Χόβερκραφτ: Η ιστορία των ιπτάμενων πλοίων – Γιατί «ξεφούσκωσαν»

Τα χόβερκραφτ ή αερόστρωμνα σκάφη θεωρήθηκαν ως ένα από τα πιο επαναστατικά μέσα μεταφοράς όταν πρωτοεμφανίστηκαν πριν από περίπου 60 χρόνια. Και δεν ήταν ψέματα, καθώς αποτελούσε μια πρωτόγνωρη εμπειρία να βλέπεις κάτι να επιχειρεί πάνω από οποιαδήποτε επιφάνεια.

Ήταν ένα αμφίβιο σκάφος που μπορούσε να ταξιδέψει πάνω από στεριά, νερό, λάσπη, πάγο και άλλες επιφάνειες, χρησιμοποιώντας ειδικούς επιπρυμναίους αεροστροβίλους (ανεμιστήρες) πίσω από τους οποίους φέρονται τα πηδάλια.

Διαβάστε επίσης: Σήκωσε άγκυρα ο Sparky, το πρώτο μεγάλο ηλεκτρικό ρυμουλκό στον κόσμο

Το πρώτο χόβερκραφτ εφευρέθηκε από τον Βρετανό μηχανικό Κρίστοφερ Κόκερελ και στην αρχή της ναυπηγικής παρουσίας του, ονομάσθηκε «αιωροσκάφος», πλην όμως αυτή η ονομασία δεν διατηρήθηκε.

Τα σκάφη αυτά ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή στο Ηνωμένο Βασίλειο, με τις υπηρεσίες μεταφοράς να ξεπηδούν σε όλη τη χώρα εντός δύο ετών από την πρώτη εμφάνισή τους. Εξήντα και πλέον έτη από την πρώτη εμπορική παρουσίαση και εκμετάλλευση στις πορθμειακές γραμμές μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας, τα χόβερκραφτ έχουν εξαφανιστεί εντελώς.

Διαβάστε επίσης: Παραδόθηκε το μεγαλύτερο containership στον κόσμο

Η γραμμή της μάγχης, μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας, αποτέλεσε το βασικό στοίχημα για τους επιχειρηματίες που επένδυσαν στα αερόστρωμνα, καθώς τα συμβατικά πλοία ταξίδευαν με ταχύτητα 17 κόμβων, ενώ τα χόβερκραφτ με 60 κόμβους, δηλαδή τρεις φορές ποιο γρήγορα.

Ηλεκτρική σκούπα και άδεια κουτιά

Πριν καταλήξει στο τελικό σχέδιο, ο Κόκερελ είχε πειραματιστεί με σωλήνες ηλεκτρικής σκούπας και άδεια δοχεία τροφής για γάτες, διαπιστώνοντας ότι όταν τοποθετούσε ένα μικρό δοχείο μέσα σε ένα μεγαλύτερο και φυσούσε αέρα μέσα από το μικρότερο δοχείο, αυτό αιωρούνταν πάνω από την κάτω επιφάνεια του μεγαλύτερου αντικειμένου. Ένα λειτουργικό πρωτότυπο ήταν έτοιμο μέχρι το 1955, το οποίο το ονόμασε «Hovercraft», αποκτώντας δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1956.

Το πρώτο σκάφος πραγματοποιήσε δρομολόγια το 1962, μεταφέροντας μόνο επιβάτες, ενώ ένα μεγαλύτερο σκάφος -το SRN-4, ικανό να μεταφέρει αυτοκίνητα καθώς και επιβάτες, σήκωσε άγκυρα το 1968.

Υπήρχαν όμως και αναποδιές. Το 1972, πέντε άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους όταν ένα SRN-6 ανατράπηκε εν πλω εξαιτίας καταιγίδας, ενώ οι κυματισμοί προκαλούσαν συνεχείς φθορές στα σκάφη.

Τα δρομολόγια μεταξύ Ντόβερ στο Καλαί σταμάτησαν το 2000, με τα δύο πλοία, το «Princess Anne» και το «Princess Margaret», να μεταφέρουν μόνο 52 αυτοκίνητα, την ώρα που τα μεγαλύτερα πορθμεία, τα φθηνότερα καταμαράν και η σήραγγα της Μάγχης, αποδείχθηκαν υπερβολικός ανταγωνισμός.

Επιπλέον, τα χόβερκραφτ που πραγματοποιούσαν ακτοπλοϊκά δρομολόγια στην Ιαπωνία και τη Σιέρα Λεόνε σταμάτησαν, βάζοντας τέλος σε κάτι που αναμενόταν να μεταμορφώσει ριζικά τον κλάδο των μεταφορών. Το χόβερκραφτ διατήρησε λίγη από την πρώιμη αίγλη του, με τις ταινίες του James Bond. Στο Moonraker του 1979, επέτρεψε στον 007 να ξεφύγει από τους διώκτες του, ενώ εμφανίστηκε και σε μια σκηνή καταδίωξης στο Die Another Day του 2002.

Στρατιωτικός ρόλος

Λόγω των αμφίβιων ικανοτήτων τους έχουν ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών που ξεκινά από μεγάλου μεγέθους στρατιωτικά σκάφη (π.χ. LCAC, Zubr), μέχρι τα μικρότερου μεγέθους αγωνιστικά.

Πολλά τέτοια σκάφη έχουν προτιμηθεί από πολλές ναυτικές δυνάμεις χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, στην εξέλιξη των πλοίων αποβάσεων καθώς και για αμφίβιες επιχειρήσεις και ανάγκες ναρκοπολέμου. Στο ελληνικό πολεμικό ναυτικό, αυτός ο τύπος πλοίου χαρακτηρίζεται ως «πλοίο ταχείας μεταφοράς» ΠΤΜ.

Αξίζει να σημειωθεί πως σημαντικότατος υπήρξε ο πολεμικός στόλος των χόβερκραφτ που είχε δημιουργήσει ο τελευταίος Σάχης της Περσίας λίγο πριν την πτώση του, και που αποτελούσε τον φόβο και τον τρόμο σε όλο τον Περσικό Κόλπο, που όμως μετά την ιρανική επανάσταση του 1979 που έφερε στην εξουσία τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί και τον Περσοϊρακινό πόλεμο που ακολούθησε, στην αρχή καθηλώθηκε από έλλειψη ανταλλακτικών και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε.