Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Τοπικό αντάρτικο κόντρα στο φθηνό ρεύμα

Κόντρα στη γενικευμένη ευρωπαϊκή τάση, αλλά και στην εθνική στροφή προς την εγχώρια καθαρή ενέργεια, ως τον μόνο τρόπο ανάσχεσης όχι μόνο της κλιματικής αλλαγής αλλά και της ενεργειακής κρίσης που εκτινάσσει τους λογαριασμούς ρεύματος και πυροδοτεί την ακρίβεια, εξακολουθούν να πηγαίνουν μία σειρά από τοπικές κοινωνίες.

Επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) έχουν γίνει το ανάθεμα δημάρχων, τοπικών παραγόντων, ορειβατικών συλλόγων, ακόμα και καλογριών και μελισσοκόμων, που όλοι μαζί συγκροτούν ένα ετερόκλητο κίνημα που εκδηλώνει με κάθε τρόπο την αντίθεσή του, άλλοτε με συγκεντρώσεις ή με προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας, και άλλοτε καταφεύγοντας στη βία (καταστροφές εξοπλισμού, παρενοχλήσεις προσωπικού κ.λπ.).

Μακρά η λίστα των αντιδράσεων όπως και των επιχειρημάτων που εκφράζουν οι διαφωνούντες: αλλοίωση της αισθητικής, παρεμπόδιση ειδικών μορφών τουρισμού, προστασία της βιοποικιλότητας, ιστορική σημασία της περιοχής, ενώ δεν λείπουν και οι διαφωνίες για λόγους αμιγώς ιδεολογικούς. Το εντυπωσιακό είναι πως στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, οι ίδιοι άνθρωποι που αντιδρούν στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι εκείνοι που δηλώνουν πως ανησυχούν για την κλιματική κρίση, πως θέλουν ήπια ανάπτυξη με ευκαιρίες απασχόλησης για τους νέους στον τόπο τους, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσεις όπου δήμαρχοι που κλείνουν τα μάτια σε αυθαίρετα στους αιγιαλούς και παράνομες χωματερές στα βουνά και στα ποτάμια, μπλοκάρουν επενδύσεις σε εγκαταστάσεις ΑΠΕ, αλλά και σε μονάδες διαχείρισης και ενεργειακής αξιοποίησης απορριμμάτων.

Για κάθε επιτυχημένη, για παράδειγμα, επένδυση στη διαχείριση απορριμμάτων – όπως αυτή που αφορά τη ΣΔΙΤ Απορριμμάτων της Κοζάνης όπου επενδυτής και τοπική κοινωνία έχουν εδώ και χρόνια αναπτύξει την ιδανική συμβίωση – υπάρχουν πολλαπλάσιες περιπτώσεις τοπικού αντάρτικου (Γραμματικό, Σπάρτη, Θεσσαλονίκη). Μια απλή αναζήτηση στο Διαδίκτυο φτάνει να αναδείξει το μέγεθος του προβλήματος, το πλήθος των περιπτώσεων, αλλά και την εντυπωσιακή ομοιότητα μεταξύ των αντιδράσεων που εκδηλώνονται σε τοπικές κοινωνίες, είτε ορεινών περιοχών είτε νησιών. Μόνο τα τελευταία δύο χρόνια διαπιστώνει κανείς τοπικά κινήματα κατά των ΑΠΕ στον Δήμο Ζήρου στο Θεσπρωτικό Πρεβέζης, στο Νημποριό στην ευρύτερη περιοχή των Στύρων, στον Λίβα Ζακύνθου, στη Σκύρο, στο Βέρμιο, στη Νιάλα της Καρδίτσας, στη Λήμνο, στην Τήνο, στο Φραγκάκι της Ανδρου, στο όρος Μπούμιστος αλλά και το όρος Τσερέκας στα Ακαρνανικά Ορη, στη Νότια Εύβοια, στο Παναχαϊκό στην Πάτρα, στον Ερύμανθο, στον Σελινούντα, στη Μάνη, στην Πάρο…

Πιο πρόσφατο παράδειγμα, η συγκέντρωση διαμαρτυρίας την περασμένη εβδομάδα στη Σητεία που διοργάνωσε ο ίδιος ο «γαλάζιος» δήμαρχος Γιώργος Ζερβάκης ενάντια στο υβριδικό έργο παραγωγής και αποθήκευσης καθαρής ενέργειας στο Αμάρι, το μεγαλύτερο υβριδικό έργο στην Ευρώπη και το πρώτο τέτοιου μεγέθους και χαρακτηριστικών στην Ελλάδα. Πρακτικά, το έργο προβλέπει την παραγωγή και αποθήκευση καθαρής ενέργειας, αξιοποιώντας τη μέθοδο της αντλησιοταμίευσης, η οποία είναι ο μόνος τρόπος αξιόπιστης, στρατηγικής αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, που επιτρέπει την ενσωμάτωση μεγαλύτερου ποσοστού ενέργειας από ΑΠΕ, καλύπτοντας πιθανά προβλήματα ευστάθειας του συστήματος λόγω της απρόβλεπτης φύσης της παραγωγής των ΑΠΕ.

