ΕΚΤ: Πώς θα επηρεάσουν οι Ουκρανοί πρόσφυγες την αγορά εργασίας στην ΕΕ

Η εισροή Ουκρανών προσφύγων στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να μειώσει σταδιακά τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην ευρωζώνη, καθώς ορισμένοι από αυτούς που εγκαταλείπουν τον πόλεμο είναι πιθανό να εγκατασταθούν οριστικά, ανέφερε τη Δευτέρα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει τον μεγαλύτερο εκτοπισμό ευρωπαίων πολιτών από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με γυναίκες και παιδιά να αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των προσφύγων.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), περίπου επτά εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη περάσει τα σύνορα της Ουκρανίας.

Αύξηση των προσφυγικών ροών

Σε ανάλυσή του ο οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Vasco Botelho, υπογραμμίζει ότι κατά μέσο όρο περίπου 330.000 πρόσφυγες φεύγουν αυτήν τη στιγμή από την Ουκρανία για γειτονικές χώρες κάθε εβδομάδα. Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες εκτιμά ότι συνολικά έως και 8,3 εκατομμύρια πρόσφυγες θα μπορούσαν να έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία μέχρι το τέλος του έτους και ότι έως και 25 εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να εκτοπιστούν και να χρειαστούν ανθρωπιστική βοήθεια ως αποτέλεσμα του πολέμου.

Τονίζει δε, ότι με βάση αυτή την εκτίμηση, ο συνολικός αριθμός των Ουκρανών προσφύγων αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται τις επόμενες εβδομάδες, αλλά αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διάρκεια και τη σοβαρότητα του πολέμου. Ενώ ο συνολικός αριθμός των Ουκρανών προσφύγων αυξάνεται, σημαντικός αριθμός ανθρώπων –περίπου 2,1 εκατομμύρια– έχουν εισέλθει προσωρινά ξανά στην Ουκρανία.

Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες αναφέρει ότι τέτοιες διασυνοριακές μετακινήσεις μπορεί να είναι εκκρεμείς και δεν πρέπει να θεωρούνται ως μόνιμες επιστροφές, επομένως δεν έχουν αφαιρεθεί από το ακαθάριστο ποσό.

Προορισμός η ευρωζώνη

Ο αναλυτής της ΕΚΤ υπογραμμίζει ότι ένα σημαντικό ποσοστό του συνολικού αριθμού των Ουκρανών προσφύγων αναμένεται να φτάσει στη ζώνη του ευρώ.

Κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης της Συρίας το 2015, περίπου το 75% όλων των προσφύγων που έφτασαν στην Ευρώπη κατέληξαν σε χώρες της ζώνης του ευρώ. Ωστόσο, είναι πιθανό οι προσφυγικές ροές να είναι διαφορετικές το 2022, καθώς η Ουκρανία είναι μια χώρα της Ανατολικής Ευρώπης με ισχυρούς δεσμούς με τους γείτονές της. Πολλοί πρόσφυγες αναμένεται να παραμείνουν αρχικά σε χώρες που συνορεύουν με την Ουκρανία, δεδομένης της γεωγραφικής τους εγγύτητας, προτού προχωρήσουν σταδιακά σε άλλα μέρη.

Ο τελικός προορισμός τους θα επηρεαστεί από τη γενική ικανότητα των χωρών να υποδέχονται και να φιλοξενούν πρόσφυγες, καθώς και από τις υπάρχουσες ουκρανικές κοινότητες που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη διαδικασία ένταξης. Στα χρόνια που προηγήθηκαν του πολέμου, οι Ουκρανοί μετανάστες έτειναν να εγκατασταθούν στην Πολωνία (53%), στην Τσεχία (9%), στη Γερμανία (8%) και στην Ουγγαρία (8%), με το 24% να εγκαθίσταται στη ζώνη του ευρώ.

Ωστόσο, Το 75% του συνολικού αριθμού Ουκρανών μεταναστών ζει σήμερα στη ζώνη του ευρώ, με ιδιαίτερα μεγάλους αριθμούς στην Ιταλία (30%), τη Γερμανία (18%) και την Ισπανία (13%).

Επιπλέον, οι χώρες της ζώνης του ευρώ έχουν επιδείξει την ικανότητα να φιλοξενούν σημαντικό αριθμό προσφύγων το τελευταίο έτος, αντιπροσωπεύοντας το 86% όλων των πρωτοβάθμιων αιτημάτων ασύλου που υποβάλλονται από πολίτες τρίτων χωρών.

Ο Vasco Botelho επισημαίνει επίσης ότι υπάρχει μια σημαντική ουκρανική κοινότητα που ζει ήδη στη ζώνη του ευρώ και οι πρόσφατες εμπειρίες άλλων προσφύγων σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι χώρες της ζώνης του ευρώ διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για να υποδεχτούν πρόσφυγες θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν ακόμη περισσότερους Ουκρανούς πρόσφυγες να εγκατασταθούν στη ζώνη του ευρώ.

