Το Πανεπιστήμιο στο επίκεντρο της αναπτυξιακής διαδικασίας

Μετά την ολοκλήρωση της ψήφισης του νέου νόμου για την ανώτατη εκπαίδευση, και παρά τα σημεία που χρήζουν ακόμα βελτιωτικών παρεμβάσεων, με κύρια τη βελτίωση του πλαισίου πρακτικής άσκησης, μπροστά μας έχουμε μια πολύ μεγάλη και σύνθετη πρόκληση: Πως θα προετοιμάσουμε τους νέους και τις νέες για την μετάβασή τους στην αγορά εργασίας, πως θα αυξήσουμε την ικανότητα των επιχειρήσεων να καινοτομούν αξιοποιώντας το εξαιρετικό επιστημονικό μας δυναμικό, και πως θα μπορέσουν οι επιχειρήσεις να βρουν τις λύσεις εκείνες που θα τις καταστήσουν ανταγωνιστικές στο διεθνές περιβάλλον.

Και για τις τρεις αυτές επιμέρους προκλήσεις, ο ρόλος των πανεπιστημίων μπορεί να είναι καταλυτικός. Και αυτό γιατί στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης η κτήση νέας γνώσης καθίσταται κεντρικό ζήτημα, αλλά η εφαρμογή της αποτελεί ζήτημα επαγγελματικής επιβίωσης για τους μελλοντικούς εργαζόμενους. Από την υψηλού επιπέδου έρευνα, μέχρι τα τεχνικά επαγγέλματα, όλοι θα καλούνται να αξιοποιούν τις γνώσεις τους, αλλά και να τις επικαιροποιούν όσο πιο τακτικά γίνεται σε μια διαδικασία διαρκούς μάθησης.

Οι σημερινές προκλήσεις

Σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σειρά προκλήσεων. Πρώτον, η ψηφιακή επανάσταση, οι νέες τεχνολογίες και οι προκλήσεις της πράσινης μετάβασης, αλλάζουν καθοριστικά τα δεδομένα, δημιουργώντας νέες ανάγκες σε δεξιότητες, και επαγγέλματα και εντείνοντας τη ζήτηση για εργαζόμενους υψηλών προσόντων. Δεύτερον, η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες στη σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και τη μετάβαση των νέων από την εκπαίδευση στην απασχόληση (OECD). Τρίτον, η Ελλάδα, επιδεικνύει μεν θετικά στοιχεία και τάσεις βελτίωσης, εξακολουθεί δε να χαρακτηρίζεται από μέτριες επιδόσεις στην καινοτομία, με αποτέλεσμα να καθίσταται επιτακτική η σύνδεση εκπαίδευσης και επιχειρήσεων, αλλά και ένα ταχύτερο scale up του συνολικού οικοσυστήματος καινοτομίας της χώρας.

Πεδίο προετοιμασίας για επαγγελματική σταδιοδρομία

Η συζήτηση για το νέο νόμο επικεντρώθηκε κυρίως στα θέματα διοίκησης. Ενώ όμως το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων αποτελεί μια από τις παλαιότερες κατακτήσεις του (ο ίδιος ο Humbolt την ανέδειξε ως ένα από τα τρία πιο κρίσιμα χαρακτηριστικά του, με τα άλλα δύο την έρευνα–διδασκαλία και την ακαδημαϊκή ελευθερία), μια άλλη, κρίσιμη διάσταση, δεν συζητιέται σχεδόν καθόλου. Το πανεπιστήμιο είναι ο κατεξοχήν φορέας ενίσχυσης της ανεξαρτησίας των νέων και της κοινωνικής και οικονομικής κινητικότητας. Παράλληλα, είναι και πεδίο προετοιμασίας για την επαγγελματική σταδιοδρομία. Δεν είναι βέβαια το μόνο, εξίσου σημαντική είναι και η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση. Με άλλα λόγια, μέσα από το πανεπιστήμιο αποκτά κανείς τα εφόδια, όχι μόνο για να βρει δουλειά, αλλά και για να διαπρέψει σε αυτή.

Υστέρηση σε σημαντικούς τομείς

Όμως, η Ελλάδα υστερεί σε σημαντικούς τομείς σχετικούς με την ανώτατη εκπαίδευση και την έρευνα, παρά την υψηλή επιστημονική ποιότητα που συναντάται ευρέως: σύνδεση με αγορά εργασίας, σύνδεση με παραγωγή, αξιοποίηση της έρευνας για καινοτομία. Υπάρχει έλλειμμα ως προς τους όρους ανάπτυξης, διατήρησης και αξιοποίησης δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, γεγονός που επιδρά αρνητικά στην απασχόληση, ιδιαίτερα των νέων, και στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και της ελληνικής οικονομίας. Παράλληλα, η χώρα πάσχει στην εμπορική αξιοποίηση της, καλής, έρευνας που παράγεται, δηλαδή στο μετασχηματισμό της καινοτομίας σε προϊόντα και υπηρεσίες. Κλειδί για τη βελτίωση όλων αυτών είναι η διασύνδεση εκπαίδευσης, έρευνας και επιχειρήσεων.

Δεν μιλάμε ούτε για επιχειρηματικό πανεπιστήμιο, ούτε για ένα αλλοτριωμένο σύστημα στο βωμό του κέρδους. Μιλάμε για το πως θα βρεθεί ο τρόπος ώστε να μεγιστοποιούνται οι ευκαιρίες για τους νέους ξεπερνώντας την απλή θεσμοθέτηση επαγγελματικών δικαιωμάτων και οδεύοντας προς ένα σύστημα που εξοπλίζει τους νέους και δίνει κίνητρο στις επιχειρήσεις να τους αξιοποιήσουν με τρόπο που να ενισχύει, όχι μόνο τη δική τους ανταγωνιστικότητα, αλλά και την επαγγελματική προοπτική των νέων.

Οι προκλήσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού

Στη σημερινή εποχή, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού, της πράσινης μετάβασης και της συμπεριληπτικής ανάπτυξης πρέπει να βασιστούμε στη γνώση. Για αυτό, η ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της αναπτυξιακής διαδικασίας και να βρίσκεται σε μια διαδικασία διαρκούς ώσμωσης με την επιχειρηματικότητα. Γιατί δυνατές επιχειρήσεις, αποκομμένες από τη γνώση δύσκολα θα υπάρξουν αλλά και γιατί οι ίδιες αυτές επιχειρήσεις θα πρέπει να βασιστούν σε ανθρώπους με γνώσεις, κατάρτιση και ανοιχτούς ορίζοντες.

Γιάννος Μητσός, Senior Advisor, Τομέας ΜΜΕ, Θέσεων και Ενημέρωσης ΣΕΒ