Γι’ αυτό και οι λύσεις αποθήκευσης με αυξημένη προστιθέμενη αξία, όπως τα υβριδικά και η αντλησιοταμίευση, αποτελούν προτεραιότητα συνολικά για την Ευρώπη, εξασφαλίζοντας κοινοτική χρηματοδότηση και στήριξη, ενώ το συγκεκριμένο έχει ενταχθεί από την κυβέρνηση και στις Στρατηγικές Επενδύσεις.

Πέρα όμως από την εθνική και ευρωπαϊκή σημασία του έργου, εξαιρετικά σημαντική είναι και η συμβολή του στην τοπική κοινωνία αφού δημιουργεί 1.000 νέες θέσεις εργασίας με την εκκίνηση του έργου και τουλάχιστον 100 για την περίοδο λειτουργίας, ενώ τροφοδοτεί τους τοπικούς δήμους και κοινότητες με 110 εκατομμύρια ευρώ πρόσθετα έσοδα σε ορίζοντα 25ετίας, εξασφαλίζει στους κατοίκους μειωμένο τιμολόγιο ηλεκτρικού ρεύματος και προστατεύει τοπικά από ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημμύρες.

Υποκινούμενες αντιδράσεις

Γιατί λοιπόν ενώ αυτές οι επενδύσεις προσφέρουν έσοδα, θέσεις εργασίας, υποδομές και φθηνό ρεύμα σε τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο συγκεντρώνουν τέτοιες αρνητικές αντιδράσεις;

Η εμπειρία έχει δείξει ότι συχνά υποβόσκουν ποικίλοι λόγοι πίσω από τις προφανείς αιτιάσεις για την προστασία του τοπίου, της πολιτιστικής κληρονομίας, της βιοποικιλότητας κ.ά. Αλλοτε πρόκειται για υποκινούμενες αντιδράσεις λόγω αντικρουόμενων επιχειρηματικών συμφερόντων, άλλοτε για τοπικούς άρχοντες που κάνουν πλειοδοσία τοπικιστικού αντάρτικου λόγω επικείμενων εκλογών, ή για συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται στοχευμένα σε αυτόν τον τομέα και έχουν αναπτύξει ένα μοτίβο συντονισμένων ενέργειων κατά των ΑΠΕ (για αυτό και εντοπίζονται χαρακτηριστικές ομοιότητες μεταξύ εκ διαμέτρου διαφορετικών τοπικών κοινωνιών), όπως και για «ανήσυχους» πολίτες που δραστηριοποιούνται μέσω πανομοιότυπων λογαριασμών στα social media διασπείροντας πλήθος fake news (παραποιημένες φωτογραφίες, φήμες για εμπρησμούς και πυρκαγιές που γίνονται για να αναπτυχθούν αιολικά πάρκα στα βουνά κ.ά.).

Σε αρκετές περιπτώσεις, άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από μια μετριοπαθή στάση, αναφέρουν ότι σε τοπικό επίπεδο συχνά καταγράφεται έλλειψη πληροφόρησης και εκπαίδευσης, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις διαπιστώνεται παραπληροφόρηση και κινδυνολογία. Για παράδειγμα, ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους κατά των ανεμογεννητριών είναι πως ενοχλούν τις μέλισσες, απομακρύνοντάς τες από τις περιοχές που υπάρχουν αιολικά πάρκα και επιφέροντας καίριο πλήγμα στη βιοποικιλότητα.

Αν κοιτάξει κανείς ωστόσο τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, στις Περιφέρειες που φιλοξενούσαν το 2020 το 68% της συνολικής εγκατεστημένης αιολικής ισχύος της χώρας, οι κυψέλες αυξήθηκαν από 473.913 το 2011 σε 519.438 το 2019, δηλαδή κατά 10%.

Σε κάθε περίπτωση, το πρόβλημα που δημιουργείται είναι εξαιρετικά σοβαρό. Η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στη χονδρεμπορική αγορά, πέρυσι σε επίπεδα 60 ευρώ/MWh, κυμαίνεται αυτές τις μέρες μεταξύ 220-240 ευρώ/MWh, εξαιτίας των τιμών του φυσικού αερίου, της αβέβαιης διάρκειας και έκτασης του πολέμου στην Ουκρανία και της απροσδιόριστης αντίδρασης της Μόσχας απέναντι στην ΕΕ.

Την ίδια στιγμή, η συμμετοχή των ΑΠΕ, ιδιαίτερα της αιολικής ενέργειας, μειώνει αποδεδειγμένα τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος. Για παράδειγμα, τον Δεκέμβριο 2021 η αύξηση κατά 10% της διείσδυσης της αιολικής ενέργειας στο σύστημα οδηγούσε σε μείωση της τιμής κατά μέσο όρο 40 ευρώ/MWh, σύμφωνα με μελέτη της iWind Renewables για λογαριασμό της ΕΛΕΤΑΕΝ. Παρόλα αυτά, η ελληνική καθαρή ενέργεια που θα μείωνε τους λογαριασμούς ρεύματος και την εξάρτηση από το εισαγόμενο φυσικό αέριο συναντά καθολικό «όχι» από τις τοπικές κοινωνίες της χώρας, παραμένοντας όμηρός τους.