Πώς να αντιμετωπίσουμε την παγκόσμια ενεργειακή έκτακτη ανάγκη χωρίς να καταστρέψουμε το περιβάλλον

Το φετινό ενεργειακό σοκ είναι το πιο σοβαρό από τις πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και του 1979 στη Μέση Ανατολή. Όπως και αυτές οι αντίξοες συνθήκες, (έτσι και τώρα το σοκ αυτό) υπόσχεται να προκαλέσει βραχυπρόθεσμα προβλήματα και μακροπρόθεσμα να μεταμορφώσει τον ενεργειακό κλάδο. Τα προβλήματα είναι σχεδόν εγγυημένα: λόγω των υψηλών τιμών των καυσίμων και της ηλεκτρικής ενέργειας, οι περισσότερες χώρες αντιμετωπίζουν χαμηλή ανάπτυξη, πληθωρισμό, συμπιεσμένο βιοτικό επίπεδο και μεγάλες πολιτικές αντιδράσεις. Αλλά οι μακροπρόθεσμες συνέπειες δεν είναι προκαθορισμένες. Εάν οι κυβερνήσεις ανταποκριθούν ανεπαρκώς, θα μπορούσαν να προκαλέσουν νέα στροφή προς τα ορυκτά καύσιμα που καθιστά ακόμη πιο δύσκολη τη σταθεροποίηση του κλίματος. Αντίθετα, πρέπει να ακολουθήσουν έναν επικίνδυνο δρόμο που συνδυάζει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού με την ασφάλεια του κλίματος.

Διαβάστε επίσης: Γερμανία: Επάρκεια 2,5 μηνών με πλήρεις τις δεξαμενές αποθήκευσης αερίου

Στην Ευρώπη, αυτό που από καιρό φανταζόταν ως εφιάλτης παγωμένων χειμωνιάτικων νυχτών έχει γίνει όνειρο πυρετωδών νυχτών του καλοκαιριού. Ένας καύσωνας οδήγησε τη ζήτηση φυσικού αερίου στην Ισπανία σε σχεδόν υψηλά επίπεδα ρεκόρ ενώ στις 14 Ιουνίου η Ρωσία άρχισε να μειώνει τη ροή φυσικού αερίου κατά μήκος του αγωγού Nord Stream 1 προς τη Δυτική Ευρώπη, εκτοξεύοντας τις τιμές στα ύψη κατά 50% και αυξάνοντας τους φόβους ότι θα μπει δελτίο αργότερα φέτος. Οι Αμερικανοί ταυτόχρονα πληρώνουν 5 δολάρια για ένα γαλόνι βενζίνης (1,25 ευρώ το λίτρο), τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό που σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις είναι η μεγαλύτερη ανησυχία τους και ο χειρότερος πονοκέφαλος του προέδρου Τζο Μπάιντεν. Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Αυστραλίας έχει μεγάλα προβλήματα. Όπου κι αν κοιτάξεις υπάρχουν ελλείψεις και κίνδυνοι.

Διαβάστε επίσης: ΕΚΤ: Μέχρι και το 2023 θα συνεχίσουν να αυξάνονται οι τιμές των τροφίμων

Τα ενεργειακά σοκ μπορεί να γίνουν πολιτικές καταστροφές. Περίπου το ένα τρίτο του πληθωρισμού 8% του πλούσιου κόσμου εξηγείται από το αυξανόμενο κόστος καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας. Τα νοικοκυριά που δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς είναι θυμωμένα, οδηγώντας σε πολιτικές που στοχεύουν στην παροχή βοήθειας προς αυτά και την ενίσχυση της παραγωγής ορυκτών καυσίμων, όσο βρώμικη κι αν είναι.