Η διάρκεια του πολέμου

Το ποσοστό των Ουκρανών προσφύγων που θα παραμείνουν στη ζώνη του ευρώ μεσοπρόθεσμα θα εξαρτηθεί από τη διάρκεια και τη σοβαρότητα του πολέμου. Εάν οι μάχες γίνουν πιο παρατεταμένες ή πιο έντονες, ο αριθμός των προσφύγων θα αυξηθεί. Με βάση τους τρέχοντες αριθμούς και τη σημειακή εκτίμηση της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους

Πρόσφυγες, οι υπολογισμοί σε αυτό το πλαίσιο υποθέτουν έναν αριθμό μεταξύ πέντε και δέκα εκατομμυρίων. Ένας μακροχρόνιος και πιο σοβαρός πόλεμος πιθανότατα θα μειώσει επίσης το μερίδιο των προσφύγων που επιστρέφουν στην Ουκρανία μεσοπρόθεσμα. Αντίστοιχα, το σενάριο με δέκα εκατομμύρια πρόσφυγες αντιστοιχεί σε έναν μακροχρόνιο και πιο σοβαρό πόλεμο που αυξάνει τον συνολικό αριθμό των προσφύγων και αυξάνει την πιθανότητα παραμονής τους στις χώρες υποδοχής τους μεσοπρόθεσμα.

Ηλικία εργασίας

Το μερίδιο των προσφύγων που είναι σε ηλικία εργασίας θα είναι κρίσιμο για τον καθορισμό του αντίκτυπου στο εργατικό δυναμικό της ζώνης του ευρώ. Η Ουκρανία επέβαλε στρατιωτικό νόμο σε ολόκληρη τη χώρα όταν η Ρωσία ξεκίνησε την επίθεσή της στις 24 Φεβρουαρίου, εμποδίζοντας τους άνδρες ηλικίας μεταξύ 18 και 60 ετών να εγκαταλείψουν τη χώρα. Κατά συνέπεια, τα πρώτα κύματα προσφύγων περιλάμβαναν ηλικιωμένους, παιδιά και γυναίκες σε ηλικία εργασίας.

Ωστόσο, αναμένεται ότι τα μελλοντικά κύματα θα περιλαμβάνουν και άνδρες σε ηλικία εργασίας μόλις αρθεί ο στρατιωτικός νόμος, αυξάνοντας σταδιακά το ποσοστό των προσφύγων που είναι σε ηλικία εργασίας. Αυτό το πλαίσιο υποθέτει ότι, μεσοπρόθεσμα, μεταξύ 50% και 75% των προσφύγων που φτάνουν στη ζώνη του ευρώ θα είναι σε ηλικία εργασίας. Αυτή η υπόθεση εδραιώνεται από το γεγονός ότι οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν επί του παρόντος περίπου το 80% όλων των προσφύγων που ερωτήθηκαν και ότι το 80% των γυναικών προσφύγων ταξιδεύουν με τουλάχιστον ένα παιδί.

Το ποσοστό των προσφύγων που είναι σε ηλικία εργασίας αναμένεται να είναι υψηλότερο εάν ο πόλεμος είναι πιο παρατεταμένος και πιο σκληρός, με ορισμένους άνδρες σε ηλικία εργασίας να μετακομίζουν τελικά για να ενώσουν τις οικογένειές τους στο εξωτερικό και να μετακομίσουν στη ζώνη του ευρώ σε μεταγενέστερο στάδιο.

Προβλήματα στην αγορά εργασίας

Παρά την ταχεία πολιτική δράση που ανέλαβαν οι ευρωπαϊκές αρχές, τα εμπόδια στην αγορά εργασίας και άλλες προστριβές παραμένουν σημαντικά εμπόδια για τους πρόσφυγες, καθιστώντας δύσκολη την ένταξή τους στις αγορές εργασίας των χωρών υποδοχής, ιδίως βραχυπρόθεσμα.Για τους πρόσφυγες, η διαδικασία πρόσβασης στην αγορά εργασίας της χώρας υποδοχής είναι γενικά χρονοβόρα. Οι πρόσφυγες μπορεί να χρειαστεί να λάβουν άσυλο (και, σε ορισμένες περιπτώσεις, άδεια εργασίας), να αποκτήσουν γλωσσικές δεξιότητες και να αναγνωρίσουν τα επαγγελματικά τους προσόντα.

Προκειμένου να αμβλυνθούν τα εμπόδια στην ένταξη που αντιμετωπίζουν οι Ουκρανοί πρόσφυγες, η ΕΕ συμφώνησε να παράσχει προσωρινή προστασία σε άτομα που φεύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, παρέχοντας άμεση βοήθεια και δίνοντάς τους το δικαίωμα πρόσβασης στην αγορά εργασίας. Μέχρι τις αρχές Μαΐου, πάνω από 3,5 εκατομμύρια Ουκρανοί πρόσφυγες είχαν εισέλθει στην Πολωνία, ενώ περισσότεροι από 400.000 είχαν εγγραφεί στη Γερμανία, 200.000 στην Τσεχική Δημοκρατία και 100.000 στην Ιταλία.

