Η Ευρώπη παραμένει μια ενεργειακή (και όχι μόνο…) Βαβέλ

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Politico από τις Βρυξέλλες, εάν κανείς βρισκόταν στο κτίριο της ΕΕ την Τρίτη, την ώρα που οι υπουργοί Ενέργειας έβγαιναν από την αίθουσα στην οποία έφτασαν σε συμφωνία για τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου, θα νόμιζε πως ήταν έτοιμο να τραγουδήσουν όλοι μαζί την «Ωδή στη Χαρά» του Μπετόβεν, που είναι και ο επίσημος ύμνος της Ένωσης.

Τόσο χαρούμενοι έδειχναν όλοι τους, πανηγυρίζοντας τόσο για τη συμφωνία όσο και για το γεγονός ότι, για μια ακόμη φορά, δεν επέτρεψαν στον Βλαντιμίρ Πούτιν να διχάσει την Ευρώπη.

• Διαβάστε επίσης: Μαρτύριο της σταγόνας από την Gazprom

Μόνο που, για κακή τους τύχη, υπήρχαν και κάποιοι οι οποίοι είχαν αντίθετη γνώμη για το αποτέλεσμα της συνόδου και τις αποφάσεις που ελήφθησαν σε αυτήν. Με άλλα λόγια, «δεν έχαψαν» το παραμύθι που προσπάθησαν να πουλήσουν οι υπουργοί των «27».

Οι αγορές δεν πείστηκαν – Να γιατί

Οι αγορές, για παράδειγμα, που – εκτός από την τάση τους για κερδοσκοπία – έχουν την τάση και την ικανότητα να «διαβάζουν» τι πραγματικά κρύβεται πίσω από επίσημα κείμενα και δηλώσεις, αντέδρασαν με αντίθετο τρόπο από αυτόν που ίσως θα ανέμενε κανείς: Η τιμή του αερίου συνέχισε να ανεβαίνει και ξεπέρασε το φράγμα των 200 ευρώ ανά μεγαβατώρα, ενώ για τα προθεσμιακά συμβόλαια του Αυγούστου και του Νοεμβρίου οι τιμές είχαν διαμορφωθεί το απόγευμα στα 214 και 217 ευρώ αντιστοίχως.

• Διαβάστε επίσης: Οι 5+1 αγωγοί που κρατούν όμηρο την Ευρώπη

Το γιατί συνέβη αυτό δεν είναι δύσκολο να το καταλάβει κανείς: Όπως συνηθίζεται στην ΕΕ σε όλα τα μεγάλα και σημαντικά θέματα, όπου υπάρχουν έντονες διαφωνίες, η υπόθεση «κλείνει» με ένα συμβιβασμό ο οποίος απέχει πολύ από τα αρχικά σχέδια και τις ανάγκες που υπάρχουν στην πραγματικότητα. Έτσι και στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι αγορές εκτίμησαν ότι η συμφωνία που υπογράφηκε πολύ απλά δεν συνιστά συμφωνία!

Αντί της Κομισιόν, οι κυβερνήσεις

Για του λόγου το αληθές, μία από τις βασικές αλλαγές που έγιναν – μετά τις σφοδρές αντιδράσεις οι οποίες προκλήθηκαν – στο αρχικό σχέδιο της Κομισιόν είναι ότι αφαιρέθηκε από την… Κομισιόν η ευθύνη της εφαρμογής της συμφωνίας.

Με άλλα λόγια: Ο καταρχήν στόχος για μείωση της κατανάλωσης κατά 15% σε σύγκριση με το μέσο επίπεδο της προηγούμενης πενταετίας (2017-’21), για το επόμενο οκτάμηνο, παραμένει εθελοντικός. Όμως, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης – εάν, για παράδειγμα, η Μόσχα κλείσει εντελώς τις στρόφιγγες – τότε η απόφαση για την υποχρεωτική επιβολή περικοπών δεν εναπόκειται στην «κυβέρνηση» της ΕΕ, αλλά στα κράτη-μέλη και τις δικές τους κυβερνήσεις.

Αυτό σημαίνει, πρακτικά, ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί η αποκαλούμενη «ενισχυμένη πλειοψηφία» μεταξύ των εταίρων προκειμένου να ισχύσει η υποχρεωτικότητα. Κάτι που, με βάση την εικόνα που καταγράφηκε τις προηγούμενες ημέρες και τις ανταγωνιστικές θέσεις που διατυπώθηκαν, κάθε άλλο παρά εύκολο θα είναι.

Μία, δύο, τρεις, πολλές εξαιρέσεις

Εκτός αυτού, η συμφωνία αναγνωρίζει ντε φάκτο και αρκετές εξαιρέσεις για τα κράτη-μέλη: Για την Κύπρο, τη Μάλτα και την Ιρλανδία επειδή είναι νησιωτικές χώρες και δεν είναι συνδεδεμένες με το δίκτυο της υπόλοιπης ΕΕ. Για την Ισπανία, την Πορτογαλία και άλλες χώρες (σύντομα ενδεχομένως και την Ιταλία) οι οποίες έχουν πολύ μικρή εξάρτηση από το ρωσικό αέριο επειδή θα είναι σε θέση να εξάγουν ενέργεια προς άλλες.

