Ευρωπαϊκό μπρα-ντε-φερ για ενέργεια και κλίμα – Ποια είναι τα στρατόπεδα

Η ενέργεια αντιπροσωπεύει το «αίμα» που κυκλοφορεί στις αρτηρίες των σύγχρονων ανθρώπινων κοινωνιών, δίνοντας ζωή στην οικονομία και σχεδόν όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες. «Όταν κοπεί το ρεύμα, σβήνει και ο πολιτισμός», όπως λέει και ένα γνωστό σύνθημα στους τοίχους.

Θα ήταν παράδοξο, λοιπόν, η ενεργειακή πολιτική να μην σφραγίζεται από στρατηγικές αντιθέσεις και από έντονες αντιπαραθέσεις. Σε όλο τον κόσμο – και ειδικά στην Ευρώπη, η οποία μας έχει συνηθίσει να χωρίζεται σε στρατόπεδα ακόμη και για… ψύλλου πήδημα.

Η επιστολή που φέρει τις υπογραφές 10 κρατών-μελών της ΕΕ, την οποία αποκαλύπτουν το Reuters, το Politico και άλλα Μέσα, αποδεικνύει του λόγου το αληθές – και σίγουρα, δεν θα πρόκειται να είναι το τελευταίο «επεισόδιο».

Ρελάνς στην Ευρωβουλή

Το σίγουρο είναι ότι έρχεται σε απάντηση του «σοκ» που προκάλεσε η πρόσφατη καταψήφιση από την πλειοψηφία των ευρωβουλευτών (340 κατά, 265 υπέρ και 34 αποχές) σημαντικών πλευρών του φιλόδοξου σχεδίου της Κομισιόν «Fit for 55», που έχει στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% ως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 – και τελικά, τις μηδενικές εκπομπές ως το 2050.

Οι υποχωρήσεις και οι συμβιβασμοί που γίνονται έχουν ως αποτέλεσμα η ΕΕ να κινδυνεύει να «χάσει το ορόσημο του 2030 και να εισέλθει σε ένα μη βιώσιμο δρόμο μετά», τονίζει η επιστολή. «Ας αντισταθούμε στον πειρασμό να αφήσουμε βραχυπρόθεσμα κίνητρα να σταθούν στον δρόμο που μας οδηγεί στο να λάβουμε τις σωστές αποφάσεις σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα», προσθέτουν οι «10» – Γερμανία, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, Φινλανδία, Αυστρία, Λουξεμβούργο, Ιρλανδία, Σλοβενία και Ισπανία.

Ο πόλεμος όξυνε τις αντιθέσεις

Δεν χωράει αμφιβολία ότι η ενεργειακή κρίση που έχει ξεκινήσει με το τέλος της πανδημίας και οξύνθηκε μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία αποτέλεσε την αφορμή για να βρεθούν πάλι στην πρώτη γραμμή γνωστές και χρόνιες συγκρούσεις στις τάξεις των «27» που έχουν στο επίκεντρό τους την ενέργεια. Συγκρούσεις που πηγάζουν από τα διαφορετικά «μοντέλα» στα οποία έχουν αναπτυχθεί οι οικονομίες των διάφορων χωρών, από το κόστος της μετάβασης στην «πράσινη οικονομία» και από τη διαμάχη αναφορικά με το ποιοι πρέπει κυρίως να το επωμιστούν.

Δεν είναι τυχαίο, από αυτή την άποψη, ότι η συντριπτική πλειοψηφία όσων υπογράφουν την τελευταία αυτή επιστολή προέρχονται από τον πλούσιο ευρωπαϊκό Βορρά, με την προσθήκη της Ισπανίας και της Σλοβενίας, που έχουν τους δικούς τους λόγους να βρεθούν στο ίδιο στρατόπεδο. Αντιθέτως, οι χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης δεν έκρυψαν ποτέ ότι βλέπουν με… μισό μάτι το σχέδιο της Κομισιόν, θεωρώντας ότι θα τους κοστίσει υπερβολικά πολύ, προσφέροντας μάλιστα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις πιο προηγμένες οικονομίες της Γηραιάς Ηπείρου.

Επίσης, δεν αποτελεί σύμπτωση το γεγονός ότι η πλειοψηφία των χωρών που έχουν ενστάσεις για το «Fit for 55» έχουν βρεθεί κοντά με τη Γαλλία και απέναντι από τη Γερμανία και τον ευρωπαϊκό Βορρά. Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Οκτώβριο, δέκα κράτη-μέλη της ΕΕ, με επικεφαλής τη Γαλλία – διαφορετικά από τα προαναφερθέντα, με εξαίρεση τη Σλοβενία και τη Φινλανδία – είχαν υπογράψει άλλη επιστολή προς την Κομισιόν, απαιτώντας η πυρηνική ενέργεια να συμπεριληφθεί στις «καθαρές μορφές», τουλάχιστον για τη μεταβατική περίοδο.

Με τα παραπάνω δεν είναι άσχετες και οι συγκρούσεις που προκλήθηκαν εντός της ΕΕ όταν τέθηκε το ζήτημα του ενεργειακού εμπάργκο σε βάρος της Ρωσίας, εξαιτίας της εισβολής της στην Ουκρανία. Σε αυτή την περίπτωση δε, όπως είναι γνωστό, τα στρατόπεδα που διαμορφώθηκαν ήταν αρκετά διαφορετικά  σε σύγκριση με τα προηγούμενα, καθώς ήταν άλλη η «κόκκινη γραμμή (έστω κι αν η βάση παραμένει η ίδια – η οικονομία).

Δεν λείπει η υποκρισία…

Η αλήθεια, μάλιστα, είναι ότι από τον «πόλεμο» επιστολών, δηλώσεων και ψήφων δεν λείπει, σε αρκετές περιπτώσεις, η υποκρισία. Για παράδειγμα, κάποιες από τις χώρες που διαμαρτύρονται επειδή πάνε πίσω οι στόχοι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έχουν συνειδητά ενισχύσει (προσωρινά, όπως διαβεβαιώνουν) τη χρήση «βρόμικων» μορφών παραγωγής ενέργειας, έτσι ώστε να αποτρέψουν κοινωνικές «εκρήξεις» λόγω των ελλείψεων και της ακόμη μεγαλύτερης ακρίβειας.

Παράλληλα, είναι σαφές ότι οι θέσεις που διατυπώνουν οι κυβερνήσεις στο ενεργειακό δεν εκφράζουν αναγκαστικά το σύνολο των πολιτών στις χώρες τους. Οι αντιθέσεις στο μέτωπο της ενέργειας, άλλωστε, διαπερνούν κάθετα και οριζόντια τα κράτη και τις κοινωνίες τους, καθώς δεν βρίσκονται όλοι στην ίδια (οικονομική) θέση ούτε έχουν τις ίδιες ανάγκες και προτεραιότητες.

Αυτό, άλλωστε, δεν συμβαίνει και σε παγκόσμιο επίπεδο; Μπορεί κανείς να ισχυριστεί στα σοβαρά ότι η ενεργειακή πολιτική του Τζο Μπάιντεν ή του Σι Τζινπίνγκ εκφράζουν το σύνολο των Αμερικανών και των Κινέζων αντιστοίχως;