Γαλλία: Ο πρώτος γύρος των βουλευτικών εκλογών και τα μαθήματα μιας ψηφοφορίας

Έχοντας εξασφαλίσει μια διόλου τιμητική σελίδα στην Ιστορία της Ε΄ Δημοκρατίας της Γαλλίας που εγκαινιάστηκε με το «Σύνταγμα του Ντε Γκολ» το 1958, ο πρώτος γύρος των βουλευτικών εκλογών που διεξήχθη την περασμένη Κυριακή συνιστά μια αναμφισβήτητη οπισθοδρόμηση για τον Εμανουέλ Μακρόν, εκτιμά ο διευθυντής της «Le Monde» Ζερόμ Φενολιό στο editorial της εφημερίδας τη Δευτέρα. Διότι η επίδοση του γάλλου προέδρου ήταν σαφώς κατώτερη από εκείνη που πέτυχε για την επανεκλογή του, μόλις ένα μήνα νωρίτερα.

Και ακόμα χειρότερα, η εκλογική δεξαμενή του Μακρόν (η δεξαμενή του κινήματος «Εμπρός!» δηλαδή) μοιάζει προς το παρόν πιο στενή και και πιο ρηχή από εκείνες όλων των προκατόχων του. Το «Εμπρός!» βέβαια είναι ένα κίνημα απολύτως προσωποπαγές και εν πολλοίς απολιτικό. Αλλά και η πολιτική συμμαχία «Μαζί!», που συγκρότησε ο Μακρόν, δεν έχει παρά μια εκλογική σκοπιμότητα. Οι άλλοι πρόεδροι της Ε΄ Δημοκρατίας (Ντε Γκολ, Ζορζ Πομπιντού, Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, Φρανσουά Μιτεράν, Ζακ Σιράκ, Νικολά Σαρκοζί και Φρανσουά Ολάντ) εκλέχθηκαν έχοντας ένα ισχυρό κόμμα πίσω τους για να τους στηρίζει. Με οργάνωση και μηχανισμούς δοκιμασμένους στο χρόνο.

«Μόνο μία πλειοψηφία, και μάλιστα πολύ καθαρή, ανέδειξε ο πρώτος γύρος των βουλευτικών εκλογών της Κυριακής, 12 Ιουνίου: εκείνη των μη-ψηφοφόρων. Για δεύτερη φορά στην ιστορία της Ε΄ Δημοκρατίας το ποσοστό της αποχής ξεπέρασε το ήμισυ του εκλογικού σώματος. Έφθασε στο 52,48% ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ 51,30% που είχε καταγραφεί το 2017» σημειώνει ο διευθυντής του «Monde».

Καταστροφή της Δημοκρατίας

Ο Φενολιό μιλάει για μια «καταστροφή της Δημοκρατίας», που οφείλεται σε αρκετές αιτίες που έχουν διαγνωστεί ήδη εδώ και καιρό. «Αρκεί να παρακολουθήσουμε την κατάρρευση της καμπύλης συμμετοχής στις εκλογές από την καθιέρωση της πενταετούς προεδρικής θητείας, πριν από είκοσι χρόνια, για να διαπιστώσουμε με βεβαιότητα ότι με αυτή τη μεταρρύθμιση η ‘προεδρικότητα’ του πολιτικού μας συστήματος αποκτά ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα, κατά τρόπο που αποδυναμώνει την ψηφοφορία για το Κοινοβούλιο. Τα τελευταία χρόνια η κρίση εκπροσώπησης όξυνε ακόμη περισσότερο το πρόβλημα πολιτικής φυσιογνωμίας και αποστολής του κάθε βουλευτή, του οποίου ο ενδιάμεσος ρόλος μεταξύ εκπροσώπου ενός τόπου και εθνικής αποστολής φαίνεται όλο και λιγότερο κατανοητός», εξηγεί.

«Στη μελέτη αυτών των μακροπρόθεσμων παραγόντων οι πολιτικοί επιστήμονες θα μπορούν να προσθέσουν αυτό του πολύ συγκεκριμένου φαινομένου που μόλις βιώσαμε κατά τις εβδομάδες που ακολούθησαν την επανεκλογή του Εμανουέλ Μακρόν. Ο πρόεδρος και οι επιτελείς του στρατοπέδου του επέλεξαν οι ίδιοι να… απέχουν από τεκμηριώσεις, διευκρινίσεις, συζητήσεις, εν ολίγοις επέλεξαν να μην επιχειρήσουν να διαδραματίσουν ένα κεντρικό ρόλο ως υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή αυτής της προεκλογικής εκστρατείας», επισημαίνει ο διευθυντής της «Le Monde».

