Κομισιόν: Σήμερα ανακοινώνεται η εργαλειοθήκη για την σωτηρία της Φύσης

Σήμερα αναμένεται να ανακοινώσει η Κομισιόν τον νέο κανονισμό για την αποκατάσταση της φύσης.

Εφόσον εγκριθεί από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, θα πρέπει τα κράτη μέλη, εντός διετίας, να καταρτίσουν τα  εθνικά σχέδια   αποκατάστασης της φύσης προσδιορίζοντας τα οικοσυστήματα που έχουν υποβαθμιστεί και καταρτίζοντας τα βήματα για την εξυγίανσή τους.

Σύμφωνα με τα όσα έχουν έως σήμερα διαρρεύσει, ο νέος ευρωπαϊκός κανονισμός θα θέτει δεσμευτικούς στόχους αποκατάστασης για όλα τα ευαίσθητα οικοσυστήματα (εντός και εκτός Natura, δασικά, αγροτικά, υδατικά, θαλάσσια, αστικά κλπ.), οι οποίοι θα απορρέουν από τις κατευθύνσεις που έχει ήδη θέσει η ευρωπαϊκή στρατηγική για την βιοποικιλότητα και πιθανώς θα έχουν ορίζοντα σε πρώτη φάση το 2030 και έπειτα τα έτη 2040 και 2050.

Εξάλλου η στρατηγική για πρώτη φορά εισήγαγε την έννοια της αποκατάστασης της φύσης με την ίδια βαρύτητα με αυτή της προστασίας.

Η νέα στρατηγική της ΕΕ

Η νέα στρατηγική της ΕΕ με τίτλο «Επαναφορά της φύσης στη ζωή μας» για την επίτευξη των στόχων της έχει θέσει ως στόχο την αξιοποίηση 20 δισ. ευρώ ανά έτος για τη βιοποικιλότητα από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους με σημαντική συμβολή των ευρωπαϊκών πόρων. Μάλιστα, έπειτα από τις επίπονες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό της επόμενης προγραμματικής περιόδου 2021-2027, προστέθηκε μια νέα υποχρέωση: από το 2024 το 7,5%  (και από το 2026 το 10%) των πόρων του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου  πρέπει να κατευθύνεται σε δράσεις για τη βιοποικιλότητα.

Άρα, όπως αναφέρει στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» η διευθύντρια πολιτικής στο «The  Green  Tank» και αντιπρόεδρος της Επιτροπής «ΦΥΣΗ 2000» (επίσημο γνωμοδοτικό όργανο του κράτους για τη βιοποικιλότητα)  κυρία Ιόλη Χριστοποπούλου,  μαζί με τις δράσεις για το κλίμα για τις οποίες ισχύει υποχρέωση 30%, στο τέλος της περιόδου το 40% των πόρων πρέπει να κατευθύνονται στο περιβάλλον.

Πόσο όμως εφικτός είναι αυτός ο στόχος; Σύμφωνα με την κυρία Χριστοπούλου,  σε ευρωπαϊκό επίπεδο, την προηγούμενη περίοδο  2014-2020 από τα 86 δισ. ευρώ (ήτοι περίπου 12 δισ. ευρώ κατ΄ έτος) που κατευθύνθηκαν σε δράσεις για τη βιοποικιλότητα (το 8% του προϋπολογισμού), το μεγαλύτερο ποσοστό (79%) προερχόταν  από την Κοινή Αγροτική Πολιτική και ένα πολύ μικρότερο ποσοστό από τα Ταμεία  Συνοχής. Ωστόσο, όπως είπε χαρακτηριστικά, «αν και φαίνεται ότι ο συνολικός στόχος είναι επιτεύξιμος αν δούμε ακόμα πιο προσεκτικά στα στοιχεία τότε προκύπτει ότι στα Ταμεία της Πολιτικής Συνοχής αντιστοιχούν τα χαμηλότερα μερίδια χρηματοδοτήσεων για τη βιοποικιλότητα ανά ταμείο» ενώ το μεγαλύτερο μέρος αυτών κατευθύνεται σε δράσεις που συμβάλλουν μόνο έμμεσα ή μερικώς στη βιοποικιλότητα, ανάμεσά τους και δράσεις όπως η διαχείριση λυμάτων.