Για τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, επίσης, επειδή «κρέμονται» από τους ρωσικούς αγωγούς και πρέπει να φουλάρουν τις αποθήκες τους. Και για εκείνες της Βαλτικής επειδή τα δίκτυα διανομής τους παραμένουν συγχρονισμένα με το σύστημα της σοβιετικής εποχής.

Σε αυτό το φόντο, όπως παραδέχθηκε ο Ιταλός υπουργός Οικολογικής Μετάβασης, Ρομπέρτο Τσινγκολάνι, ο ρεαλιστικός στόχος της μείωσης της κατανάλωσης για τη χώρα του είναι το 7% και όχι το 15%. Η δε Ισπανίδα συνάδελφός του, Τερέσα Ριμπέρα, διεμήνυσε ότι «δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα που να ονομάζεται τελειότητα και να αποτυπώνεται σε ένα αρχείο Excel».

Η ρεβάνς στον Σόιμπλε!

Αυτή ήταν μια σαφής αιχμή προς τη Γερμανία, η οποία είναι αυτή που αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα και ζητά αλληλεγγύη από τους εταίρους της.

Ορισμένοι, μάλιστα, ερμήνευσαν μια άλλη δήλωση της Ριμπέρα ως «ρεβάνς» απέναντι στο Βερολίνο και τη στάση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης: «Σε αντίθεση με άλλες χώρες, εμείς οι Ισπανοί δεν διαβιούμε πέρα από τις δυνατότητές μας, από ενεργειακής άποψης», είπε η Ισπανίδα υπουργός – και ο νοών, νοείτο…

Πολύ περισσότερο καθώς και στις πρώτες φάσεις της πανδημίας της Covid-19, η τότε κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ είχε επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές αναγκαίου υγειονομικού υλικού προς άλλα κράτη της ΕΕ, «πληγώνοντας» για μια ακόμη φορά την έννοια της αλληλεγγύης και προκαλώντας έντονες αντιδράσεις.

Το σίγουρο, σε κάθε περίπτωση, είναι ότι και στη συγκεκριμένη περίπτωση, στο μέτωπο της ενέργειας δηλαδή, αποδείχθηκε ότι η ΕΕ αποτελεί μια Βαβέλ, στην οποία συχνά ο ένας δεν καταλαβαίνει (ή δεν θέλει να καταλάβει) τι λένε οι άλλοι.

Τα υπόλοιπα μέτωπα

Θα θυμούνται, άλλωστε, πολλοί και το τι συνέβη της απόφασης που ελήφθη τον Ιούνιο για το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο: Το μέτρο θα αρχίσει να τίθεται σταδιακά σε εφαρμογή από τον Δεκέμβριο, θα αφορά μόνο τις ποσότητες που φτάνουν μέσω θαλάσσης, ενώ οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης που τροφοδοτούνται με τον αγωγό Druzhba (όπως η Ουγγαρία) εξαιρούνται επ’ αόριστον.

Αποκαλυπτική είναι και η εικόνα που αφορά στην ατομική ενέργεια. Ενώ η Γαλλία προχωρά ακάθεκτη (παρά τα προβλήματα) στον εκσυγχρονισμό των αντιδραστήρων της και στην κατασκευή νέων, με στόχο να προφυλάξει και να ενισχύσει το μοντέλο που καλύπτει το 70% περίπου των αναγκών της, η Γερμανία επιμένει στο κλείσιμο των τελευταίων δικών της. Έστω και αν, βραχυπρόθεσμα, αναγκαστεί να παρατείνει τη λειτουργία τους για μερικούς μήνες μετά το τέλος του 2022, προκειμένου να «θωρακιστεί» απέναντι σε ενδεχόμενο ρωσικό μπλακάουτ.

Η διαδικασία και ο ρυθμός της μετάβασης στην «πράσινη εποχή» αποτελεί ένα ακόμη κραυγαλέο παράδειγμα των μεγάλων ενεργειακών αντιθέσεων εντός της ΕΕ. Από τις ποσοστώσεις στις εκπομπές ρύπων και το αντίστοιχο χρηματιστήριο μέχρι την προσαρμογή των αυτοκινητοβιομηχανιών και των ορίων ταχύτητας στους δρόμους, οι «27» συνεχίζουν να χωρίζονται σε στρατόπεδα και να διαφωνούν.

Αρκετοί, βεβαίως, θα σπεύσουν να ισχυριστούν ότι η ΕΕ πάντα έτσι ήταν και ότι πάντα προχωρά μέσω χρονοβόρων και συχνά επώδυνων συμβιβασμών. Ίσως, όμως, πρέπει να σκεφτούν ότι γι’ αυτό ακριβώς έχει κουράσει τόσο και μοιάζει σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματική και «γερασμένη».