Υπερβολική εμπιστοσύνη

Ίσως από υπερβολική εμπιστοσύνη στην τάξη των πραγμάτων, εξηγεί: «μέχρι την αναμέτρηση αυτή οι βουλευτικές εκλογές έδιναν μπόνους τους νικητές των προεδρικών εκλογών και τίποτα στους ηττημένους». Αναμφίβολα ο Μακρόν και οι επιτελείς του αποφάσισαν την «αφωνία» αυτή έπειτα από υπολογισμούς που έκαναν. Διότι θεωρούσαν ότι «η χαμηλή προσέλευση στις κάλπες δεν συνιστά απαραίτητα κακά νέα για έναν πολιτικό σχηματισμό που βασίζεται σε ψηφοφόρους που είναι σε καλύτερη οικονομική κατάσταση, πιο καταρτισμένοι, μεγαλύτεροι σε ηλικία, ανήκουν δηλαδή στις κατηγορίες εκείνες των πολιτών που είναι πιο διατεθειμένοι να μετακινηθούν από το σπίτι τους για να πάνε να ψηφίσουν».

Αποτυχία

Και όμως, αυτή η τακτική απέτυχε! Οι υποστηρικτές της δέχθηκαν το βράδυ του πρώτου γύρου ένα ισχυρό πλήγμα από την απουσία εκλογικής κινητοποίησης του στρατοπέδου τους. Πρόκειται για μια αναμφισβήτητη οπισθοδρόμηση για τον Εμανουέλ Μακρόν, η εκλογική επίδοση του οποίου είναι χαμηλότερη από εκείνη της επανεκλογής του ως προέδρου. Επιπλέον η εκλογική βάση του προέδρου είναι, για την ώρα, πιο μικρή από αυτή όλων των προκατόχων του.

«Το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου συνιστά μια προσωρινή νίκη για τον συνασπισμό που έχει σχηματιστεί γύρω από τον Ζαν-Λικ Μελανσόν, ο οποίος κατάφερε να δημιουργήσει την αντίθετη δυναμική: να ποντάρει στον αποκλεισμό του Μελανσόν από το δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών (σ.σ. με 21,95% έναντι 23,15% της Λεπέν) για να αντλήσει εκλογική επιρροή στις βουλευτικές εκλογές», τονίζει ο Φενολιό. Η συσπείρωση των αριστερών κομμάτων γύρω του δεν χάρισε σ’ αυτά μια καλύτερη εκλογική επίδοση από εκείνη των εκλογών του 2017. Όμως «χάρη στην ενότητά τους έσπασαν τις αλυσίδες του πλειοψηφικού συστήματος» με τις 577 μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες. Και «άνοιξαν τις πόρτες για να διεκδικήσουν σχεδόν 400 έδρες στο δεύτερο γύρο της επόμενης Κυριακής», όπως σημειώνει ο γάλλος δημοσιογράφος.

Μια απαραίτητη διευκρίνιση

Βάσει των προβλέψεων για την αναμέτρηση στο δεύτερο γύρο είναι πολύ απίθανο οι 400 αυτές μονομαχίες στις οποίες θα συμμετάσχουν οι υποψήφιοι της Νέας Λαϊκής Οικολογικής και Κοινωνικής Ενωσης (Nupes) να προσφέρουν στον Μελανσόν το αξίωμα του πρωθυπουργού και να του δώσουν τη δυνατότητα να «συγκατοικήσει» με τον πρόεδρο Μακρόν, κάτι που διεκδικεί εδώ και οκτώ εβδομάδες, διευκρινίζει ο Ζερόμ Φενολιό. Προσθέτει όμως ότι ο συνασπισμός Nupes, που θα αποτελέσει μια ισχυρή αντιπολίτευση, απειλεί να περιορίσει το εύρος της προεδρικής πλειοψηφίας.