Η νέα Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα θέτει πιο φιλόδοξους  στόχους  όχι μόνο για την προστασία της φύσης  αλλά και για την αποκατάστασή  της – οι οποίοι με τον νέο νόμο θα γίνουν δεσμευτικοί. Ανάμεσά σε αυτούς  περιλαμβάνονται μετρήσιμοι στόχοι όπως είναι η αποκατάσταση 25.000 χιλιομέτρων ποταμών ως ελεύθερης ροής, η φύτευση 3 δισεκατομμυρίων δέντρων κ.ά.  Και για την υλοποίηση αυτής της στρατηγικής, σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν από μελέτη που έγινε για λογαριασμό της Κομισιόν (IEEP & Trinomics. 2022. Biodiversity Financing and Tracking),  απαιτούνται κονδύλια   482 δισ. ευρώ για τη δεκαετία 2021-2030. Είναι αξιοσημείωτο ότι, οι ανάγκες για τις δράσεις που αφορούν μόνο στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura από 42 δισ. ευρώ την περίοδο 2014-2020, υπολογίζονται σε 74,2 δισ. ευρώ την περίοδο 2021 – 2027.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει η κυρία Χριστοπούλου, «παρόλο που στο επίπεδο του σχεδιασμού οι προβλέψεις σε δαπάνες δείχνουν ήδη μια σημαντική αυξητική τάση, παραμένει ένα σημαντικό χρηματοδοτικό κενό ακόμα κι αν προστεθούν στους ευρωπαϊκούς πόρους, οι κρατικοί και ιδιωτικοί πόροι».

Κι αυτό διότι οι προβλέψεις δαπανών από τα ευρωπαϊκά ταμεία (π.χ. ΚΑΠ, Ταμεία Συνοχής) είναι 152 δισ. ευρώ από ευρωπαϊκούς πόρους και εάν προστεθούν οι κρατικοί και οι ιδιωτικοί εκτιμάται ότι φτάνουν τα 295 δισ. ευρώ άρα προκύπτει ένα χρηματοδοτικό κενό αναγκών 187 δισ. ευρώ, το οποίο η ΕΕ   θα κληθεί να βρει τρόπους για να το καλύψει. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επένδυση αυτή θεωρείται αποδοτική καθώς τα οφέλη από την αποκατάσταση της φύσης έχει αποδειχθεί ότι είναι πολλαπλά του κόστους.

Η Ελλάδα και οι ανάγκες χρηματοδότησης

Στην Ελλάδα οι ανάγκες για τις περιοχές Natura   υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το  ένα δισ. ευρώ έως το 2027, σύμφωνα με την ανάλυση που έχει ολοκληρωθεί από το ΥΠΕΝ, ως υποχρέωση ενόψει της νέας χρηματοδοτικής περιόδου. Στην επόμενη προγραμματική περίοδο (ΕΣΠΑ 2021-2027), το επιχειρησιακό «Πρόγραμμα για το Περιβάλλον και την Κλιματική Αλλαγή» έχει συνολικό προϋπολογισμό  3,6 δισ. ευρώ, εκ των οποίων για τη βιοποικιλότητα και τις περιοχές Natura προβλέπονται 73,6 εκατ. ευρώ, δηλαδή  περίπου το 7% του ενός δισ. ευρώ που χρειάζονται οι ελληνικές περιοχές Natura.

Σχεδόν οι διπλάσιοι πόροι (139 εκατ. ευρώ) προβλέπονται από το ίδιο πρόγραμμα για δράσεις για την αστική βιοποικιλότητα, ενώ  δεν προβλέπονται άλλοι πόροι για τις περιοχές Natura στα υπόλοιπα προγράμματα που συγχρηματοδοτούνται από τα Ταμεία Συνοχής. Συνολικά, από τους πόρους του ΕΣΠΑ οι διαθέσιμοι πόροι για τις Natura, μαζί με εκείνους για την αστική βιοποικιλότητα αντιστοιχούν στο 1% των κονδυλίων.

Όπως αναφέρει η κυρία Χριστοπούλου, «πρέπει  να σκεφτούμε πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε καλύτερα τις ευκαιρίες χρηματοδότησης ώστε όχι μόνο να καλύψουμε τις ανάγκες του δικτύου Natura 2000 και της εφαρμογής των υπόλοιπων πολιτικών για τη βιοποικιλότητα (π.χ. ξενικά είδη), στις οποίες η χώρα έχει σημαντικές εκκρεμότητες, αλλά και να ανταποκριθούμε σε νέες δεσμεύσεις τις οποίες έχουμε υιοθετήσει ως χώρα και των απαιτήσεων εφαρμογής που θα εισάγει η κατάρτιση και υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου για την Αποκατάσταση της Φύσης».