Δεξιότητες

Ωστόσο, οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων, οι ανεπαρκείς γλωσσικές δεξιότητες, η έλλειψη εγκαταστάσεων παιδικής μέριμνας και τα προβλήματα με την αναγνώριση των προσόντων μπορούν όλα να αποτελέσουν εμπόδια για την ένταξη των προσφύγων. Για παράδειγμα, τα γερμανικά στοιχεία για τη μεγάλη εισροή προσφύγων που παρατηρήθηκε μεταξύ 2014 και 2016 δείχνουν πολύ σταδιακή ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας με την πάροδο του χρόνου, με μόνο το 17% των προσφύγων σε ηλικία εργασίας να απασχολούνται μετά από δύο χρόνια στη χώρα και λιγότερο από το 50% μετά από πέντε χρόνια. Αυτά τα ποσοστά απασχόλησης ήταν σημαντικά χαμηλότερα για τις γυναίκες (αντανακλώντας, σε κάποιο βαθμό, τα πολιτιστικά εμπόδια στις χώρες καταγωγής των προσφύγων).

Γεωγραφική και πολιτιστική εγγύτητα

Ο συνδυασμός της γεωγραφικής και πολιτιστικής εγγύτητας της Ουκρανίας με τη Δυτική Ευρώπη και της προσωρινής προστασίας που έχει χορηγήσει η ΕΕ στους Ουκρανούς πολίτες αναμένεται να συμβάλει στη μείωση της σοβαρότητας των αναντιστοιχιών θεσμών και δεξιοτήτων, αυξάνοντας βραχυπρόθεσμα τη συμμετοχή των Ουκρανών προσφύγων στο εργατικό δυναμικό.

Έτσι, λαμβάνοντας στοιχεία για την ένταξη προηγούμενων κυμάτων προσφύγων και προσαρμόζοντάς τα στην τρέχουσα κατάσταση, η ΕΚΤ προβλέπει ένα μεσοπρόθεσμο ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό μεταξύ 25% και 55% για τους πρόσφυγες σε ηλικία εργασίας. Το χαμηλότερο άκρο αυτού του εύρους (25%) βασίζεται στο επίπεδο ένταξης που παρατηρήθηκε για τους προηγούμενους πρόσφυγες μετά από δύο χρόνια στη χώρα υποδοχής, με προσαρμογή προς τα πάνω ώστε να αντικατοπτρίζει την πολιτιστική εγγύτητα της Ουκρανίας και τον αντίκτυπο της ταχείας πολιτικής δράσης της ΕΕ. Το ανώτερο άκρο του εύρους (55%) αντικατοπτρίζει πρόσφατες εκτιμήσεις για το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών σε ηλικία εργασίας που έχουν μεταναστεύσει στη ζώνη του ευρώ εκτός της ΕΕ27.

Ενίσχυση του εργατικού δυναμικού

Συνολικά, η εισροή Ουκρανών προσφύγων αναμένεται να οδηγήσει σε σταδιακή αύξηση του μεγέθους του εργατικού δυναμικού της ζώνης του ευρώ. Σύμφωνα με όλες τις παραδοχές που αναφέρονται μέχρι στιγμής, οι υπολογισμοί δείχνουν μια μέση αύξηση μεταξύ 0,2% και 0,8% στο εργατικό δυναμικό της ζώνης του ευρώ μεσοπρόθεσμα . Αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση μεταξύ 0,3 και 1,3 εκατομμυρίων στο μέγεθος του εργατικού δυναμικού της ζώνης του ευρώ ως αποτέλεσμα της ουκρανικής προσφυγικής κρίσης.

Οφέλη

Η αύξηση της προσφοράς εργασίας που προκύπτει από την εισροή Ουκρανών προσφύγων θα μπορούσε να μειώσει ελαφρώς τη στενότητα που παρατηρείται στην αγορά εργασίας της ζώνης του ευρώ. Εάν μπορέσουν να βρουν θέσεις εργασίας χωρίς μια μακρά διαδικασία ένταξης, οι Ουκρανοί πρόσφυγες θα μπορούσαν να βοηθήσουν την αγορά να ανταποκριθεί στη σημερινή έντονη ζήτηση για εργατικό δυναμικό και να αντιμετωπίσει τις επιδεινούμενες ελλείψεις δεξιοτήτων. Ωστόσο, τα υψηλά επίπεδα αβεβαιότητας γύρω από τη μελλοντική πορεία του πολέμου καθιστούν δυσκολότερη την ακριβή εκτίμηση και ποσοτικοποίηση του ενδεχόμενου αντίκτυπου. Εκτός από το στενά καθορισμένο πεδίο αυτού του πλαισίου, υπάρχουν επίσης άλλες σημαντικές επιπτώσεις της εισροής Ουκρανών προσφύγων για τους δημοσιονομικούς πόρους, τη στέγαση και την παροχή δημόσιων υπηρεσιών στις χώρες της ζώνης του ευρώ.