέδειξε ότι η Ρωσία είναι χτισμένη πάνω σε ψέματα, υποταγή και βία. Όλοι έχουν τώρα καταλάβει τι σημαίνει το να διοικούνται από έναν αντισυνταγματάρχη της KGB και το σινάφι του. Αυτοί οι άνθρωποι σκάβουν τον λάκκο της σύγχρονης Ρωσίας και τους εύχομαι κάθε επιτυχία», απαντά ο Μίχνικ.

Καταλήγει δε διατυπώνοντας μια ευχή και (εμμέσως πλην σαφώς) μια ανησυχία: «Κατά τη γνώμη μου, όλο αυτό πρέπει να τελειώσει άσχημα για τον Πούτιν. Είναι σαφές ότι οι Ουκρανοί δεν θα υποχωρήσουν και η Δύση δεν θα επαναλάβει το μοντέλο του Μονάχου το 1938 και της Γιάλτας το 1945. Προβλέπω ότι η Δύση δεν θα φτάσει σε μια συμφωνία με τον Πούτιν εις βάρος της Ουκρανίας. Για το καλό της Ουκρανίας και της Δύσης, ελπίζω αυτή τη φορά να έχω δίκιο».