Ευρωδικαστήριο: Υπόλογη η Ελλάδα για την ατμοσφαιρική ρύπανση σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη

Η ατμοσφαιρική ρύπανση των μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας – όπως είναι η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, αλλά και ο Βόλος, η Πάτρα κ.ά. – αποτελεί πρόβλημα δεκαετιών που ακόμη δεν έχει επιλυθεί. Επιδεινώθηκε μάλιστα, κατά τη δεκαετία της οικονομικής ύφεσης, όταν οι πολίτες έκαιγαν σε τζάκια και σόμπες ότι έβρισκαν για να ζεσταθούν, με τις τιμές των αιωρούμενων μικροσωματιδίων (ΑΣ10 – σωματίδια με διάμετρο δέκα μικρά) στον αέρα να αγγίζουν πρωτοφανή επίπεδα.

Ετσι, εξαιτίας των διαχρονικά, από το 2005, παρατηρούμενων υψηλών επιπέδων στις συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων στον οικισμό της Θεσσαλονίκης, αλλά και λόγω της απουσίας επιχειρησιακού σχεδίου για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των υπερβάσεων της ημερήσιας οριακής τιμής τους, η χώρα παραπέμφθηκε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (υπόθεση C-70/21), λόγω παράβασης της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ.

Διαβάστε επίσης: ΠΟΥ: Καμία χώρα δεν ανταποκρίνεται στα «πρότυπα ποιότητας του αέρα»

Τι έχει γίνει από τότε; Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ), ως αρμόδια αρχή,  εκπόνησε το Επιχειρησιακό Σχέδιο για την αντιμετώπιση  της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ΠΚΜ και τα αποτελέσματά του διαβιβάσθηκαν στη  Διεύθυνση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), πριν δύο χρόνια, δηλαδή τον Ιούλιο του 2020.

Ωστόσο, από την εξέταση των παραδοτέων του έργου, όπως αναφέρει ο αναπληρωτής προϊστάμενος της Διεύθυνσης  Κυριάκος Ψύχας σε διαβιβαστικό έγγραφο που απέστειλε  προ ημερών στη Βουλή,    διαπιστώθηκε ότι «η εν λόγω μελέτη σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί ένα ολοκληρωμένο επιχειρησιακό σχέδιο δράσης, όπως απαιτεί η σχετική νομοθεσία αλλά και όπως ζητάει η ΕΕ στις επιστολές που έχει αποστείλει για την παράβαση».

Στο… πόδι η εκπόνηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου

Στη μελέτη γίνεται αναφορά μέτρων χωρίς να έχουν εξετασθεί αναλυτικά τα κόστη εφαρμογής τους, οι πόροι για τη χρηματοδότησή τους και οι απαιτούμενες νομοθετικές ρυθμίσεις. Κυρίως όμως, σύμφωνα με τον κ. Ψύχα, δεν γίνεται η ποσοτική αποτίμηση της συνεισφοράς τού κάθε προτεινόμενου μέτρου στις μετρούμενες συγκεντρώσεις ΑΣ10 και η εκτίμηση για το πότε και με ποιο τελικό πακέτο μέτρων θα επιτευχθεί η συμμόρφωση με την οριακή τιμή στις θέσεις μέτρησης, στις οποίες παρατηρούνται υπερβάσεις.

Διαβάστε επίσης: ΟΗΕ: Το 99% των ανθρώπων αναπνέει μολυσμένο αέρα

Γι΄ αυτό, προκειμένου να καλυφθούν πλήρως οι απαιτήσεις της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ και οι αιτιάσεις της Επιτροπής, αποφασίστηκε να εκπονηθεί μελέτη εφαρμογής για την αντιμετώπιση των υπερβάσεων των συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων ΑΣ10 στη Θεσσαλονίκη, η οποία ολοκληρώθηκε πριν έναν μήνα (Μάιος 2022) και τα προτεινόμενα μέτρα βρίσκονται υπό αξιολόγηση.

Στο ευρωδικαστήριο και για την Αθήνα

Επίσης, πριν έναν χρόνο (Ιούλιος 2021) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε προσφυγή κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας, στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Υπόθεση C-633/21), λόγω παράβασης της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ στον οικισμό της Αθήνας. Ειδικότερα, η προσφυγή αφορά στις συστηματικές και διαρκείς υπερβάσεις της ετήσιας οριακής τιμής για τις συγκεντρώσεις διοξειδίου του αζώτου (ΝΟ2) που διαχρονικά καταγράφονται από το 2010, καθώς και για την απουσία επιχειρησιακού σχεδίου για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των συγκεκριμένων υπερβάσεων.