Ο κ. Μπάιντεν, ο οποίος ήρθε στην εξουσία υποσχόμενος μια πράσινη επανάσταση, σχεδιάζει να αναστείλει τους φόρους στη βενζίνη και να επισκεφθεί τη Σαουδική Αραβία για να της ζητήσει να αντλήσει περισσότερο πετρέλαιο. Η Ευρώπη έχει αποφασίσει έκτακτες εισφορές, επιδοτήσεις, ανώτατα όρια τιμών και πολλά άλλα προγράμματα. Στη Γερμανία, καθώς τα κλιματιστικά διαμαρτύρονται, τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα βγαίνουν από τη ναφθαλίνη. Κινεζικές και ινδικές κρατικές εταιρείες εξόρυξης που οι ευαισθητοποιημένοι θεωρούσαν ότι όδευαν προς εξαφάνιση, τώρα εξορύσσουν ποσότητες ρεκόρ άνθρακα.

Αυτό το αυτοσχέδιο χάος είναι κατανοητό αλλά δυνητικά καταστροφικό, γιατί θα μπορούσε να σταματήσει τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια. Οι δημόσιες παροχές και οι φοροαπαλλαγές για τα ορυκτά καύσιμα θα είναι δύσκολο να αποσυρθούν. Βρώμικα νέα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής και κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου με διάρκεια ζωής 30 έως 40 ετών θα έδιναν στους ιδιοκτήτες τους περισσότερους λόγους να αντισταθούν στη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι κυβερνήσεις πρέπει να επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση των θεμελιωδών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κλάδος της ενέργειας.

Μια προτεραιότητα είναι η εύρεση τρόπου ενίσχυσης έργων ορυκτών καυσίμων, ειδικά πιο καθαρού φυσικού αερίου, που έχουν τεχνητά περικομμένη διάρκεια ζωής 15-20 ετών, ώστε να ευθυγραμμιστούν με τον στόχο της δραματικής μείωσης των εκπομπών έως το 2050. Ειδικότερα, η Ευρώπη και η Ασία, οι οποίες πρέπει να απογαλακτιστούν από το ρωσικό αέριο και τον άνθρακα αντίστοιχα, έχουν πολύ μικρή χωρητικότητα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Το κόλπο είναι να στραφούν οι επιχειρήσεις σε προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί για να είναι βραχύβια. Μια επιλογή είναι οι κυβερνήσεις και τα ενεργειακά δίκτυα να προσφέρουν εγγυημένες συμβάσεις κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που παρέχουν επαρκή απόδοση, με την κατανόηση ότι η δυναμικότητα θα ολοκληρωθεί νωρίς. Ένα άλλο είναι να υπάρξουν δεσμεύσεις για ενδεχόμενη κρατική υποστήριξη ώστε να γίνουν αυτά τα έργα πιο καθαρά, για παράδειγμα μέσω της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα.

Αυτό δεν σημαίνει χαλάρωση της ώθησης προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – το πιο επιτυχημένο μέρος, μέχρι σήμερα, της γενικά κακής αντίδρασης του πλανήτη στην κλιματική κρίση. Κάθε επιπλέον κιλοβατώρα από τον ήλιο που τροφοδοτείται στα ηλεκτρικά δίκτυα της Ευρώπης είναι μία λιγότερη που μεταφέρεται από έναν ρωσικό αγωγό. Οι κυβερνήσεις πρέπει να βελτιώσουν την εμβέλεια, τη χωρητικότητα και τις δυνατότητες αποθήκευσης των δικτύων τους και να άρουν τα εμπόδια που συνεχίζουν να δυσκολεύουν την προσθήκη δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ο σχεδιασμός των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και των αγορών είναι καθαρά θέμα των κυβερνήσεων και πολύ συχνά παγιδεύονται στη σκέψη που ίσχυε τον 20ό αιώνα.