Έτσι φαίνεται πως συμβαίνει το εξής, κατά την ανάλυσή του: «Το πλεονέκτημα που έδινε η κεντρική θέση του Μακρόν στη γαλλική πολιτική σκηνή σαν να αρχίζει ταυτόχρονα να διαβρώνεται από μια απροσδόκητη αναζωπύρωση της διαίρεσης δεξιά-αριστερά. Δεδομένου ότι δέχεται επίθεση από τα αριστερά του, το προεδρικό κόμμα θα μπορούσε να βρεθεί σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από τα δεξιά του», σημειώνει ο Φενολιό. Κι αυτή η εξάρτηση μπορεί να προκύψει με δύο τρόπους. Αφενός στο πλαίσιο του συνασπισμού του Μακρόν «Μαζί!», αν μια πολύ ισχνή απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση έβαζε σε θέση ισχύος τους σχηματισμούς των Εντουάρ Φιλίπ και Φρανσουά Μπαϊρού και αφετέρου απέναντι στην κοινοβουλευτική ομάδα που θα σχηματίσουν οι βουλευτές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, αν ο σχηματισμός «Μαζί!» επικρατήσει εν τέλει με σχετική πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.

Ρεκόρ αποχής

Αυτές οι υπόγειες δυνάμεις δεν κλόνισαν ωστόσο το τρίτο πολιτικό μπλοκ, τονίζει ο Ζερόμ Φενολιό. Με δεδομένο το ρεκόρ της αποχής, αυτή είναι η άλλη πηγή ανησυχίας σε αυτή την εκλογή: ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν πετυχαίνει σημαντική πρόοδο συγκριτικά με το 2017. «Παρά την αδιάφορη εκστρατεία της, για πρώτη φορά η ακροδεξιά υποψήφια των προεδρικών δεν βλέπει τον σχηματισμό της να προσγειώνεται ανώμαλα στις βουλευτικές εκλογές. Και η παρουσία 208 υποψηφίων του στον δεύτερο γύρο επιβάλλει στον Μακρόν μια σαφήνεια που δυστυχώς έλειπε από την προεδρική παράταξη το βράδυ της περασμένης Κυριακής. Διότι ο σχηματισμός του Μακρόν δεν ζήτησε επισήμως την καταψήφιση των υποψηφίων του Εθνικού Συναγερμού, σε αντίθεση με τη σαφή θέση που έλαβαν ορισμένα μέλη του», σημειώνει ο διευθυντής της παριζιάνικης εφημερίδας. Το πρωί της Δευτέρας ακόμα δεν είχε ξεκαθαριστεί αν ο Μακρόν θα ζητήσει να συγκροτηθεί ένα άτυπο δημοκρατικό μέτωπο κατά των υποψηφίων του κόμματος της Λεπέν.

Κινητοποίηση “a la carte”

Ο Ζερόμ Φενολιό υπογραμμίζει ότι τα κόμματα του δημοκρατικού τόξου δεν μπορούν να επικαλούνται μια κινητοποίηση κατά της ακροδεξιάς «ανάλογα με τις περιστάσεις». Η προεδρική παράταξη «δεν μπορεί από τη μια πλευρά να ζητά από τα άλλα κόμματα να βάλουν πλάτη για να κερδίσει ο Μακρόν τη Λεπέν και να παραμείνει στην εξουσία και από την άλλη να μην αισθάνεται υποχρεωμένη να πράξει το ίδιο, διότι έτσι αρνείται την ταυτότητά της και τις αξίες που η ίδια ισχυρίζεται ότι ασπάζεται», επισημαίνει ο πολιτικός αναλυτής αναφερόμενος στο δισταγμό του προέδρου και των επιτελών του να ζητήσουν από τους ψηφοφόρους να στηρίξουν τους υποψηφίους της Αριστεράς σε κάποιες περιφέρειες που θα αναμετρηθούν με υποψηφίους της Λεπέν. «Στο μεταβαλλόμενο εκλογικό τοπίο που μεσολαβεί μεταξύ των δύο γύρων, είναι επιτακτικό να γίνει δίχως χρονοτριβές αυτή η διευκρίνιση και η ξεκάθαρη απόρριψη κάθε εκλογικού κυνισμού», καταλήγει ο Φενολιό.