Προκειμένου να καλυφθούν οι απαιτήσεις της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ το ΥΠΕΝ υλοποιεί έργο για την ποιότητα του αέρα στην ευρύτερη περιοχή Αθηνών και την  ανάπτυξη εφαρμογής για την υποβολή αναφορών, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020», το οποίο  βρίσκεται υπό εκπόνηση και προβλέπεται να ολοκληρωθεί τον επόμενο Οκτώβριο.

Οι συγκεντρώσεις πάντως των οξειδίων του αζώτου (μονοξειδίου και διοξειδίου) παραμένουν υψηλές στην ατμόσφαιρα της Αττικής. Για παράδειγμα, την Πέμπτη στην Πατησίων το NO2 έφτασε τα 141 μg/m3 και τα σωματίδια στα Λιόσια τα 51 μg/m3 , ενώ το μεσημέρι της ίδια μέρας η ποιότητα του αέρα ήταν κακή εξαιτίας των υψηλών επιπέδων τροποσφαιρικού όζοντος (O3) σε Θρακομακεδόνες, Λιόσια, Λυκόβρυση, Μαρούσι, Αγία Παρασκευή και Πατησίων. Οι υψηλές τιμές όζοντος συνεχίστηκαν και την Παρασκευή στους σταθμούς μέτρησης της Γεωπονικής και της Ελευσίνας (133 μg/m3  και 143 μg/m3 αντίστοιχα), γεγονός που καταδεικνύει υψηλές συγκεντρώσεις οξειδίων του αζώτου, τα οποία επηρεάζουν το τροποσφαιρικό όζον.

Πιο αυστηρά όρια προωθεί η ΕΕ

Κι όλα αυτά, ενώ η ΕΕ προωθεί αυστηροποίηση της νομοθεσίας για την ποιότητα του αέρα. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) έχει προβλεφθεί η αναθεώρηση των σχετικών Οδηγιών, η οποία, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί,  θα υλοποιηθεί εντός του 2022 – η έγκριση από την Κομισιόν προγραμματίζεται για το  3ο τρίμηνο του έτους.

• Διαβάστε επίσης: Ευρωπαϊκή Ένωση: Συνεχίστηκε η μείωση του αποτυπώματος άνθρακα το 2019

Στόχος είναι η βελτίωση της σχετικής νομοθεσίας και η υιοθέτηση ενός αυστηρότερου πλαισίου εφαρμογής, που θα αφορά τόσο στην αναθεώρηση των οριακών τιμών για τις συγκεντρώσεις των ρύπων στην ατμόσφαιρα, όσο και στην ενίσχυση των διατάξεων σχετικά με τη συνεχή παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα με σταθερές μετρήσεις, την εφαρμογή τεχνικών προσομοίωσης  και των δράσεων που λαμβάνονται για τη βελτίωση της ατμόσφαιρας.

Σε ότι αφορά τις οριακές τιμές θα εξετασθεί η ευθυγράμμιση των οριακών τιμών με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Έτσι, προβλέπεται η αυστηροποίηση  των οριακών τιμών που ισχύουν σήμερα για τις συγκεντρώσεις των ρύπων που παρακολουθούνται. Μάλιστα, για πρώτη φορά εξετάζεται η υιοθέτηση ορίων ενημέρωσης πληθυσμού ή συναγερμού σε ρύπους, για τους οποίους δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη στην υπάρχουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία, όπως είναι τα αιωρούμενα σωματίδια. Μετά την ολοκλήρωση της αναθεώρησης των Οδηγιών για την ποιότητα του αέρα θα πραγματοποιηθεί και η εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με την ενωσιακή.

Πάντως, αν και η κοινοτική  νομοθεσία δεν θέτει όρια ενημέρωσης πληθυσμού και συναγερμού για τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ10), η Ελλάδα   το 2013 είχε συμπληρώσει   την εθνική νομοθεσία θεσμοθετώντας επίπεδα συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων ΑΣ10 και καθορίζοντας μέτρα ενημέρωσης   του πληθυσμού και  μείωσης των εκπομπών τους  από εστίες καύσης, τη βιομηχανία-βιοτεχνία και την κυκλοφορία οχημάτων ανάλογα με τα επίπεδα των συγκεντρώσεων.