Όπως αναφέρει η έκθεσή μας Technology Quarterly, η σκέψη του 21ου αιώνα ενεργοποιεί νέους τρόπους για την παροχή έξυπνων, ανθεκτικών δικτύων με τη «σταθερή» ισχύ μηδενικού άνθρακα που καθιστά την εξάρτηση από ανανεώσιμες πηγές ασφαλή και αποτελεσματική. Το υδρογόνο που αφαιρείται από το νερό με ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια ή από το φυσικό αέριο με ατμό σε εγκαταστάσεις που αποθηκεύουν τις εκπομπές ρύπων μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας σε αυτή την περίπτωση. Το ίδιο μπορεί να είναι σε πολλά μέρη η πυρηνική ενέργεια. Οι  λάτρεις της προστασίας του κλίματος σε ατομικό επίπεδο συχνά επικεντρώνονται σε μικρούς αλλά αναπόδεικτους πυρηνικούς σταθμούς μικρής κλίμακας. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να βελτιωθεί η κατασκευή μεγάλων τέτοιων σταθμών. Όπου υπάρχει ισχυρή και συντονισμένη αντίδραση κατά των πυρηνικών, οι κυβερνήσεις πρέπει να κερδίσουν υποστήριξη δείχνοντας ότι υπάρχουν καλύτερες διασφαλίσεις έναντι ατυχημάτων και νέοι τρόποι αποθήκευσης απορριμμάτων, όπως εξηγεί η έκθεσή μας από τη Φινλανδία. Οι πολιτικοί πρέπει να πουν στους ψηφοφόρους ότι η επιθυμία τους για μια ενεργειακή μετάβαση που θα αποφεύγει τόσο τα ορυκτά καύσιμα όσο και την πυρηνική ενέργεια είναι μια επικίνδυνη ψευδαίσθηση.

Η τελευταία αναγκαιότητα είναι να γίνει ο κλάδος προβλέψιμος. Αυτό μπορεί να ακούγεται παράξενο δεδομένου ότι οι αγορές ενέργειας του 20ου αιώνα αντιμετώπισαν πολέμους, πραξικοπήματα, επαναστάσεις, την άνθηση της κινεζικής ζήτησης και τη νέα τεχνολογία. Ωστόσο, η κλιματική μετάβαση έχει προσθέσει ένα επιπλέον στρώμα αβεβαιότητας ενώ απαιτεί ταυτόχρονα μια τεράστια αύξηση των επενδύσεων. Προκειμένου να επιτευχθούν καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050, οι ετήσιες επενδύσεις πρέπει να διπλασιαστούν στα 5 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Ο κίνδυνος είναι ότι αυτή η τελευταία κρίση, και η χαοτική απάντηση των κυβερνήσεων σε αυτήν, κάνουν τους επενδυτές πιο επιφυλακτικούς.

Διαβάστε επίσης: ΙΕΑ: Η Ευρώπη οφείλει να προετοιμαστεί για μια πλήρη διακοπή της ροής του ρωσικού αερίου

Ένα διαφορετικό είδος επανάστασης

Η ώθηση των επενδύσεων σημαίνει την αποφυγή τεχνασμάτων, όπως το greenwashing (όταν ένας οργανισμός ξοδεύει περισσότερο χρόνο και χρήμα για να πλασάρει τον εαυτό του ως φιλικό προς το περιβάλλον παρά για να ελαχιστοποιήσει πραγματικά τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις), τα σχέδια προστατευτισμού για τη δημιουργία εγχώριων πράσινων αλυσίδων εφοδιασμού και τις ανόητες απαγορεύσεις από τις τράπεζες για έργα φυσικού αερίου. Αντίθετα, θα απαιτήσει τη σταθερή επέκταση των μέτρων με μεγαλύτερη βεβαιότητα σχετικά με το ποιες πηγές ενέργειας μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για πόσο χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει βελτιωμένη γνωστοποίηση, ώστε οι εταιρείες να κατανοούν τις εξωτερικές επιδράσεις που δημιουργούν, διεύρυνση των τιμών του άνθρακα ώστε να έχουν μια αίσθηση του κόστους της ρύπανσης και κανονισμούς που επιβάλλουν τη σταδιακή κατάργηση των βρώμικων τεχνολογιών. Το μεγάλο ενεργειακό σοκ του 2022 είναι μια συμφορά. Αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι η στιγμή που η βέλτιστη κυβερνητική πολιτική ενεργοποιεί τις επενδύσεις που απαιτούνται για την επίλυση της σύγκρουσης μεταξύ της ύπαρξης ασφαλέστερου εφοδιασμού ενέργειας και ενός ασφαλέστερου κλίματος.